IN GEVAAR, DE DAKEN VAN PARIJS

“Er zijn op de wereld maar twee plaatsen waar je gelukkig kunt zijn, thuis en in Parijs”. Vond Hemmingway voor wie Parijs ‘a feast’ was…… Maar waaraan dankt Parijs zijn charme en bekoring? Veel grote wereldsteden zijn ouder, omvangrijker, afwisselender, moderner, jachtiger, nostalgischer, onvoorspelbaarder en ijdeler. Voor mij is het omdat de stad met al zijn schoonheid, symmetrie, kracht en mysterie de vrouwelijkste is van alle grote steden. De stad bezit een typisch vrouwelijk trekje namelijk een nimmer aflatend plezier in het verleiden. Het betreft hier zowel het innerlijk als het uiterlijk. Parijs staat voor elegantie, verfijning, harmonie en allure. Veel daarvan hebben wij te danken aan Napoleon III en Baron Haussmann.

De hoofdstad die Napoleon III en Baron Haussmann - geen van beiden geboren Parijzenaars - voor ogen hadden was een soort permanente en op de toekomst gerichte wereldtentoonstelling van de perfectie. Onder zijn regering werd Parijs verfraaid en gemoderniseerd tot de mooiste stad van Europa, Baron Haussmann sloopte de smerige middeleeuwse straten en ontwierp een geordende, ruim opgezette hoofdstad met een geometrisch patroon aan boulevards. In de periode van 1852 tot 1870 liet hij 20.000 huizen slopen, bouwde er 30.000, liet 90 kilometer straten aanleggen, 560 kilometer riolering, alsmede twee waterreservoirs, twee bossen, drie parken en 19 pleinen. Vijftien jaar lang was Parijs een grote bouwplaats. Wat daarna volgde was de 'Belle Époque', de tijd van het goede leven.

De herinrichting van Parijs onder Baron Georges Eugène Haussmann (1809-1891) ging volgens strenge bouwvoorschriften, waarin ieder bouwkundig element stond omschreven; van overhang, tot deur-, raam- en poortbreedte. Vijf of zes verdiepingen plus begane grond. De minimale hoogte van de verdiepingen moesten volgens hem 2,60 meter bedragen. Een balkon op de eerste en vierde verdieping allen met gelijkwaardige uitlijning. In een Haussmann-gebouw is de tweede verdieping de royale woonverdieping met balkon, de derde en de vierde verdieping hebben dezelfde stijl maar minder weelderig en de vijfde verdieping is voorzien van niet gedecoreerde lange balkons en de daken hellen onder 45 graden. Het gebouw mag niet hoger zijn dan 37 meter. En dan de afwerking. Kijk eens naar de patronen van de typische Franse balkonnetjes, de symmetrie van de Mansardedaken van zink of leisteen met dansende schoorstenen. De daken van Parijs vormen een uniek landschap, dat op elk moment van de dag anders kleurt. Soms zijn ze donker, dan weer spiegelen ze alle tinten van de hemel. Onverslijtbaar en prachtig vormgegeven in fraaie rondingen, onderbroken door rijen dakkapellen. Het woord Mansarde is te danken aan de architectenfamilie Mansart. Een Mansarde is een kamer onder de balken met een raam dat uitspringt. Ooit bedoeld voor de dienstmeisjes, “les petites bonnes”.  Die mochten niet bij de familie slapen en kregen de restruimte op zolder. Meestal onder het zinken dak, met een eigen trap naar de zesde of zevende verdieping en piepklein; minder dan negen vierkante meter.

80% van alle daken in Parijs zijn bedekt met zink

Ik moet bekennen dat ik een tic heb. Ik loop in Parijs altijd naar boven te kijken. Dan denk ik wie woont daar? Zeker bloedheet in de zomer? Is er überhaupt een lift in dat pand? Hoe zou Parijs er hebben uitgezien met rode pannendaken? Vanuit de lucht maar ook vanaf Belleville en Montmartre is de stad een zee van subtiel contrasterende nuances, van leisteen grijs tot het bijna melkachtige wit, van de door de regen verweerd zink. Op dit moment is 80% van alle Parijse daken bedekt met zink. Deze wereld wordt bevolkt door koepeltjes, met lood beklede dakkapellen en platte daken, relingen van zwart geschilderd gietijzer, en ijzeren laddertjes die schoorstenen overeind lijken te houden. In de tijd van Haussmann werden daken bekleed met zink omdat het licht van gewicht was, goedkoop en eenvoudig te installeren. De dakconstructie kon daardoor lichter, met minder dakbinten, waardoor er meer ruimte werd gecreëerd op de zolderkamers.

