LES MUSICIENS DU MÉTRO PARISIEN

Wat hebben Édith Piaf, Michel Polnareff, Renaud en Zaz met elkaar gemeen? Zij boden reizigers een betoverend intermezzo tijdens hun reis. Deze beroemdheden begonnen hun carrière met het zingen in de Parijse metro. In de loop der jaren zijn de ‘Musiciens du Métro’ ware ambassadeurs geworden van het RATP-merk.

 

In 1973 kwamen uit een onderzoek in opdracht van de RATP, de ‘Régie Autonome des Transports Parisiens’, twee tegengestelde situaties: de bus werd als onbetrouwbaar maar prettig in gebruik beschouwd, De metro daarentegen als zeer efficiënt , maar werd ook gezien als een gesloten, trieste, donkere, onmenselijke plek, waar de populaire Franse uitdrukking "métro, boulot, dodo", (metro, werken, slapen) zijn volle betekenis krijgt. Uitkomst: “We moeten iets bieden om de lege tijd, de dode tijd, te vullen, zodat de metro nemen niet slechts een afdaling naar de hel is”. Het idee ontstaat om entertainment aan te bieden dat zich richt op de begeleiding van jongeren. De eerste muzikale ervaring van de RATP dateert uit 1977 met een operatie genaamd ‘Métro Molto Allegro’, waarbij 100 artiesten optraden in 20 stations met een grande finale in het metrostation Auber waaraan maar liefst 5.000 mensen deelnamen.

 

In 1983 wordt er een budget van drie miljoen frank vrij gemaakt om het comfort van de reiziger te verbeteren, maar ook het merkimago van de RATP. Toch duurde het tot 1989 voordat de RATP muzikanten toestemming gaf om in de metro te spelen. Deze muzikanten mochten alleen in de gangen spelen, maar niet in de treinen om zo de ‘opgesloten’ reizigers niet te storen. Zo werden er tussen 1989 en 1997 jaarlijks honderd muzikanten door de RATP geaccrediteerd. Echter, destijds bestond er geen professionele structuur voor de beoordeling van de kwaliteit en de diversiteit. De afdeling beveiliging was verantwoordelijk voor de toelating. Er waren geen audities; wie het eerst komt, wie het eerst maalt. Geconfronteerd met een grote toestroom van muzikanten, ziet de RATP zich genoodzaakt om e.e.a. beter te organiseren.

 

In 1997 is het zover. Muzikanten kunnen zich tweemaal per jaar inschrijven om auditie te doen. De audities zijn voor iedereen toegankelijk en vinden steeds plaats voor een jury die bestaat uit RATP-agenten en metropassagiers of in sommige gevallen voor muziekprofessionals zoals singer-songwriter Mentissa, Benoît Rousseau, directeur Muziek en Dans bij Gaîté Lyrique, Ruddy Aboab, directeur van FIP-radio, en Bénédicte Froidure, algemeen secretaris van het MaMA Music & Convention festival. Er worden maar slechts 300 muzikanten gecertificeerd, terwijl de kandidaten vaak vijf tot zes keer talrijker zijn dan het aantal toegekende plaatsen.

 

Het is waarschijnlijk het grootste ‘muziekpodium’ in de Franse hoofdstad en ongetwijfeld degene die het meest diverse publiek bereikt. De tientallen kilometers aan gangen en honderden stations van de Parijse metro zijn zeer gewild bij amateur- of semi-professionele muzikanten vanwege de zichtbaarheid die het hen kan bieden. Maar er is geen sprake van om er spontaan, met een gitaar in de hand, muziek te maken. Deze underground muziekscene is uitsluitend voorbehouden aan artiesten die het label "metromuzikanten" hebben gekregen, wat hen recht geeft om zes maanden op het netwerk op te treden. De RATP wijst er 300 toe (ongeveer evenveel als het aantal stations op het historische netwerk) per semester, na een reeks castings om de juiste kandidaten te kiezen.

 'Les Musiciens du Métro' is waarschijnlijk het grootste muziekpodium in de Franse hoofdstad

Artiesten die willen deelnemen kunnen zich tweemaal per jaar aanmelden bij de RATP. Een demo is niet vereist. Kandidaten hoeven alleen een e-mail met motivatie te sturen naar musiciensdumetro@ratp met hun contactgegevens (achternaam, voornaam, adres, telefoonnummer, geboortedatum en -plaats) en details over het bespeelde instrument (of de instrumenten in het geval van groepsaanmeldingen), repertoire en muziekstijl. Artiesten die al nummers hebben uitgebracht op luisterplatforms, worden uitgenodigd om een link in hun e-mail te plaatsen. Tijdens de auditie mag elke artiest twee nummers naar keuze spelen om de jury te overtuigen om zo de certificatie ‘Musiciens du Métro’ te winnen en zes maanden lang gratis te mogen optreden in de Parijse metrostations en stations in de regio. Pop, rock, klassiek, reggae, gipsy, jazz,  alle verschillende stijlen zijn vertegenwoordigd met dezelfde wil om het publiek te veroveren en ontdekt te worden als muzikaal talent.

Is hij de nieuwe Mark Knopfler?

 

Zoals Keziah Jones, deze Nigeriaanse zanger werd in 1991 door een producer in de Parijse metro gespot.  Keziah Jones is de artiestennaam van Olufemi Sanyaolu, een gitarist en zanger, die een mengeling van funk en soul, met blues invloeden speelt.

