Paris FvdV is een niet commercieel weblog speciaal voor kenners en liefhebbers van de stad Parijs - en voor hen die dat willen worden. Parijs is een stad met een gewichtig verleden, respectabel en gerespecteerd. Het is totaal niet nostalgisch. Parijs is er in geslaagd om, soms op brutale maar altijd op elegante wijze, om te gaan met zijn grootse monumenten. Ze te beschermen en te integreren in de nieuwe dynamiek van de stad. Parijs is een meester op het gebied van herstel en transformatie. U zult er nooit in slagen een volledig overzicht te maken van plekken en verhalen, die allemaal op hetzelfde punt uitkomen en de glorie van deze stad bezingen. toch wil ik een poging wagen. Wekelijks wil ik u niet alleen informeren over wat Parijs nog meer te bieden heeft, maar ook wil ik mijn liefde voor deze stad op u over dragen. In de hoop dat het raakt aan iets wat u herkent of voelt. Ferry van der Vliet.

Privacy verklaring: Indien u weblog Paris FvdV, dat bij Google-Blogger is ondergebracht, leest en reageert op de blogs van Paris FvdV, doet u dat vrijwillig en is uw IP-adres en mailadres - indien u dat vermeld - bekend en wordt opgeslagen. Ook uw schuilnaam waaronder uw reageert wordt opgeslagen. Paris FvdV zal uw gegevens nooit aan derden doorgeven. We houden uw gegevens privé, tenzij de wet of rechtelijke macht ons dwingt uw gegevens aan hen te verstrekken. Datalekken in het systeem vallen onder de verantwoordelijkheid van Google-Blogger. Door weblog Paris FvdV te bezoeken en/of de op of via deze weblog aangeboden informatie te gebruiken, verklaart u zich akkoord met de toepasselijkheid van deze disclaimer. Google gebruikt cookies om services te leveren en verkeer te analyseren dus uw IP-adres en user-agent zijn bij Google bekend, samen met prestatie- en beveiligingsstatistieken om servicekwaliteit te garanderen, gebruiksstatistieken te genereren, misbruik te detecteren en maatregelen te treffen.

donderdag 23 april 2020

SAINT EUSTACHE DE PARIS


Ik was in Parijs net voor de dag dat de stad compleet op slot ging vanwege het Coronavirus. Ik ben op weg om mijn to-do-list van die dag verder af te werken. De zon schijnt volop als ik het metrostation Les Halles uitkom aan de rue Rambuteau. De bloesembomen in de Jardin Nelson Mandela staan vol in bloei en steken fel af tegen de stralend blauwe lucht. Het quartier Les Halles heeft zijn grandeur eindelijk herwonnen. Al eeuwen wordt er gebouwd in het gebied van het traditionele marktcentrum van Parijs, het gebied omsloten door de rue du Louvre, rue Étienne Marcel, boulevard de Sébastopol en de rue de Rivoli en is al meer dan 800 jaar oud. Rijk aan geschiedenis maar ook rijk aan contrasten. De wijk waar arm en rijk naast elkaar woonden, waar handel werd gedreven en ambachten werden bedreven. Met in het kielzog nog een bonte stoet van hoeren, koppelaarsters, clochards, dieven, vervalsers en andere vagebonden, onlosmakelijk verbonden met de folklore van deze wijk. Al rond 1135 hielden koop- en ambachtslieden tweemaal per week markt in de straten van Les Halles, waar iedere straat zijn eigen specialiteit had. De eerste markthallen van Parijs werden in 1183 onder het bewind van Filips II gebouwd precies aan de rand van het Cimetière des Innocents.

Lente in Parijs, de zon schijnt volop als ik het metrostation Les Halles uitkom aan de rue Rambuteau

Tweeëntwintig parochies borgen hier hun doden. Het had de bijnaam van 'mange-chair', vleeseter, omdat de lichamen, zo ging het verhaal, er in een mum van tijd tot ontbinding overgingen. In een gat van tientallen meters diep, ingesloten tussen hoge muren, werden de lijken op elkaar gestapeld met een dun laagje zand erover, gewoon in de open lucht. Vijf eeuwen lang hing hier een lijkenlucht afgewisseld met de geuren van kruiden en verse groenten. Rond 1780, toen de lijken twee meter boven straatniveau lagen opgestapeld, werd besloten om de beenderen en overblijfselen te vervoeren naar de catacomben van Denfert-Rochereau. Als eerste werd de begraafplaats Saint Eustache opgeruimd en in de loop van tijd volgden er meer. Voor het 'vervoer' van de bijna twintigduizend karretjes gevuld met beenderen had men drie jaar nodig. Dag en nacht trok een bonte stoet door de straten van Parijs over de Seine naar de steengroeven van Tombe Issoire, nu het 14e arrondissement.

