Paris FvdV is een niet commercieel weblog speciaal voor kenners en liefhebbers van de stad Parijs - en voor hen die dat willen worden. Parijs is een stad met een gewichtig verleden, respectabel en gerespecteerd. Het is totaal niet nostalgisch. Parijs is er in geslaagd om, soms op brutale maar altijd op elegante wijze, om te gaan met zijn grootse monumenten. Ze te beschermen en te integreren in de nieuwe dynamiek van de stad. Parijs is een meester op het gebied van herstel en transformatie. U zult er nooit in slagen een volledig overzicht te maken van plekken en verhalen, die allemaal op hetzelfde punt uitkomen en de glorie van deze stad bezingen. toch wil ik een poging wagen. Wekelijks wil ik u niet alleen informeren over wat Parijs nog meer te bieden heeft, maar ook wil ik mijn liefde voor deze stad op u over dragen. In de hoop dat het raakt aan iets wat u herkent of voelt. Ferry van der Vliet.

Privacy verklaring: Indien u weblog Paris FvdV, dat bij Google-Blogger is ondergebracht, leest en reageert op de blogs van Paris FvdV, doet u dat vrijwillig en is uw IP-adres en mailadres - indien u dat vermeld - bekend en wordt opgeslagen. Ook uw schuilnaam waaronder uw reageert wordt opgeslagen. Paris FvdV zal uw gegevens nooit aan derden doorgeven. We houden uw gegevens privé, tenzij de wet of rechtelijke macht ons dwingt uw gegevens aan hen te verstrekken. Datalekken in het systeem vallen onder de verantwoordelijkheid van Google-Blogger. Door weblog Paris FvdV te bezoeken en/of de op of via deze weblog aangeboden informatie te gebruiken, verklaart u zich akkoord met de toepasselijkheid van deze disclaimer. Google gebruikt cookies om services te leveren en verkeer te analyseren dus uw IP-adres en user-agent zijn bij Google bekend, samen met prestatie- en beveiligingsstatistieken om servicekwaliteit te garanderen, gebruiksstatistieken te genereren, misbruik te detecteren en maatregelen te treffen.

zondag 24 juni 2018

FONDATION CUSTODIA PARIJS EN THE AMERICAN DREAM


Op 1 juni was ik te gast bij de opening  van ‘The American Dream’, een tentoonstelling in de Fondation Custodia aan de rue de Lille 121 in het 7e arrondissement. Omdat ik lid ben van het Atelier Néerlandais, eveneens op dit adres gevestigd, ben ik vele malen dat gebouw in- en uit gegaan zonder te beseffen wat voor een unieke en bijzondere stichting daar gevestigd is, maar daarover straks veel meer.

Affiche The American Dream van pop art tot heden – Roy Lichtenstein, Brushstrokers, 1967 © Trustees of the British Museum en Estate of Roy Lichtenstein New York

De jaren 60 was een dynamische en turbulente periode in de geschiedenis van de Verenigde Staten. Een jonge generatie kunstenaars liet zich inspireren door een kunststroming, popart genaamd, die voortkwam uit een bepaalde tijdgeest, namelijk die van de vrijheid, seksuele revolutie en vrouwenemancipatie. Bij meerdere popartkunstenaars speelde de ironie een grote rol in hun werk. In overeenstemming met het politieke klimaat in de jaren zestig hield de popart zich ook bezig met politieke thema’s waaronder de moord op John F. Kennedy, de maanlanding van de Apollo 11, de oorlog in Vietnam, racisme, genderpolitiek en de economische crisis. Veel popartwerken waren op de eerste plaats decoratief en hadden nauwelijks een diepere boodschap. Alledaagse gebruiksvoorwerpen uit de consumptie-maatschappij, massaal vervaardigde serieproducten, alle mogelijke reproduceerbare objecten werden voortaan als motieven aanvaard in de kunst. Daarmee stond de popartbeweging dichter bij het leven en was het veel platter dan de werken die daarvoor werden gemaakt. Ze pasten technieken toe die met commercieel drukwerk werden geassocieerd, zoals zeefdruk en lithografie en verwerkten afbeeldingen uit kranten, tijdschriften en stripboeken in hun kunst. Vanuit zijn achtergrond en ervaring in de toegepaste kunst was Andy Warhol een van de protagonisten van de popart in de Verenigde Staten.