Of de Italiaan Claudio Capéo die in de metro speelde om de kost te verdienen. Hij bleek dè ontdekking te zijn van de Franse editie van ‘The Voice’ in 2016.

En wie kent haar niet; de zangeres Zaz, die bij het grote publiek bekend werd met haar debuutsingle “Je veux”. Ook zij begon in de metro.

Maar ook Michel Polnareff. Hij droomde in de jaren ’60 ervan om rockster te worden. Hij verliet het conservatorium en besloot zich op te trappen van de Sacré-Coeur te vestigen om te spelen. ’s Nachts bracht hij door in de metro waar hij zijn kunst beoefende en uiteindelijk werd ontdekt.

En zo zijn er vele andere inmiddels gerenommeerde kunstenaars die hun Franse carrière in de metro van de hoofdstad zijn begonnen zoals;  wie Alain Souchon, Manu Dibango, Irma, EMJI, Clément Verzi, Arcadian en Touré Kunda.

 

Eenmaal gecertificeerd om op te treden wacht je nog een aantal uitdagingen. Want onder de grond wordt elke muzikant geconfronteerd met een complexe omgeving. Ten eerste is er het lawaai van voorbijrijdende treinen, de stroom passagiers, de verschillende omroepen. Een versterkingssysteem is al snel onmisbaar. Een andere moeilijkheid is dat de apparatuur, bij gebrek aan een stroomvoorziening, autonoom moet zijn. Dit wil zeggen gevoed door batterijen of een accu. Bovendien is de metro een heel veeleisend podium. Het publiek heeft je nooit gevraagd om hier te musiceren, dus je moet ze verleiden.

Samen transformeren ze de kelders van de hoofdstad tot een gigantische muziekscene

Maar stel je eens, voor een muziekpodium recht onder onze voeten. Van de vier miljoen dagelijkse passagiers van de Parijse metro gaan er 300 nergens heen. Bij zonsopgang gaan ze in een gang of op een perron zitten, pakken hun gitaar, viool, accordeon, saxofoon of ander instrument en genieten van het spelen of zingen tussen de drukke voorbijgangers. Samen transformeren ze de kelders van de hoofdstad tot een gigantische muziekscene. In de toeristische wijken zijn de refreinen al decennialang hetzelfde. Aznavour smeekt ons altijd om hem mee te nemen; ‘Emmenez Moi’, In elk jaargetijde dan Vivaldi’s “De Vier Seizoenen” en Bach of Mozart worden dagelijks bewerkt door gedurfde accordeonisten.  Een klein hoedje ondersteboven of een open vioolkist wacht geduldig om de vruchten van zijn of haar arbeid te plukken. De beloning is uiteraard zeer onzeker en hangt af van de welwillendheid van de voorbijgangers. Voor sommigen varieert het ‘salaris’ tussen de  15 en 30 euro per uur. Voor anderen, meer ervaren, kan het tijdens drukke periodes oplopen tot 50 euro.  Ben je niet geaccrediteerd door de RATP of je nu amateur of professioneel bent, zonder accreditatie riskeer je een boete van € 150.

 

Het publiek heeft je nooit gevraagd om hier te musiceren, dus je moet ze verleiden

Er bestaat zelfs een ‘Association des Musiciens du Métro Parisien. Klik hier voor hun Facebookpagina.  Met de steun van de RATP en in lijn met haar beleid voor culturele animatie worden verschillende doelstellingen nagestreefd:

·       Reizigers kwalitatieve momenten aan te bieden tijden hun dagelijkse reizen

·       Nieuwe talenten promoten

·       Artiesten een gratis en respectvol podium bieden in het hart van de stad

·     Hen toegang geven tot partnerevenementen zoals Solidays, ArtRock, Lollapalooza festival en vele anderen

 

De RATP doet er alles aan om grote muziekevenementen te promoten

Dus mocht je in Parijs zijn neem dan eens de tijd om te luisteren naar hun muziek en gun hun wat wisselgeld. Misschien leg jij zo wel de basis aan een muzikale carrière. 

DE CITÉ INTERNATIONALE DE LA LANGUE FRANÇAISE

Het stond al lang op mijn to do lijstje, plus het ligt op de route vanuit Nederland naar Parijs. Ik moet er wel bij zeggen dat het een kleine omweg vereist, maar het is absoluut de moeite waard. Ideaal te combineren met het Château de Pierrefonds dat ik eerder beschreef in 2019 (klikhier). Ik ben op weg naar Villers-Cotterêts in de Aisne, op 45 minuten rijden van Parijs, om een plek te ontdekken die eind 2023 werd geopend: de ‘Cité Internationale de la Langue Française’ afgekort tot CILF. Het is een culturele en levendige plek die volledig gewijd is aan de Franse taal en Franstalige culturen. Een plek doordrenkt van geschiedenis, want het Château de Villers-Cotterêts bestaat al honderden jaren.