Vanaf Belleville en Montmartre is de stad een zee van subtiel contrasterende nuances, van leisteen grijs tot het bijna melkachtige wit, van de door de regen verweerd zink

Deze daken met hun ouderwetse charme zijn inmiddels een van de symbolen van de hoofdstad geworden. Onsterfelijk gemaakt door de vele chansons, fotografie, affiches, posters en films. Maar de daken van Parijs lopen gevaar. Steeds minder jonge mensen willen het beroep van dakdekker, dat al bestaat sinds 1817, nog uitoefenen. In Parijs zijn nog slechts 500 ‘couvreur-zingueur’ te vinden, zoals het ambacht in Frankrijk heet en het zink op de daken moet elke 50 jaar worden vervangen. Niemand wil meer in weer en wind, in zomer en winter, dit gevaarlijke beroep uitoefenen. De vakbond van Parijse dakdekkers het GCCP – Syndicat des entreprises de Génie Climatique et de Couverture Plomberie – luidt dan ook de noodklok.  Om erkenning te krijgen voor dit bijzondere beroep, werd op 27 juni 2017 een eerste belangrijk stap genomen door de kennis en vakmanschap ervan te laten opnemen in de nationale inventaris van het Franse immaterieel cultureel erfgoed. Op termijn willen les couvreurs-zingueurs’ ook dat de daken van Parijs worden opgenomen in het werelderfgoed van UNESCO. Zij zien zichzelf als de bewakers van de ‘grijze oceaan’ – Gardiens d’un ‘océan de gris’ – die Parijs zo’n uniek karakter geeft.

De ambachtslieden werden hierin ondersteunt door de journalist, fotograaf Gilles Mermet. Mermet werkte o.a voor het tijdschrift Geo, National Geographic en de Figaro en is tevens de auteur van het fotoboek ‘Les toits de Paris ou l’art des couvreurs’. Jarenlang fotografeerde hij de couvreurs-zingueurs  in hun habitat, hoog boven de straten van Parijs, boven op de daken. “Mijn doel was het vastleggen van hun vakmanschap, de perfecte beheersing van verschillende materialen, hun passie voor hun vak en hun liefde voor de architectuur van Mansart en Haussmann. De nauwkeurige renovatie van koepelvormige daken, dakvensters, de l’œils-de-boeuf (een klein rond, ovaal of achthoekig raam in het dak met een zandstenen omlijsting) en de zinken mansardes. Met behulp van mijn journalistieke achtergrond  wilde ik een communicatie instrument creëren om jongeren weer in contact te brengen met dit prachtige ambacht, door middel van prachtige foto’s en tekst”, zodat ze zich weer trots voelen”, aldus Gilles Mermet.

Zijn fotografisch werk kwam ook onder de aandacht van de burgemeester van het negende arrondissement mevrouw Delphine Bürkli. Zij wil de daken van Parijs laten registreren als werelderfgoed door de UNESCO. In Parijs zijn, sinds 1991, alleen de oevers van de Seine tussen de pont de Sully en de pont d’Iéna geclassificeerd als UNESCO ‘World Heritage’. “De daken van Parijs hebben een universele waarde”, benadrukt mevrouw Bürkli. Maar ze ondervindt sterke tegenwind van de burgemeester van Parijs Anne Hidalgo die juist de daken wil vergroenen, om zo de opwarming van de stad tegen te gaan. “Het klimaat is de grootste prioriteit”, aldus Hidalgo. 

Het boek van Gilles Mermet waarvoor hij aandacht vraagt voor de daken van Parijs als uniek erfgoed

Een ander opstakel is dat Unesco bepaalt dat niets mag worden veranderd indien een gebied of bouwwerk is benoemd tot wereld erfgoed. Een van de veelzeggende uitdrukkingen van Hidalgo is; “We leven niet in een museum”. De burgemeester wil onder meer de luchtvervuiling in de Franse hoofdstad bestrijden door het autoverkeer te verminderen, het gebruik van de fiets, het openbaar vervoer te bevorderen en de stad in een snel tempo te vergroenen. Bürkli weet dat zij de kar niet alleen kan trekken, ook al heeft ze de gehele Parijs gemeenteraad achter zich staan. Samen met Gilles Mermet, als voorzitter van de commissie ter ondersteuning voor de kandidatuur van de Parijse daken als Unesco erfgoed en het GCCP, probeert zij het Ministerie van Cultuur en de Mairie van Parijs te overtuigen. Ze heeft nog tot 2019 de tijd om haar tegenstander(s) te overtuigen. Ik ben benieuwd wat u er van vindt?

Meer ontdekken over het onbekende Parijs? Vanaf 9 juni 2018 is mijn reisgids ‘Ongewoon Parijs’ te verkrijgen bij de boekhandel of online bij Edicola Publishers, Bruna, Libris, Bol, Blz, Managementboek, Hebban, Veltman uitgevers, boekhandel Smit, Amazon Frankrijk, Amazon UK.

Ongewoon Parijs, 160 pagina's, 300 foto's, paperback, ISBN: 978-94-92500-81-6, Prijs € 19,95