Quartier Les Halles gezien vanuit het Centre Pompidou

Les Halles, aan de voet van de Église Saint Eustache, vormde een uitzonderlijke wijk met een geheel eigen leven. Ooit prachtig gefotografeerd door Franse fotografen als Doisneau en Brassaï, maar ook fascinerend vastgelegd in een film door de Nederlander Paul Schuitema in 1939 getiteld; "De Hallen van Parijs". Een film over de dynamiek van de Parijse markthallen; het loven en bieden, het lopen en draven, het laden en lossen. De laatste marktnacht van Parijs was op donderdag 27 februari 1969. De Franse schrijver René Fallet omschreef het als volgt: "Door de Hallen af te breken, heeft men in de doodskist van Parijs gespuwd". De Buik van Parijs maakte plaats voor het Forum des Halles en verhuisde naar Rungis aan de rand van Parijs.

Jardin Nelson Mandela; voor mij het trotse middelpunt van deze wijk; de Église Saint Eustache

Al mijmerend over de historie van deze bijzondere plek in het eerste arrondissement ben ik inmiddels beland in het midden van de Jardin Nelson Mandela. Persoonlijk vind ik deze groenplaats niet erg geslaagd maar je hebt nu wel een prachtig zicht op de imposante gebouwen die de tuin omringen. Allereerst rechts van mij ‘La Canopée’ van het winkelcentrum Forum des Halles. Vijftien lamellen, complete brugdelen, vormen een overkapping van 100 meter breed, haast zwevend, 25 meter boven de grond en met uiterste precisie in vier delen gemonteerd. Een ware logistieke nachtmerrie. De luifel heeft een oppervlakte van 2,5 hectare (25.000 m²), dat is groter dan de oppervlakte van de place des Vosges. 6500 Ton staal (de complete Eiffeltoren weegt 7300 ton) werd vervolgens bedekt met 18.000 glazen panelen. Het bijzondere glas zweeft boven een enorme patio, filtert het licht, beschermt tegen weer en wind en zorgt voor een aangenaam, stabiel binnenklimaat.

Even verderop wordt de laatste hand gelegd aan de Fondation Pinault dat zijn deuren zou moeten openen juni 2020, maar ja dat was de planning in de pre-corona tijd. De Bourse de Commerce is door Francois Pinault de afgelopen jaren gerestaureerd voor de lieve som van 108 miljoen en beloofd weer een van de nieuwe publiekstrekkers te worden van Parijs. Ook de stad heeft meebetaald want burgemeester Hidalgo wilde zo een van de grootste mecenas en verzamelaar van hedendaagse kunst binnenhalen voor de vestiging van een museum.

Het interieur, met bijzonder rijk versierde pilaren en gewelven, is 105 meter lang, 44 meter breed en het schip is 34 meter hoog

En voor mij het trotse middelpunt van deze wijk; de Église Saint Eustache, de kerk van Les Halles. Na de Notre-Dame is dit de grootste basiliek van de lichtstad. Aanvankelijk een kleine kapel gewijd aan de Heilige Agnes. Betaald met geld van een lokale koopman, Jean Alais die belasting mocht heffen op vismanden. Hij vergaarde hiermee een fortuin en gebruikte een deel van het geld om een kapel te bouwen vernoemd naar de heilig Agnes.
De kerk moest rivaliseren met de niet ver weg gelegen Notre Dame. De verbouw van kapel naar kerk, op initiatief van Frans I, duurde meer dan honderd jaar, van 1532 tot 1640. De kerk heeft het zelfde grondplan als de Notre-Dame. Voor het oorspronkelijke ontwerp worden de namen van Jean Delamarre en Pierre Le Mercier genoemd. Maar het zou ook kunnen dat ene Domenico da Cortona de kerk heeft ontworpen. Schijnbaar is de chronologie van de bouw, op de drempel van de gotiek en de renaissance, bijzonder ingewikkeld. In de jaren 1532-1540 zijn de linkerkant van het koor en het trancept gebouwd. In de tweede helft van de 16e eeuw was het schip aan de beurt en begin 17e eeuw de voorgevel. Pas in 1624-1631 werd de oude kerk gesloopt, die men vooralsnog had behouden voor de eredienst. In 1640 was het bouwwerk uiteindelijk voltooid.

De Saint-Eustache moest rivaliseren met de niet ver weg gelegen Notre-Dame

Het interieur, met bijzonder rijk versierde pilaren en gewelven, is 105 meter lang, 44 meter breed en het schip is 34 meter hoog, met kruisbreuk en koor. Wat bij het binnenkomen direct opvalt is de hoogte en het licht, dat binnenvalt door de gebrandschilderde ramen. De westelijke façade werd pas halverwege de 18e eeuw naar een ontwerp van Jean Hardouin-Mansart gebouwd, kleinzoon van de grote Jules Hardouin-Mansart (Dôme des Invalides, Château de Versailles).