Het kasteel, gebouwd door Frans I in de 16e eeuw

 

Het Château Villers-Cotterêts is een voormalige koninklijke residentie. Het kasteel, gebouwd door Frans I in de 16e eeuw, markeerde het hoogtepunt van de Renaissance. Met een innovatieve kapel, versierd met koninklijke emblemen, werd het kasteel een zetel van de politieke macht waar cruciale beslissingen werden genomen, zoals de verordening uit 1539 die het gebruik van het Frans in officiële documenten verplicht stelde. Het kasteel was een geliefde verblijfplaats van Franse koningen vanwege de ligging in het Forêt Domaniale de Retz, gewaardeerd vanwege de enorme rijkdom aan wild. Gebouwd als jachtslot en destijds het grootste paleis in Frankrijk, maar viel later als leengoed toe aan de hertogen van Orléans. Het is een typisch voorbeeld van de eerste Franse renaissance, met beeldhouw-ornamenten, kruisvensters en torens die op de middeleeuwen zijn geïnspireerd.

De verordening uit 1539 die het gebruik van het Frans in officiële documenten verplicht stelde

 

De familie Orléans , die het kasteel in 1661 als apanage, een toelage uit de staatskas  van Lodewijk XIV kreeg, leidde  er een leven vol spelletjes, gesprekken en recepties. Er werden weelderige feesten gehouden, zozeer zelfs dat Frans I het kasteel de bijnaam "Mijn Genot" gaf. Na hem organiseerde Lodewijk XIV er een gemaskerd bal, vierde Filips II van Orléans er de kroning van Lodewijk XV met 1000 genodigden en voerde Molières gezelschap er in 1664  een voorstelling op van " Tartuffe of de Huichelaar ". 

De Franse Revolutie luidde de ondergang van het kasteel in, dat in beslag werd genomen als nationaal bezit. Het kasteel werd een kazerne voor het Republikeinse leger en vervolgens een werkhuis. Vervolgens deels gevangenis en deels hospice, huisvestte duizend bedelaars, delinquenten en ouderen die van de straten van Parijs waren geplukt. In 1889 werd het omgebouwd tot bejaardentehuis en vervolgens, tijdens de Tweede Wereldoorlog, tot militair hospitaal. In 2014 verhuisde het bejaardentehuis van het kasteel naar modernere gebouwen. De vraag rees toen wat er met het kasteel moest gebeuren, dat toen leegstond en in een alarmerende staat van verval verkeerde.

Het château anno 1920

 

Het Château ging in 2018 een nieuw tijdperk in toen Emmanuel Marcon deze locatie uitkoos om er de Cité internationale de la Langue Française te huisvesten. Hij had zich hiertoe al verbonden tijdens een bezoek aan het kasteel op 17 maart 2017 als onderdeel van zijn campagne voor de presidentsverkiezingen. Voor hem was het  ‘zeer politiek’ project bedoeld om deel uit te maken van de tijd en de geschiedenis naar het evenbeeld van zijn voorgangers, de bouwpresidenten, die Georges Pompidou (Centre Pompidou), Giscard d'Estaing (Musée d'Orsay, Cité des sciences et de l'industrie), François Mitterrand (la Cité des sciences , le parc de la Villette, l’Institut du monde Arabe, le Grand Louvre en de pyramide, le ministère des Finances, la Grande Arche de la Défense, l’Opéra Bastille, la Cité de la musique) of Jacques Chirac (Musée du Quai Branly) waren. Met een investering van 234 miljoen euro in het project is het het op één na grootste culturele project van president Macron, na de wederopbouw van Notre-Dame de Paris.

Het château met op de achtergrond het dorp Villers-Cotterêts

 

Het restauratieproject van het kasteel werd toevertrouwd aan het ‘Centre des monuments nationaux’ (CMN), onder leiding van Olivier Weets, hoofdarchitect van historische monumenten . De missie van het CMN was om de restauratiewerkzaamheden uit te voeren, de geschiedenis ervan te documenteren, de 16e-eeuwse sculpturen schoon te maken – met behulp van historische kennis – de vloeren, daken en renaissancetrappen te restaureren. Dankzij de grootschalige restauratie, die vijf jaar heeft geduurd, is dit vorstelijke kasteel uit de Franse geschiedenis volledig in oude luister hersteld. Een van de architectonische hoogtepunten van het hoofdgebouw is de monumentale ‘koningstrap’ met een cassettenplafond versierd met salamanders, bladmotieven en lelies, en de Nicolaaskapel met de aan de Italiaanse beeldhouwkunst ontleende engelenkopjes (putti), hoornen des overvloed, guirlandes en linten. De ontdekking tijdens preventieve opgravingen van een eerder kasteel onder de fundamenten van het huidige gebouw, gevolgd door de instorting van een binnenmuur in de zomer van 2021, evenals de Covid-19-pandemie en het tekort aan materialen, hebben de voltooiing van de werkzaamheden herhaaldelijk vertraagd. Het monument werd in 2022 geklasseerd als Nationaal Domein en op 30 oktober 2023 werd de Cité Internationale de la Langue Française ingehuldigd door de Franse president Emmanuel Macron.