Jasper Johns, flags, 1976 - © Trustees of the British Museum en Jasper Johns / Pictoright / Sabam

Met meer dan 100 prenten, van 42 Amerikaanse kunstenaars, geeft de Fondation Custodia een intrigerend overzicht van de ontwikkeling van de prentkunst in de Verenigde Staten sinds 1960. In de tentoonstelling ‘The American Dream: van popart tot heden – Prenten uit het British Museum’, zijn Amerika’s beste kunstenaars vertegenwoordigd, onder wie Andy Warhol, Jasper Johns, Robert Rauschenberg, Roy Lichtenstein, Jim Dine, Donald Judd, Ed Rushka en Kara Walker. Deze bijzondere tentoonstelling toont een uitzonderlijke collectie Amerikaanse prenten uit de 20ste en 21ste eeuw uit het Britisch Museum in London en kwam mede tot stand dankzij de Fondation Custodia en de Terra Foundation for American Art. Door deze bijzondere collectie in Parijs te tonen, legt de Fondation Custodia wederom de focus op moderne en eigentijdse werken op papier en volgt de Terra Foundation in Parijs haar missie om Amerikaanse kunst te introduceren bij nieuwe publieksgroepen in Frankrijk.  Deze tentoonstelling is een absolute ‘Must See’ in Parijs en duurt nog tot 2 september 2018. De Entree bedraagt slechts € 10.

Richard Estes, Grant’s 1972 - © Trustees of the British Museum en Richard Estes, courtesy Marlborough Gallery, New York

Fondation Custodia
De Fondation Custodia is in 1947 te Bazel, Zwitserland, opgericht door Frits Lugt, samen met zijn echtgenote Jacoba Lugt-Klever, ten einde hun kunstverzamelingen voor de toekomst na hun overlijden bijeen te houden. Frederik (Frits) Lugt (1884-1970) was een vooraanstaand Nederlands kunsthistoricus en -verzamelaar en grondlegger van de Fondation Custodia en het Instituut Néerlandais te Parijs.

Hôtel Turgot; Fondation Custodia aan de rue de Lille 121 in het 7e arrondissement

Frits Lugt werd in mei 1884 geboren in Amsterdam. Al op jonge leeftijd was hij bovenmatig geïnteresseerd in tekenen en verzamelen. Op zijn achtste begon Lugt zijn eerste verzameling, het 'museum Lugtius', en fabriceerde een bordje op zijn slaapkamerdeur: 'Geopend als de directeur thuis is.'
Regelmatig was Lugt te vinden in het Rijksmuseum en het Rijksprentenkabinet. Zijn interesse gold vooral Rembrandt van Rijn. De grote liefde voor Rembrandt ontstaat als de veertienjarige Frits de Rembrandttentoonstelling bezoekt die georganiseerd is ter gelegenheid van de troonsbestijging van koningin Wilhelmina. Maar liefst 124 schilderijen en ruim 350 tekeningen zijn er van de grote meester te zien, evenals De Nachtwacht, die van het Rijks naar het Stedelijk is verhuisd. Frits Lugt is overdonderd door zo veel schoonheid. Dit heeft hij nog nooit gezien. Prompt maakt hij een 162 bladzijden tellende levensbeschrijving van Rembrandt, met veertig door hemzelf getrouw nagetekende etsen.

Anton Mensing, de eigenaar van het beroemde veilinghuis Frederik Muller, zag dit manuscript terwijl hij een medewerker zocht. Daarop werd Lugt, 15 jaar, aangenomen en hij werkte tussen 1901 en 1915 bij Mensing in het veilinghuis Muller & Co. Het schrijven van catalogi behoorde tot zijn werkzaamheden. In 1910 trouwde hij met Jacoba Klever (1888-1969), een dochter van de puissant rijke vennoot van de Steenkolen Handels Vereeniging (SHV). De Klevers waren samen met onder andere de Fenteners van Vlissingen en de van Beunings oprichter van de SHV. Het huwelijk stelde hem in staat zich helemaal op het verzamelen van kunst te storten. Kunst kopen deed hij veelvuldig, op veilingen, bij Sotheby’s en bij handelaren. Parijs was in die tijd, de jaren dertig, dè plaats waar het gebeurde en Lugt was regelmatig aan het neuzen op grote en kleine veilingen waaronder die van het veilinghuis Drouot.