Wat bij binnenkomst direct opvalt is de hoogte en het licht, dat binnenvalt door de gebrandschilderde ramen

Door de aanwezigheid van de voedselmarkt werd de kerk toepasselijk omgedoopt tot de 'Tempel der Landbouw'. Maar de kerk diende niet alleen de handelaren, gilden, maar ook adellijke families gingen in de Saint-Eustache ter kerke, zodat er veel schenkingen naar de kerk vloeiden. De ooit zo rijke inrichting leed tijdens de revolutie de eerste schade en in 1844 werden er door een brand nog meer waardevolle stukken verwoest. De kerk werd toen door Victor Baltard, architect van de naastgelegen gietijzeren markthallen,  gerenoveerd.

Boven het altaar staat het meesterwerk van Jean-Baptiste Pigalle, ongetwijfeld de mooiste Maagd en Kind in Parijs

Het is inderdaad een kerk met de allure van een kathedraal. Molière, Madame de Pompadour en de latere Kardinaal Richelieu zijn hier gedoopt. Lodewijk XIV deed er zijn eerste communie. De moeder van Wolfgang Amadeus Mozart ligt hier begraven en in een van de 25 kapellen bevindt zich de graftombe van Jean Baptiste Colbert, minister van financiën onder Lodewijk XIV. Hector Berlioz liet hier 1855 zijn Te Deum voor het eerst klinken en Franz Liszt presenteerde in 1860 er zijn Messe de Gran (Missa solemnis) en Molière trouwde er. In de kerk is ook veel 19e eeuwse kunst te zien, onder andere van Rubens, maar ook van de New Yorkse kunstenaar Keith Haring. Een bronzen triptiek door hem gemaakt toen hij wist dat hij seropositief was. Haring is in 1990 aan aids overleden. Het is rechtstreeks in de natte klei gekerfd met een mes en vervolgens in brons gegoten en bedekt met wit bladgoud. Van de triptiek bestaan maar negen exemplaren. De triptiek bevindt zich in de negende Noordkapel.

De triptiek van de New-Yorkse kunstenaar Keith Haring 

Uitzonderlijk is ook het glasraam vlakbij de uitgang van het koor, dat geschonken is door het gilde van de slagers. Er is zelfs een beeldhouwwerk van Raymond Mason uit 1969 gewijd aan de exodus van de handelaren van Les Halles, die moesten uitwijken naar Rungis. Een beeldhouwwerk met de mooie titel: 'Le Départ des fruits et légumes du cœur de Paris', het vertrek van groenten en fruit uit het hart van Parijs. Niet de missen het beeld van de Heilige Maagd en het Kind van Pigalle, een van de mooiste in Parijs.


Het wereld beroemde orgel, origineel van Ducroquet dateert uit 1854, heeft 7000 pijpen en is tussen 1986 en 1988 gerestaureerd en vernieuwd door de Nederlandse firma Van den Heuvel uit Katwijk aan Zee. Het orgel in de Saint Eustache overtuigde de "Societé Académique d'Arts et Lettres" in Parijs zodanig dat zij in 1991 de 'Médaille de Vermeïl'  uitreikten aan Jan van den Heuvel voor zijn aandeel in de Franse orgelbouwkunst. De Saint Eustache bezit overigens een prachtige akoestiek. Regelmatig zijn er orgel- en koorrecitals en concerten.

De koorbank van Saint-Eustache dateert uit 1720. In de vorm van een Griekse portiek werd hij uitgevoerd door Pierre Lepautre (1660-1758) naar tekeningen van Jean-Sylvain Cartault (1675- 1758)

De preekstoel werd in de 19e eeuw gebeeldhouwd door Victor Pyanet naar een ontwerp van Victor Baltard

De kerk draagt de naam van een heilige die geen heilige meer is. Dat vraagt om enige nuance. Volgens de legende heette Eustachius aanvankelijk Placidus en was hij een generaal in het Romeinse leger. Toen hij aan het jagen was, kreeg hij een visioen van Jezus die aan hem verscheen als een crucifix, die stond tussen het gewei van een hert. Onmiddellijk hierop bekeerde Placidus zich tot het christendom, waarbij hij de naam Eustachius aannam. Maar zijn jaarlijkse feestdag, op 20 september, is afgeschaft door paus Paulus VI bij gebrek aan bewijs dat de heilige ooit heeft bestaan. Probleem, want hij is nog steeds de patroonheilige van Parijs, van Madrid, van Sint Eustatius - van de jagers, de houtvesters, de brandweerlieden en de blikslagers en hij wordt aangeroepen bij triestige familiegebeurtenissen, liefdesperikelen en tegen schadelijke insecten.