De plaquette ter ere van de inhuldiging door de Franse president Emmanuel Macron

De ‘Cité Internationale de la Langue Française’ afgekort tot CILF werd toevertrouwd aan het ‘Centre des monuments nationaux’ (CMN) - Foto CILF / CMN

  

De entree van het het château 

Het herbergt een permanente tentoonstelling gewijd aan de Franse taal en de Francofonie en biedt een gevarieerd programma van tentoon-stellingen en performances, evenals residenties voor kunstenaars, onderzoekers en ondernemers. Frans is al sinds de middeleeuwen populair. De taal van de aristocratie in de 17e eeuw, van de diplomatie in de 18e eeuw, werd al snel geassocieerd met kunst, mode en gastronomie. De taal werd wijdverspreid in Frankrijk tijdens de Derde Republiek, dankzij de wetten van Jules Ferry. Tegelijkertijd verspreidde het gebruik ervan zich naar alle uithoeken van de wereld.  Het is dan ook geen toeval dat in Villers-Cotterêts een dergelijke instelling ontstond. Bijna 500 jaar geleden vaardigde Frans I hier namelijk het decreet uit dat het Frans tot officiële taal van het koninkrijk maakte. Tegenwoordig wordt het Frans door meer dan 320 miljoen mensen wereldwijd gesproken en had het een plek nodig waar bezoekers de geschiedenis, de evolutie en de verschillende dialecten ervan konden ontdekken. 

Alexandre Dumas, wie kent hem niet? Maar ook Jean de La Fontaine, beroemd om zijn fabels, Jean Racine, schrijver van klassieke toneelstukken, of Paul Claudel, dichter, romanschrijver en dramaturg. Al deze vertolkers van de Franse taal hebben één ding gemeen: ze zijn geboren en vaak ook getogen in de omgeving van Villers-Cotterêts. Vandaar dat je in de Cité ook veel over hen te weten kan komen.

Met een investering van 234 miljoen euro in het project is het het op één na grootste culturele project van president Macron

Een gerestaureerde renaissancegevel, een gloednieuwe museumroute, meeslepende technologieën... Alles lijkt samen te komen om deze plek tot een onmisbaar knooppunt van de Franse cultuur te maken. Het kloppend hart van de Cité Internationale de la Langue Française is de Cour du Jeu de Paume, met een spectaculair atrium. Deze 10 meter hoge ruimte heeft een glazen dak met een ruitvormige structuur die teruggrijpt op de renaissance. Koning Frans I hield ervan om vanuit zijn appartement tenniswedstrijden (Jeu de Paume de voorloper van het huidige tennis) te bekijken. De tennisbaan bevond zich in het midden van het kasteel. Nu wordt deze historische binnenplaats verfraaid door een groot glazen dak met een lexicale hemel van 100 Franse woorden die boven de binnenplaats hangen. Deze woorden werden gekozen door de inwoners van Villers-Cotterêts en combineren streektaal, literaire figuren uit de regio en regionale en Franstalige uitdrukkingen. Niet alleen bij daglicht maar ook in het donker een prachtig schouwspel.

 

Het kloppend hart van de Cité Internationale de la Langue Française is de Cour du Jeu de Paume, met een spectaculair atrium

Deze historische binnenplaats is verfraaid door een groot glazen dak met een lexicale hemel van 100 Franse woorden die boven de binnenplaats hangen

De verplichte passage om het begin van de rondleiding te bereiken is de Koningstrap. Wat deze trap zo uniek maakt, is de elegantie en het ingenieuze ontwerp. Hij is ontworpen als een soort hellingbaan in Italiaanse stijl, volledig in kalksteen, wat hem zijn krijtwitte kleur geeft. Kijk omhoog en je ontdekt het korfgewelf, bestaande uit 140 gebeeldhouwde schatkisten en geheel gewijd aan de glorie van koning Frans I, met gekroonde salamanders en fleurs-de-lis.

 Het korfgewelf van de Koningstrap, bestaande uit 140 gebeeldhouwde schatkisten -  Foto CILF / CMN

Het speelse parcours, een permanent onderdeel van de Cité Internationale de la Langue Française, voert langs circa 150 voorwerpen, documenten en boeken, plus circa 60 interactieve en audiovisuele middelen in 15 zalen, waardoor de bezoekers worden meegenomen op een ontdekkingsreis naar de ongekend rijke wereld van de Franse taal. Maak kennis met de mengwoorden van Stromae door te luisteren naar zijn songs, ontdek hoe sommige woorden in het Frans zijn beland via een 360° projectie in een koepel, hoor hoe koning Frans I of Jeanne d’Arc spraken en vind het perfecte boek in een magische bibliotheek. Klein en groot kunnen het zelfs tegen elkaar opnemen in een reusachtige woordzoeker en leren dat bekende begrippen niet overal in Frankrijk hetzelfde heten, want in Parijs zeg je ‘pain au chocolat’, maar in het zuidwesten heet zo’n chocoladebroodje een ‘chocolatine’. Handig om te weten! Je gaat op reis naar Franstalige landen.

Je wordt meegenomen op een ontdekkingsreis naar de ongekend rijke wereld van de Franse taal - Foto's CILF / CMN

Wist je dat  ?

Meer dan 80% van de Franse woorden uit het Latijn komt? Zo bestaat het woord "Copain" uit het voorvoegsel "cum", wat "met" betekent, en het Latijnse woord "panis", wat "brood" betekent. Met andere woorden: een vriend is iemand met wie je brood deelt.

Volgens taalkundigen is minstens een derde van de Engelse woordenschat van Franse oorsprong. Dit komt door Willem de Veroveraar, die de Angelsaksische koning Harold versloeg in de Slag bij Hastings in 1066. Veel Franse woorden die uit het Engels zijn geleend, komen dus eigenlijk uit... het Oudfrans! Zo komt het werkwoord "flirter" (van het Engelse "flirten") eigenlijk van het Oudfranse "fleureter". Een uitdrukking voor vriendelijke en galante opmerkingen of iemands luchtige en flirterige taalgebruik.