Frits Lugt 1884 - 1970

De oorlog kwam en het gezin Lugt nam de wijk naar Amerika. Frits Lugt wist een deel van zijn brievencollectie per aangetekende post in Zwitserland in veiligheid te brengen. Een ander deel viel in Duitse handen, het meubilair verdween naar het huis van NSB-leider Mussert. Gelukkig kwam een groot deel van zijn verzameling weer terug via de zogeheten recuperatie.  Maar ook op tentoonstellingen ziet hij gestolen werk van hem hangen en veel treft hij aan op veilingen. Hij koopt veel van zijn voormalig bezit terug.
Ook in Amerika verzamelde Lugt verder. Toen hij in november 1945 op de Rotterdamse kade van de Holland-Amerikalijn stapte, volgden vijftig kisten boeken, complete jaargangen Amerikaanse tijdschriften en bulletins die in Europa niet te krijgen waren, 3500 catalogi en meer dan 1500 foto's. Maar Lugt had nog meer gezien in Amerika. Voorbeelden van de tweede generatie waarin alles verdween wat de eerste generatie had opgebouwd; Carnegie en Rockefeller. Hierdoor aangezet bracht hij in 1947 zijn hele bezit en vermogen onder in de Fondation Custodia. Hij zorgde er daarmee voor dat zijn collectie ook na zijn dood in stand zou blijven.

Lugt had een goede neus voor bijzondere dingen, een ontwikkeld koopmansinstinct en een waanzinnige kennis van kunst.  Lugt kocht altijd die schilderijen of tekeningen die net even anders waren dan die de kunstenaar gewoonlijk maakte. Schilderde Avercamp voornamelijk ijs- en wintergezichten? Dan kocht Lugt een zomergezicht. Maakte Jan Steen van alle huishoudens een puinhoop? Dan kocht hij een schilderij met een keurig opgeruimde kamer.

Rembrandt Harmenszoon van Rijn, zelfportret 1648, © Fondation Custodia - collectie Frits Lugt

In 1953 gaan de echtelieden in Parijs op zoek naar een gebouw met karakter en een zekere allure, waar zij hun collectie kunnen onderbrengen en dat geschikt is om een Nederlands cultureel centrum te herbergen, als equivalent van het door hen zo bewonderde Institut Français Pays-Bas (voorheen Maison Descartes ) gevestigd aan de vijzelgracht te Amsterdam.
Uiteindelijk koopt Lugt, na veel zoeken, het gebouwencomplex aan de rue de Lille 121, (nog steeds de behuizing van de Fondation Custodia en het Atelier Néerlandais): Hôtel Lévis-Mirpoix en het Hôtel Turgot. Talloze verbouwingen waren noodzakelijk en in 1954 hadden zij al 1.200.000 Nederlandse guldens uitgegeven aan een eerste verbouwing om hun omvangrijke en unieke verzameling van zeventiende- en achttiende-eeuwse beeldende kunst, oude boeken, Chinees porselein, kunstenaarsbrieven, oude lijsten, portretminiaturen en voorwerpen uit de Griekse en romeinse oudheid te kunnen plaatsen. Alle ruimtes werden door het echtpaar zelf ingericht. Zelf woonde het echtpaar in een aanpalende woning aan de place du Palais Bourbon. Op 11 januari 1957 wordt het Institut Néerlandais officieel geopend door Frits Lugt, in aanwezigheid van de Franse president René Coty, ZKH Prins Bernhard en de eerste directeur van het Institut: de dichter Sadi de Gorter – tevens de cultureel attaché aan de Nederlandse ambassade in Parijs. In 2013 hield deze samenwerking op te bestaan, volgens de Nederlandse minister van Buitenlandse zaken vanwege bezuinigingen.