Het beeldhouwwerk van Raymond Mason uit 1969 gewijd aan de exodus van de handelaren van Les Halles, die moesten uitwijken naar Rungis

De Saint-Eustache is inmiddels aan de buitenkant geheel schoongemaakt maar de binnenkant kan oneerbiedig gezegd wel een likje verf gebruiken. Na het opsteken van een kaarsje, je weet tenslotte nooit in deze tijd van Corona verlaat ik de kerk en kijk meteen naar boven of ik de tijd kan aflezen van de zonnewijzer op de zuidelijke gevel. Voor mij het prachtige beeld ‘Écoute’ van de Franse kunstenaar Henri Miller uit 1986. Het hoofd heeft een vredige uitdrukking, het lacht en luistert, met de hand om het oor, als het ware naar de omringende wereld. Het gemompel van de miljoenen reizigers onder de grond, het gebrul van de metro, de muziek van de straatmuzikant of het orgel dat klinkt vanuit de kerk.

Het prachtige beeld ‘Écoute’ van de Franse kunstenaar Henri Miller uit 1986

Ingangen aan de rue du Jour, rue du Montmartre en de Impasse Saint Eustache, 1e arrondissement, metro Les Halles, Chatelet Les Halles, Étienne Marcel.
Bronnen : Agon gids voor Parijs, H.F. Ullmann – De kunst van Parijs, ANWB Kunstreisgids, H.F. Ullmann – Kunst & Architectuur van Parijs, Wikipedia

1 opmerking:

  1. Reacties van Nederlanders wonend in Frankrijk op Nederlanders.Fr

    Reactie van Theodorus
    Dag Ferry, wat kan ik telkens mateloos genieten van de prachtige sfeerbeelden die je hier telkens weer met veel passie weet te delen. Ik vind het fantastiche bijdragen aan dit forum waarvoor dank.

    Reactie van Mariëlle
    Dankjewel, Ferry, dat je aandacht besteed aan l'église Saint Eustache. Ik kom regelmatig in deze wijk en loop dan vaak even de St Eustache binnen. In tegenstelling tot de Notre Dame vind ik deze kerk meer toegankelijk. Minder toerisme en daardoor ook meer rustgevend. Nogmaals dank voor de foto's en de informatie en ik hoop dat ik snel weer eens Parijs in kan.

    Reactie van Jeannette
    Bedankt! Het is alsof ik er zelf rondwaar...

    Reactie van Paul en Carin
    Merci Ferry, een jaar geleden stonden we nog met afgrijzen naar een brandende Notre Dame te kijken, dit jaar zullen we Parijs helemaal moeten missen, maar we kunnen ons al verheugen op het eerstvolgende tripje, en dan vooral door onze, door jou verschafte "insider informatie". We genieten nu al van je prachtige teksten en foto's en doen dat nogmaals tijdens onze bezoeken aan Parijs die in grote mate gestuurd worden door info op jouw blog, waarvoor dank.

    Bij bovenstaande bijdrage, subliem van begin tot eind, maar bleef ik even haken aan de foto's van Église Saint Eustache, beginnende alsof je recht omhoog kijkend je blik langzaam naar voren beweegt, gevangen in drie foto's....?! Erg fraai, verheug me al om te gaan kijken, ook naar al het andere getoonde. We wonen in de Corrèze, à la campagne, en daar valt wat voor te zeggen, maar één keer per jaar Paris, ça me manque...

    Reactie van Jos van den Hout
    Ferry. Ik heb weer genoten. Bedankt en blijf gezond.

    Reactie van Rob van der Meulen
    Ferry, een inspirerend verhaal en foto's waarbij ik denk: zou ik die Nikon camera's en lenzen, waarvan ik me de prijs maar liever niet herinner, niet weer eens uit de kast moeten halen? Analoge toestellen, filmpjes, laten ontwikkelen en afdrukken... Weinigen doen dat nog. Een enkeling: zo nu en dan kwam ik Han Singels tegen, op de fiets, eerst nog met de bekende spiegelreflex, later met een veel kleinere Leica. Na de pracht van Parijs de stille ingetogenheid van het Hollandse polderlandschap, een tentoonstelling in (Huis) Marseille. Bijna fotografisch schilderen met kleur, doet denken aan sommige 17e eeuwse Hollandse meesters.
    Goed, volgende keer in Parijs neem ik meer mee dan m'n smartphone, er valt nog zoveel te ontdekken.....

    Reactie van Anton
    Ferry, Wederom bedankt voor het mooi verhaal

    Reactie van Mieke V.
    Ferry, mooie foto's, mooi verhaal. Het is altijd genieten van jouw stukjes. Wederom dank.

    Reactie van jaap
    Het was weer een fantastische (tijd)reis door een stukje Parijs, dank Ferry, ik kan niet wachten op de volgende trip.

    BeantwoordenVerwijderen