Het woord "sirene" is van Griekse oorsprong en verwees ooit naar een mythologische figuur, half mens, half vogel, die zeelieden met hun gezang naar een tragisch lot lokte. Tegenwoordig gebruiken we dit woord om een alarm aan te duiden dat gevaar signaleert.

Bijna 500 jaar geleden vaardigde Frans I hier namelijk het decreet uit dat het Frans tot officiële taal van het koninkrijk maakte

Foto CILF / CMN

 

Je bezoek eindigt in de kapel die zich bevindt op de eerste verdieping van het kasteel. Deze heeft veel van de oorspronkelijke inrichting behouden, waaronder het hoge, gebeeldhouwde altaarstuk. De kapel, ontworpen door gerenommeerde architecten zoals Philibert Delorme, breekt met de gotische traditie en neemt een uitgesproken renaissancestijl aan. Wat haar bijzonder maakt, zijn de symbolische elementen die verband houden met de monarchie. Voorbeelden hiervan zijn de emblemen van de koning, zoals de salamander, de fleur-de-lis en de gekroonde initialen, die de traditionele christelijke symbolen op deze gebedsplaats vervangen.

 

Je bezoek eindigt in de kapel

Wat de kapel bijzonder maakt, zijn de symbolische elementen die verband houden met de monarchie

Sinds de opening heeft de Cité in drieëntwintig maanden meer dan 500.000 bezoekers ontvangen. "Het resultaat overtreft de prognoses en doelstellingen die ons zijn meegegeven", aldus Paul Rondin, directeur van de Cité Internationale de la Langue Française. "Dit toont aan dat taal geen niche-onderwerp is, maar dat het bezoekers enorm interesseert." Het café, ‘Chez Alexandre’, de boekhandel ‘l’Arbre à palabres’ en de ‘Cour du Jeu de Paume’ zijn ruimtes die gratis voor het publiek toegankelijk zijn. De entree voor de Cité bedraagt € 9 voor een volwassene, kinderen zijn gratis.

 

Na de onderdompeling in de cultuur van de Franse taal wacht je de overrompelende natuur van het naburige bos van Retz, dat is aangemerkt als ‘Forêt d’Exception’, een uitzonderlijk label dat slechts 15 bosgebieden in Frankrijk hebben. Het beslaat 13.000 hectare waar je te voet, te paard of op de fiets op zoek kan gaan naar de oudste boom van het bos: een eik van 365 jaar! Er zijn minstens 12 wandelroutes uitgezet, zoals een literaire wandeling van 14 km in het gezelschap van Catherine Blum, de hoofdpersoon van de gelijknamige roman van Alexandre Dumas, die eigenlijk doorgaat voor de eerste Franse detective. Daarnaast is er een fietsroute van 30 kilometer tussen het bos van Retz en het kasteel van Pierrefonds, in de 19de eeuw gerestaureerd door niemand minder dan Viollet-Le-Duc.  

Voor lunch of diner adviseer ik restaurant ‘Le Kiosque de Bacchus’. Een uitstekend restaurant met een perfecte wijnkaart, op steenworp afstand van de Cité Internationale de la Langue Française.  2, Rue du Général Mangin, Villers-Cotterêts. Check de website voor openingstijden.

Citéinternationale de la langue Française - château de Villers-Cotterêts 

1, place Aristide Briand

02600 Villers-Cotterêts

Bron Centre des Monuments Nationaux, France Voyage

GROENSTAD PARIJS

 

“Het Biodiversiteitsplan van Parijs is niet alleen een ecologische routekaart, het is een verklaring van engagement: om onze stad aan te passen zodat het een gastvrije ruimte wordt voor alle levende wezens, fauna en flora. 

Geconfronteerd met de erosie van de biodiversiteit, vereist de ecologische noodsituatie dat we onze relatie met ecosystemen heroverwegen. Biodiversiteit in de stad is al tientallen jaren een noodzaak en een realiteit in Parijs. Het is een rijkdom. Al vele jaren zetten we ons in voor het behoud en de promotie van de natuur in de stad. Maar we willen verder gaan! Dankzij het Biodiversiteitsplan gaan we een echt ecologisch netwerk weven waarbij elke ruimte een toevluchtsoord wordt voor fauna en flora, tot in het hart van de dichtbevolkte stad. Van Parijs een stad maken waar de natuur overal thuis is, is een essentiële ambitie om de uitdagingen van onze eeuw aan te gaan. Onze kinderen zullen opgroeien in dit Parijs dat de natuur respecteert. Het bewustzijn van de natuur onder de jongsten vergroten, hen buiten leren, hen verbinden met de levende wereld door een natuurlijke ruimte in stand te houden, bereidt hen voor op de wereld die ze zullen moeten bouwen. Om zijn inwoners te beschermen, moet Parijs meer dan ooit een tuinstad worden die in staat is de klimaatuitdaging aan te gaan.

Laten we samen het Parijs van morgen maken”. 

Anne Hidalgo, burgemeester van Parijs

 

Om zijn inwoners te beschermen, moet Parijs meer dan ooit een tuinstad worden die in staat is de klimaatuitdaging aan te gaan

 

Visie ‘Biodiversiteit 2025 – 2030’

Afgelopen april feliciteerde het Parijse stadhuis zichzelf met het planten van 11.300 bomen in zes jaar tijd en was daarmee verheugd over het vooruitzicht dat het dichter bij de vervulling van een campagnebelofte van Anne Hidalgo kwam, die had beloofd om tegen 2026 170.000 bomen in de hoofdstad te planten. Op randen van ringwegen (meer dan 50.000 bomen geplant), de vergroening van de straten en poorten van de hoofdstad, beplanting langs straten en boulevards, stadslandbouw op daken, oases op schoolpleinen en groene gevels. Parijs is een van de meest boomrijke steden ter wereld. Echter voor de Parijse burgemeester Anne Hidalgo gaat de vergroening van de stad nog niet ver genoeg. Vol trots presenteerde ze haar visie ‘Biodiversiteit 2025 – 2030’. Onderstaand enkele kerncijfers: 

·        Meer dan 600.000 bomen in de straten van Parijs, de bossen en op de ringweg

·        3 stadsbossen zijn reeds uit de grond gekomen, 1 nieuwe is in aanleg.

·        meer dan 500 parken en tuinen.

·        21 Kilometer aan schone waterwegen inclusief de Seine en de kanalen

·        Meer dan 180 vijvers en beplante bassins

·        827 variëteiten in planten.

·        Meer dan 3400 bloemvariaties

·        480 soorten paddenstoelen

 

Hier komt nog eens bij dat in de komende vijf jaar nog eens 180 kilometer aan fietspaden worden toegevoegd, als onderdeel van het fietsplan 2021-2026, dat tot doel heeft de stad "100% fietsvriendelijk" te maken. 

Met meer dan 200.000 bomen in de straten, groene ruimten en gemeentelijke voorzieningen, om nog maar te zwijgen van de meer dan 300.000 bomen in het Bois de Boulogne en het Bois de Vincennes, is Parijs na Londen een van de meest beboste hoofdsteden van Europa. Bomen zijn de beste bondgenoten van Parijs in de strijd tegen klimaatverandering. Door CO2 op te nemen, helpen ze de luchtkwaliteit te verbeteren, de lucht te koelen en hitte-eilanden te verminderen, vooral tijdens hittegolven. Ze verbeteren op natuurlijke wijze het regenwaterbeheer en zijn essentiële elementen in de vitaliteit van de biodiversiteit van de Franse hoofdstad. Zij staan garant voor de diversiteit van fauna en flora in de 20 arrondissementen. Bovendien vormen ze een natuurlijke barrière tegen visuele- en geluidsoverlast. Voor de veiligheid van de Parijzenaars en het behoud van het erfgoed controleren boswachters van de stad Parijs elk jaar de gezondheidstoestand van elke van hen.

 

Het Bois de Boulogne telt 30.000 bomen

Sinds 2014 maakt een geautomatiseerde database het mogelijk om elke boom realtime te volgen dankzij de "computeridentiteitskaart" die alle informatie bevat over het onderhoud en de gezondheidstoestand ervan. Elke boom wordt dan ook regelmatig gemonitord. Bomen die langs de straten staan worden zelden ouder dan 80 jaar. Van tijd tot tijd, na grote stormen, hittegolven, vandalisme of verkeersongevallen, moeten de houthakkers van de stad Parijs de noodkap van gevaarlijke bomen uitvoeren. Deze snelle beveiligingsoperaties worden 24 uur per dag, 7 dagen per week uitgevoerd. De vervanging van dode, gevaarlijke of stervende bomen is een essentiële missie van de stad om het Parijse bladerdak te behouden.  Jaarlijks worden er in Parijs bijna 3.000 bomen gekapt. In de periode van 24 februari tot en met 7 maart 2025 werden er in Parijs maar liefst 125 bomen gekapt vanwege gezondheidsredenen.  Eenmaal gekapt worden ze het volgende seizoen vervangen door ‘een jonge boom’. “Hier wordt een jonge boom geplant”. Deze borden duiken overal op in Parijs op de plekken van pas gekapte bomen. Echter één volwassen boom staat gelijk aan honderd jonge bomen. Het is dus beter om bestaande grote bomen goed te verzorgen dan ze te kappen zodra er een tak is afgebroken, aldus Babtiste Gianeselli, verdediger van het Parijse erfgoed.

 

Les ‘Arbres Remarquable’

Hoewel de meeste opmerkelijke bomen te vinden zijn in de botanische tuinen en grotere parken van de stad, zijn ze ook in elk arrondissement aanwezig – op de pleinen en in de straten waar jij dagelijks langs loopt. Ze vertegenwoordigen een divers palet, met meer dan 50 soorten loof- en groenblijvende bomen. De platanen, beuken en paardenkastanjes vormen vandaag de dag enkele van de meest indrukwekkende silhouetten, omdat ze tot de populairste bomen behoorden die in de 19e eeuw werden geplant. Om deze levende monumenten in het zonnetje te zetten, heeft de Dienst Parken 191 bomen geselecteerd in de 20 stadsdelen. Enkele bomen kregen van de vereniging ‘ARBRES’ bovendien de prestigieuze nationale titel ‘Arbre Remarquable’ (Opmerkelijke Boom).

De platanen, beuken en paardenkastanjes vormen vandaag de dag enkele van de meest indrukwekkende silhouetten

Naast zijn leeftijd, fysieke en esthetische kenmerken kan een boom ook als 'Opmerkelijk' worden geclassificeerd vanwege zijn historische waarde, of hij nu geplant is voor een speciale gebeurtenis of verbonden is met een lokale gewoonte of legende. Dit is bijvoorbeeld het geval met de iep op de Place Saint Gervais, (waar nu de Jardin 13 novembre’ is)  waar schulden vanaf de middeleeuwen vaak werden afgelost. Hoewel het huidige exemplaar pas uit 1935 dateert, wordt de aanwezigheid van de iep al vermeld in werken uit de 17e-eeuw. 

De iep voor de Saint-Gervais

Dus, waar moet je beginnen met het zoeken naar bijzondere bomen? Als je methodisch te werk wilt dan raad ik je de website  Paris.fr  - ‘13 « arbres remarquables » dans Paris’ (klik hier) of de website met open data opmerkelijke bomen (klik hier). Je kunt natuurlijk ook mijn blog verder uit  lezen. 

Parc Kellerman

De oudste boom van Parijs is te vinden in de square Viviani, in het 5^e arrondissement, voor de église Saint-Julien-le-Pauvre, een van de laatste Romaanse kerken in de Franse hoofdstad. Bijna 425 jaar oud, een robina pseudo acacia (zwarte acasia) geplant in 1602, weerstaat hij nog steeds de tand des tijds. De boom werd in 1601 vanuit Amerika naar Frankrijk gebracht.

De oudste boom van Parijs is te vinden in de square Viviani - foto Wikimedia

 

Een van de grootste bomen van Parijs waakt over de rue de Varenne. 30 meter hoog! Deze imposante platanus orientalis staat in de tuin van Hôtel de Villeroy op nummer 78, het hoofdkwartier van het Ministerie van Landbouw en voedselvoorziening. Het meest indrukwekkende aan deze boom is wel dat er zeker evenveel zichtbare takken boven de grond als wortels onder de grond zijn, aldus Pierre Saccani de tuinman. Een boom die zeker sinds 1880, uiterlijk 1890, diep geworteld is in de Parijse terroir, maar ook in de geschiedenis van de plek waar hij staat.

 

De volgende bijzondere bomen behoren tot de top van Parijs:

De haarmosboom van het Parc Montsouris

De Ginkgo biloba, of haarmosboom, wordt verondersteld meer dan 270 miljoen jaar geleden te zijn ontstaan, wat het zou kwalificeren als de eerste boom op aarde. Die in het Parc Montsouris werd geplant in 1935. 

De mammoetboom in Parc de Bagatelle

Geplant in 1872. Deze gigantische sequoia is nu 27 meter hoog en hij groeit nog steeds. Het behoort tot de cipres-familie, waartoe ook de grootste en oudste bomen op aarde behoren. Sommigen van hen kunnen wel 85 meter hoog  worden!

 

De Kaukasische iep aan de Avenue Foch

Geplant in 1852 op een van de lanen die naar de Arc de Triomphe leiden, valt deze iep op door zijn indrukwekkende grootte van 30 meter hoog. De Avenue Foch is niet alleen de chicste doorgangsweg naar het Bois de Boulogne, maar het onderste gedeelte werd ooit ook gebruikt als kweekvijver voor de opkomende gemeentelijke parkdienst. Enkele van de oorspronkelijke bomen die in 1852 langs deze laan werden geplant, sieren nog steeds de gazons, zoals de Kaukasische iep en de grootste moerbeiboom en groenblijvende eik van Parijs.

 

De groenblijvende eik van het Parc Montsouris

Deze eik is te herkennen aan zijn schuine vorm. Verder herbergt het park verschillende andere bomen waaronder een prachtige dubbele paardenkastanje, een monumentale paarse beuk en een Londense plataan, onze nummer 5 in de reeks.  Dit type plataan is een typische soort van het Franse Tweede Keizerrijk. Bij de werken die baron Haussmann destijds ondernam, werden de grote Parijse lanen die net waren geopend  rijkelijk geplant met platanen, maar ook de nieuwe parken zoals Montsouris.

Parc des Buttes Chaumont

De Japanse pagode in het Parc des Buttes Chaumont

Deze Japanse pagodeboom, die in 1873 aan het meer van het park werd geplant, werd in 2015 bekroond met het nationale label  ‘l’Arbre Remarquable de France’. Deze soort is zeer geschikt voor stedelijke omgevingen en is bestand tegen lage temperaturen, hoge hitte, droogte en luchtvervuiling.

 

Het Parc Monceau herbergt de grootste oosterse plataan, die dateert uit 1814.

Parc Monceau

 

De oosterse plataan van het Bois de Boulogne

Ideaal gelegen op het eiland van het lagere meer, overtreft deze plataan zijn collega-bomen ver met zijn hoogte van 26 meter.

 

De treurwilg van het Île de la Cité

Geplant in 2009 ter vervanging van zijn noodlijdende voorganger, wordt deze boom bijzonder gewaardeerd door Parijzenaars. Tijdens de warmere maanden vinden er regelmatig concerten, picknicks en dutjes plaats.

 De treurwilg van het Île de la Cité

De Chinese vleugelnoot van de Serres d'Auteuil

Het aantal botanische juweeltjes in de Serres d’Auteuil zijn te groot om op te noemen. De Ginko bij de hoofdingang steelt echter de show in de herfst, wanneer het enorme bladerdak

Deze Chinese vleugelnoot, geplant in 1905, is een spreidende boom die behoort tot de okkernootfamilie. De familie telt wereldwijd vijftig tot zestig soorten. In Parijs kun je eeuwenoude exemplaren bewonderen in de Jardin des Plantes en Parc Montsouris, maar niet alle bomen hebben het label ‘arbres remarquables’.

 De Serres d'Auteuil

Als oudste botanische tuin van Parijs kunnen de rijke en goed georganiseerde collecties van de Jardin des Plantes vele verhalen te vertellen. Zo is er de pistacheboom waarmee wetenschappers in 1718 de seksuele voortplanting van planten door bestuiving en bevruchting konden aantonen, een Libanese cederzaailing die in 1734 in een hoed uit Engeland arriveerde en nu meer dan 20 meter hoog is, en verder vele andere zeldzame en prachtige exemplaren, waaronder de allereerste watercipres die ooit in Parijs groeide.  Deze werd in 1948 geplant in de verzonken Alpentuin, dankzij een expeditie die werd gefinancierd door de Universiteit van Harvard.

Square des Batignolles

 

Vier stadsbossen

Stadsbos is eigenlijk een onechte benaming. Het betreft hier een belofte van Anne Hidalgo aan de stad en het betreft het vol planten van pleinen met bomen. Het plan werd in juni 2019 met veel bombarie aangekondigd.

Place de Catalogne - foto Mairie de Paris

 

Place de la Catalogne

Het eerste stadsbos werd geopend op de place de la Catalogne in het 14^e arrondissement. Een stadsbos dat niet minder dan 470 bomen telt. Het doel van deze nieuwe groene long op place de la Catalogne is om het gebied af te koelen, CO² te absorberen en de lucht te zuiveren, en planten- en diersoorten te laten gedijen in het hart van Parijs. Dus als je in de buurt bent, neem dan zeker een kijkje bij deze groene ruimte, beschut tegen het verkeer in het 14^e arrondissement. Metrostation Gaîté, lijn 13.

 

Bois de Charonne - foto Mairie de Paris

Bois de Charonne

Het tweede stadsbos is het Bois de Charonne, een nieuw deel van de Petite Ceinture in het 20e arrondissement.  Het is verbonden met een voormalig SNCF-spoorwegterrein, dat in 2022 is aangekocht door de stad Parijs, een bijna 3,5 hectare wandelgebied. Het betreft een nieuwe promenade van 600 meter langs de Petite Ceinture, gelegen tussen de Cours de Vincennes en de Rue de Volga, en verbonden met de tuin van Gare-de-Charonne (20e eeuw). Het tweede stadsbos omvat de aanplant van meer dan 7500 bomen en bosplanten. 20^e Arrondissement, metrostation Porte de Vincennes, lijn 1 en tram T3A.

 

Place Hôtel de Ville - foto Mairie de Paris

Place de l'Hôtel-de-Ville

Afgelopen zomer is het derde stadsbos geopend op het voorplein van het Hôtel de Ville ter grootte van 2.500 m² groen, beplant met 90 volwassen bomen en 20.000 planten.  Het complex omvat twee beboste gebieden, bestaande uit grote bomen, aan weerszijden van het voorplein, en een bosbedekking van struiken en varens op het plein. De bestaande fonteinen, die het historisch erfgoed van het plein vormen, blijven behouden. Ze zijn volledig  geïntegreerd in de de beplante ruimtes, en er is een zitgedeelte dat door bezoekers zeker zal worden gewaardeerd. Historisch gezien is de Place de l'Hôtel-de-Ville een plaats van samenkomst en festiviteiten voor Parijzenaars. Het was daarom belangrijk om deze te behouden. In het centrale deel van het voorplein is een nieuwe leefruimte heringericht, waar grote evenementen zullen blijven plaatsvinden, een ruimte die zeker kleiner is, maar frisser en aangenamer door al het groen. Vanaf de zomer van 2026 kunnen hier onder meer evenementen worden gehouden zoals Paris Plages  of de herdenking van de bevrijding van Parijs. 4^e Arrondissement, metrostation l'Hôtel-de-Ville, lijn 1 & 11.

Fotomontage van het stadsbosproject op Place du Colonel Fabien - foto Luxigon

 

Place du Colonel Fabien

Aanplant van een bos van meer dan 14.000 m², waaronder 43 nieuwe bomen, aanleg van fietspaden en 1.000 m² aan voetgangersruimte.. De herinrichting van Place du Colonel Fabien (10e en 19^e arrondissement ) zal begin 2026 voltooid zijn. De werkzaamheden begonnen op  6 januari 2025. Metrostation colonel Fabien, lijn 2. 

Een laatste weetje. De meest voorkomende bomen in Parijs zijn: de gewone esdoorn, de gewone es, de hazelaar, de meidoorn, kersenboom, oleander, Engelse eik, hibiscus, de sleedoorn, rentmeesterschapsboom, acacia, gewone beuk, olijf, treurvijgenboom, de veldesdoorn, witte esdoorn, gewone kastanje, treurberk en natuurlijk de plataan. 

Fijne wandeling.