In de collectie Frits Lugt bevinden zich 55.000 originele kunstenaarsbrieven geschreven onder andere door Titian, Michelangelo, Ter Borch, Poussin, Ingres, Manet, Gauguin en vele anderen

Op 15 juli 1970, de geboortedag van Rembrandt, zeeg Frits Lugt op de place de l’Étoile neer en overleed. Hij stierf zoals hij had geleefd: met een stapel notities onder zijn arm, op weg naar een kunstverzamelaar. Lugt werd 86 jaar. Bij zijn dood liet hij een veelzijdige verzameling na van enkele tienduizenden stukken die haar gelijke in de wereld niet kent, én een sfeervol onderkomen, het Hôtel Turgot, waarin die tot zijn recht komt en nog steeds bestudeerd kan worden.
7.000 tekeningen vanaf de jaren dertig tot de twintigste eeuw van diverse kunstenaars waaronder Leonardo da Vinci, Rembrandt, Breugel, Dürer, Rubens, Barocci, Watteau en Ingres.
15.000 prenten van diverse kunstenaars onder wie Lucas van Leyden, Rembrandt, Van Dyck, Goya, Parmigianino en Andreani.
450 schilderijen waaronder Ruisdael, Saenredam, Guardi en Corot.
55.000 originele kunstenaarsbrieven geschreven onder andere door Titian, Michelangelo, Ter Borch, Poussin, Ingres, Manet, Gauguin en vele anderen. Zo kocht Frits Lugt in 1918 per telegraaf vanuit Nederland bij Sotheby’s in Londen twee van de zeven bewaard gebleven brieven van Rembrandt aan Constantijn Huygens. Zelfs in 2017 kocht de Fondation Custodia een reeks brieven van de Franse schilder Édouard Manet (1832-1883). De brieven zijn gericht aan schilder en etser Félix Bracquemond (1833- 1914). De correspondentie tussen de twee vrienden was op een paar brieven na onbekend, tot ze in 2016 op een veiling opdook.


Behalve het beheren van de Collectie Frits Lugt, organiseert en/of werkt de Fondation Custodia mee aan talloze tentoonstellingen zoals The American Dream: van pop art tot heden - Jim Dine, Five Paintbrushes, 1973 - © Trustees of the British Museum en Pictoright / Sabam



Behalve het beheren van de Collectie Frits Lugt, organiseert en/of werkt de Fondation Custodia mee aan talloze tentoonstellingen in Frankrijk en daarbuiten, bevordert zij wetenschappelijk onderzoek op het gebied van de kunstgeschiedenis, geeft zij belangwekkende publicaties uit, stimuleert zij jonge kunsthistorici door stages verbonden met een verblijf in Parijs aan te bieden en ondersteunt zij instellingen als het RKD (Rijksbureau voor kunsthistorische documentatie) in Den Haag en het Interuniversitaire Nederlands instituut voor kunstgeschiedenis in Florence.
Maandelijks vinden er een of meer rondleidingen plaats en worden stukken uit de collectie op afspraak aan bezoekers ter inzage gegeven en vinden er regelmatig kunstbeschouwingen plaats. De Fondation Custodia beschikt ook over een eigen restauratie-atelier.
Verder staat de bibliotheek ter beschikking van het publiek en met ruim 130.000 boeken is dit een van de grootste collectie kunsthistorische boeken in Frankrijk. De bibliothecaris is de Nederlander Wilfred de Bruijn, tevens schrijver en programmamaker van onder andere ‘Op zoek naar mijn Frankrijk’. De operationele leiding is sinds 2010 in handen van Drs. Ger Luijten.
Tot 1990 was hij hoofdcurator van de afdeling gravures van het Museum Boijmans van Beuningen en vanaf 2001, hoofdconservator van de afdeling grafische kunst van het Rijksmuseum. Sinds 2009 is hij tevens voorzitter van de internationale adviescommissie van houders van openbare verzamelingen van grafische kunst. Dit is een vereniging die 's werelds 50 belangrijkste verzamelingen van tekeningen en gravures assembleert.

De Fondation Custodia is zonder twijfel een van de meest actieve instituten in de wereld van de kunstgeschiedenis. En nog mooier met een Nederlands tintje.

Fondation Custodia / Collection Frits Lugt
121 rue de Lille, 7e arrondissement, metro Assemblee Nationale.

Meer ontdekken over het onbekende Parijs? Vanaf 9 juni 2018 is mijn reisgids ‘Ongewoon Parijs’ te verkrijgen bij de boekhandel of online bij Edicola Publishers, Bruna, Libris, Bol, Blz, Managementboek, Hebban, Veltman uitgevers, boekhandel Smit, Amazon Frankrijk en Amazon UK.

Ongewoon Parijs, 160 pagina's, 300 foto's, paperback, ISBN: 978-94-92500-81-6, Prijs € 19,95

1 opmerking: