ATELIERS D'ART DE LA REUNION DES MUSEES NATIONAUX GRAND PALAIS

Het is een hele mondvol, maar het is een van de meest indrukwekkende instituten die ik ooit heb mogen bezoeken als blogger en journalist. Vrijdag 18 juni werd ik persoonlijk rondgeleid door de kunstateliers van het Rmn (Réunion des musées nationaux) - Grand Palais gevestigd in Saint-Denis. Al meer dan twee eeuwen, om precies te zijn 227 jaar, reproduceert deze gietwerkplaats meesterwerken van de oudheid tot nu. Opgericht in 1794 als onderdeel van het Louvre Museum om natuurgetrouwe replica’s te maken als bescherming van het internationale erfgoed. Heel veel beelden die wij buiten zien staan zijn perfecte kopieën waarvan de originelen zich bevinden in een van de 18 nationale- en internationale musea in de wereld waar het Rmn voor werkt. Het instituut bewaart en beheert een van de grootste collecties ter wereld, bestaande uit meer dan 6000 mallen gemaakt van originele sculpturen die worden getoond in de grootste Franse en Europese collecties. 

De collectie van meer dan 6000 mallen omvat een selectie afkomstig uit alle tijdperken, variërend van de prehistorie tot de 20^e eeuw en diverse beschavingen: Griekse, Etruskische, Egyptische, Romeinse en oosterse oudheden,  islamitische kunst, kunstwerken en sculpturen uit de middeleeuwen, de renaissance en de moderne tijd. Met een rijke geschiedenis van twee eeuwen, is de gieterij van het ‘Rmn-Grand-Palais’ een instelling zonder zijn gelijke in de wereld, unaniem erkend en wereldvermaard voor zijn knowhow. De werkplaats combineert het ambachtelijke werk met geavanceerde technieken. Van vervaardiging van een traditionele mal tot het maken van afdrukken door middel van 3D-scanning en de knowhow van het aanbrengen van patina, die een op een overeenkomen met de weergave van het origineel. Deze werkplaats, gelegen in Saint-Denis in de schaduw van het Stade-de-France, is een conservatorium van uitmuntendheid geworden.

De collectie van meer dan 6000 mallen omvat een selectie afkomstig uit alle tijdperken, variërend van de prehistorie tot de 20^e eeuw

Vandaag de dag draaien de werkzaamheden van het Rmn-GP om drie assen. Het behouden en kopiëren van sculpturen die staan in de openbare ruimtes, onderhevig aan de tand des tijds, te denken bijvoorbeeld de tuinen van Versailles. De conservering van oude mallen van inmiddels verdwenen of onherstelbaar verminkte werken. Commerciële bestellingen voor galerieën, museumwinkels en particuliere verzamelaars. Maar ook samenwerking met grote internationale hedendaagse kunstenaars waaronder bijvoorbeeld Daniel Arsham. Daniel Arsham is een pionier in zijn multidisciplinaire benadering van moderne en klassieke kunst. Voor zijn tentoonstelling ‘Moonraker’ in het Musée Guimet (Musée national des arts asiatiques Guimet) te Parijs zocht de kunstenaar samenwerking met het Rmn waardoor de kunstenaar kon putten uit de omvangrijke matrijzencollectie, om zo een dialoog tot stand te brengen tussen zijn creaties en museale werken.

Voor zijn nieuwe tentoonstelling ‘Sands of Time heeft Arsham iconische kunstwerken opnieuw bekeken, waarbij wederom mallen van originele sculpturen werden gebruikt om nieuwe stukken te maken met zijn kenmerkende stijl van geërodeerd kristal. Om deze werken te maken, kreeg Arsham ongekende toegang tot van het Rmn, waar hij gebruik mocht maken  van de mallen van sculpturale meesterwerken die onder meer te vinden zijn in de collecties van het Louvre en de Vaticaanse Musea. De in Saint-Denis vervaardigde kunstwerken zijn vanaf 11 juni 2021 te zien in het UCCA Dune Art Museum in Qinhuangdao, China.  

De Hercules Farnese in de tuinen van het château Vaux-le Vicomte

Maar niet alleen Arsham zocht samenwerking met het Rmn-GP, ook de beroemde Amerikaanse kunstenaar Jeff Koons. Hij maakte in 2013 gebruik van de kennis, de expertise en de mallen van het Rmn-GP voor onder andere ‘Gazing Ball’, zijn versie van de Hercules Farnese, waarvan het origineel te vinden is in het Nationaal Archeologisch Museum te Napels en een kopie bedekt met bladgoud, werd door André Lenôtre geplaatst in de tuinen van het château Vaux-le Vicomte. 

De Venus van Milo of De Aphrodite van Melos

Bij aankomst word ik verwelkomd door mijn gids Camille die mij vervolgens in een van de enorme ateliers direct confronteert met een levensechte kopie van De Venus van Milo of De Aphrodite van Melos, waarvan het origineel, vervaardigd uit Grieks Paros marmer, te vinden is in het Louvre. Het beeld werd in 1820 door een boer in een veld gevonden op het Egeïsche eiland Melos (Italiaans: Milo) in de Cycladen en dateert vermoedelijk van 130 voor Christus. De Venus van Milo wordt beschouwd als een symbool van eeuwige schoonheid. 

Even verderop zijn medewerkers bezig met de mallen van nog een enorm beeld namelijk de gevleugelde Nikè van Samothrake. Het beeld werd in stukken gevonden op 15 april 1863 op het Egeïsche eiland Samothrake door de Franse viceconsul van het Ottomaanse Rijk en amateur- archeoloog Charles Champoiseau. Champoiseau identificeerde de buste en het lijf als een voorstelling van Nikè, die meestal wordt afgebeeld als een gevleugelde vrouw. De fragmenten werden ter plaatse samengevoegd en in 1863 naar het Louvre verstuurd. Het beeldhouwwerk staat sinds 1884 tentoongesteld in het Louvre in Parijs. Het is een van de beroemdste beelden uit de klassieke oudheid en een van weinige die in oorspronkelijk Griekse vorm, en niet via Romeinse kopieën, is overgeleverd. Met behulp van de verschillende originele stukken maakte men in 1884 in de ateliers van het Louvre (voorganger van het huidige Rmn-GP) een gespiegeld afgietsel van de rechtervleugel van het beeld, en tevens reconstructies van de linkerborst en de rug van de buste.

Medewerkers bezig met de mallen van de gevleugelde Nikè van Samothrake

Een getrouwe reproductie van een gebeeldhouwd werk gieten is het resultaat van een lang en nauwgezet proces, dat gebaseerd is op het maken van een mal en vervolgens het gebruik ervan om meerdere afdrukken te verkrijgen. Bij zeer kwetsbare originelen wordt gebruik gemaakt van 3D-afdrukken door middel van digitale technologie die het dubbele voordeel hebben dat ze direct contact met het kwetsbare kunstwerk vermijden maar ook de mogelijkheid bieden on vergrotingen en verkleiningen te maken. Nadeel is dat het minder precies is dan bij het werken met siliconenelastomeer.

 

Monnikenwerk het weg retoucheren van de naden van de verschillende delen van de mallen

In het volgende atelier zijn medewerkers bezig met het wegwerken van de naden die overeenkomen met het verbindingsvlak van de verschillende delen van de mallen. Deze worden geretoucheerd en vervolgens opnieuw bewerkt om elk spoor van het productieproces onzichtbaar te maken. Een waar monnikenwerk.  De laatste stap bestaat uit het patineren om het effect te creëren dat zo dicht mogelijk bij het origineel ligt. De patineurs van het Rmn-GP werken samen met museumconservatoren om het referentiemodel te valideren.

 De meester patineur aan het werk

De patineurs van het Rmn-GP werken samen met museumconservatoren om het referentiemodel te valideren

In de ateliers worden ook diverse Mariannes vervaardigd. Zij is vaak het evenbeeld van één van de mooiste vrouwen van Frankrijk!  Ze symboliseert de ‘triomf van de Republiek’. Zij is zelfs de personificatie van de Franse Republiek. De eerste officiële bustes waren afbeeldingen van anonieme vrouwen van het volk. Het model van Marianne zou een meisje afkomstig uit Sigolsheim, Elzas, zijn geweest. Daar kwam in 1969 verandering in toen Marianne het uitdagende evenbeeld kreeg van niemand minder dan de actrice Brigitte Bardot, ten tijde van de eerste feministische gevechten waar de vrouwen hun beha verbrandden. 

De buste van Brigitte Bardot siert menig Frans stadhuis

Nog een symbool van de vrijheid. In 1972 opgevolgd door de actrice Michèlle Morgan. In 1978 volgde de zangeres Mireille Mathieu (een misser), Catherine Deneuve in 1985 en Inès de la Fressange, model en Chanel muze in 1989. Het was voor de eerste keer dat er voor een model werd gekozen. Deze gebeurtenis zal ertoe leiden dat Inès haar exclusiviteitscontract met Chanel verliest. Karl Lagerfeld wilde geen monument aankleden, “het is te vulgair”, aldus de keizer van de mode. Ze zal elf jaar het officiële model blijven tot de aanstelling in 2000 van weer een Frans topmodel. In 1999 werden voor het eerst 36.000 burgemeesters betrokken bij de keuze van Frankrijks icoon. Geholpen door een kleine groep van lobbyisten; ‘Le comité de la Marianne d'Or’, werd met een score van 36% het Franse topmodel Laetitia Casta, hoe kan het ook anders, gekozen uit een shortlist van vijf kandidaten. De andere kandidaten waren Estelle Hallyday - model, Patricia Kaas - zangeres, Daniela Lumbroso - televisiepresentatrice , Laetitia Milot - actrice en mannequin en Nathalie Simon - sportvrouw en televisiepresentatrice. Een minischandaal maakte in 2003 een einde aan haar status als Marianne toen Laetitia uit Frankrijk vertrok en haar woonplaats Parijs verruilde voor London, op zoek naar een beter belastingklimaat. De beroemdheid die volgde om model te staan voor de Marianne was de Franse Talkshow host Evelyne Thomas in 2003. Bekend van het televisieprogramma ‘C’est mon choix’. Evelyne Thomas had de voorkeur van de burgemeesters boven de runners-up Laure Manadou, Rama Yade of zelfs Carla Bruni-Sarkosy. De beeldhouwer was Daniel Druet.

Referentie modellen van diverse Mariannes

Vanaf 2012 was Frankrijk weer toe aan een nieuwe persoonlijkheid om de nationale Marianne te belichamen. Opiniepeilingen gaven de voorkeur aan Sophie Marceau (44% van de stemmen). Verder aan Marion Cotillard (40%), Vanessa Paradis (33%), Florence Foresti (28%) en Anne Roumanoff (23%). Echter Sophie Marceau is alleen kandidaat geweest, er is nooit een buste van haar gemaakt. Het klinkt raar maar in het streng gereguleerde Frankrijk is er geen officieel Marianne-model. Geen enkele wetgevende of regelgevende tekst legt burgemeesters een specifiek model op, en verplicht hen zelfs niet om een Marianne in hun gemeentehuis te plaatsen. Wel kiest de vereniging van burgemeesters van Frankrijk regelmatig beroemde Franse vrouwen. Gekozen beeldhouwers hebben vervolgens de vrije hand om het beeld vorm te geven. De figuren die het populairst zijn bij de huidige gemeentehuizen zijn gemodelleerd naar de kenmerken van Brigitte Bardot, Catherine Deneuve en Laetitia Casta.

Een wandeling door ellenlange gangen bevolkt met honderden beelden en bustes  brengt mij naar gigantische stellingen vol met mallen, alles keurig gecodeerd en voorzien van foto’s van het originele beeld. Camille vertelt mij dat op nog een andere locatie mallen liggen opgeslagen.

La Chalcographie du Louvre - een medewerkster werkt aan de ‘Study of the figure of a man’ van Andrea del Sarto (1487-1530) (inzet)

Maar het houdt nog niet op, Camille leidt mij naar nog een afgeleide van het Musée du Louvre in Saint-Denis. Hier bewaart en drukt ‘La Chalcographie du Louvre’, gecreëerd in 1797, uit een collectie van meer dan 13.000 kopergravures prints bestemt voor de verkoop. De collectie bestond oorspronkelijk uit kopergravures van het ‘Cabinet du Roi’ bestaande uit 900 platen van de beschrijving van Egypte aangekocht in opdracht van Colbert in 1662. De oudste kopergravures dateren dan ook uit de zeventiende eeuw. De Chalcographie du Louvre collectie omvat ook ongeveer honderd houten- (houtsnede) en steen- (lithografie) matrijzen. Om technische redenen worden deze platen niet meer gebruikt.

 

La Chalcographie du Louvre’, gecreëerd in 1797, bezit een collectie van meer dan 13.000 kopergravures

Al meer dan twintig jaar werkt het Chalcographie du Louvre samen met een groot aantal hedendaagse kunstenaars om zo de collectie uit te breiden met een collectie moderne kunst van onder andere Raoul Dufy, Léonard Foujita, Jacques Villon tot Chas Laborde, Eugène Véder en Cecile Reims. Sommigen van hen komen naar de werkplaats om te graveren. Ze worden hierbij ondersteund door de ambachtslieden van het atelier die experts zijn in de technieken van etsen en aquatint. De afdrukken die voortvloeien uit deze samenwerkingen worden zo vaak afgedrukt als de plaat het toestaat, zonder beperkingen op reproductie of handtekening. Dit principe, dat weliswaar in strijd is met de praktijken van de hedendaagse kunstmarkt, bestendigt de traditie van verspreiding die uniek is voor de Chalcographie du Louvre. Het maakt het mogelijk om prints, gemaakt door internationaal gerenommeerde kunstenaars, te verkopen tegen betaalbare prijzen.

Op het moment van mijn bezoek was een van de drukkers bezig met de ‘paumage’ (het met de handpalm verwijderen van de laatste overtollige inkt) van een kopergravure van Auguste Boucher-Desnoyers (1779-1857) voorstellend Charles-Maurice de Talleyrand-Périgord. Hertog van Talleyrand, vorst van Benevento en Frans diplomaat. Hier worden nog slechts 10 afdrukken van gemaakt aangezien het Louvre museum besloten heeft geen prints meer te maken van platen van voor het jaar 1848.

Een kopergravure van Auguste Boucher-Desnoyers (1779-1857) 

Bij het verlaten van het pand realiseer ik mij dat hier de ‘negatieven’ liggen van het belangrijkste erfgoed van Frankrijk, om stil van te worden. 

Ateliers d'art de la Réunion des musées nationaux – Grand Palais is uitsluitend op afspraak te bezoeken. Voor meer informatie verwijs ik naar de website.

Adres: Impasse du Pilier 1, 93217 Saint-Denis. Bereikbaar via de RER-B station La Plaine-Stade de France.

HET MUSÉE-MEMORIAL DU TERRORISME TE PARIJS

Parijs krijgt een herdenkingsmuseum over terrorisme. Het project werd al eerder in 2018 aangekondigd door de Franse President Emmanuel Macron. Maar woensdag 12 mei heeft Macron dan ook daadwerkelijk aangegeven waar dit toekomstige museum zal worden gebouwd, namelijk de Mont Valérien gelegen in de voorstad van Parijs; Surennes in de Hauts-de-Seine in het gebouw van de INSHEA – het ‘Institut national supérieur formation et recherche - handicap et enseignements adaptés’ – Het hoger nationaal instituut voor training en onderzoek voor de opvoeding van jongeren met een handicap en aangepast onderwijs. Het huidige instituut zal binnenkort verhuizen naar Saint-Germain-en-Laye. In 1935 gebouwd door de architecten Eugène Beaudouin en Marcel Lods om leerlingen met tuberculose te huisvesten. Het modernistische gebouw staat sinds 1965 op de aanvullende inventaris van historische monumenten en werd in 2002 geclassificeerd als historisch monument. Gebouwd in een park van 1,89 ha, aan de zuidkant van de Mont Valérien. De klaslokalen, voor het grootste deel vierkant, zijn aan drie kanten voorzien van glazen wanden die volledig konden openen als een accordeon, om kinderen zoveel mogelijk bloot te stellen aan de zon en de natuur. De start van de ombouw naar het nieuwe museum is voorzien in maart 2022. Tegen 2027 zal deze nieuwe nationale culturele site worden geopend. Kunst historicus Henry Rousso is door Edouard Philippe, toen deze nog premier was, aangewezen als eindverantwoordelijke voor dit project.

Parijs na de aanslagen op Charlie Hebdo

 

Het toekomstige museum zal echter niet aan één bepaalde aanslag worden gekoppeld. Door haar voorgeschiedenis uit het verleden straalt het gebouw al veerkracht en weerstand uit. Het gebouw zal in twee afzonderlijke delen worden verdeeld. Een herdenkingsgedeelte zal hulde brengen aan alle Franse slachtoffers van terrorisme sinds 15 september 1974, de datum van de eerste terroristische aanslag op de Drugstore Publicis in Parijs, tot vandaag, of ze nu op nationaal grondgebied of in het buitenland stierven. Het tweede deel van het gebouw zal een museum huisvesten.  Het zal zeer dicht bij het ‘Mémorial de la France combattante’ komen te liggen. Dit monument bij het fort Mont Valérien herdenkt de Tweede Wereldoorlog. Per plaquette wordt een facet van de oorlog weergegeven. Ook liggen hier 15 Franse verzetslieden begraven. Het museum zal een belangrijke plaats worden voor alle te gedenken slachtoffers, maar ook voor hun nabestaanden met lichamelijk en geestelijk letsel, naaste collega’s, eerstehulpverleners en eerstelijns-hulpverleners. De namen van alle Franse slachtoffers van terrorisme zullen hier worden ingeschreven. “We staan momenteel aan het begin van een omvangrijke taak. We vragen alle nabestaanden en slachtoffers om een inventarisatie te maken van objecten die relevant kunnen zijn voor het museum. Voorwerpen en documenten die slachtoffers zouden willen schenken of uitlenen aan het museum. Maar ook dossiers van justitie waaronder bewijsstukken geleverd door burgerlijke instanties of opsporingsambtenaren. Tevens zullen we alle betrokkenen steeds informeren over de voortgang van het project”, aldus Guillaume Denoix de Saint-Marc, algemeen directeur van het AFVT, ‘Association française des Victimes du Terrorisme’. “Dit museum moet de angstaanjagende realiteit demystificeren en bediscussiëren en door deze verklaringen slachtoffers in staat te stellen uit hun slachtofferpositie te komen en hun veerkracht te consolideren.

 

Place de la République is vaak het nationaal trefpunt na een aanslag

Voor Frankrijk is dit project ongekend. Over de hele wereld waren maar drie musea gewijd aan terrorisme: Het ‘9/11 Memorial’ (New York), het ‘Oklahoma City National Memorial’, het toneel van een dodelijke ultrarechtse aanval in 1995, en het ‘Center of July 22’ in Oslo, als eerbetoon aan de slachtoffers van de moord op Utoya in 2011. Zeer onlangs werd nog het ‘Fundación Centro para la Memoria de las Víctimas del Terrorismo’ geopend in Vitoria-Gasteiz, in Spaans Baskenland.

Frankrijk wordt al sinds 1974 geteisterd door aanslagen. Laatst nog, op 23 april 2021, toen in de entree van het politiecommissariaat in Rambouillet een politiebeambte de keel werd doorgesneden door een 36-jarige Tunesiër. De dader werd ter plaatse doodgeschoten door de politie. De bloedigste aanslagen ooit in Frankrijk werden gepleegd in 2015. Op 7 januari van dat jaar vielen er twaalf doden bij een terroristische aanslag op de redactie van Charlie Hebdo. Vooral de redactie van het satirische tijdschrift werd getroffen: tien redactieleden en twee politieagenten kwamen om. Die dag was er ook een gijzeling in een joodse supermarkt vlakbij Parijs. Daarbij vielen vijf doden. Op vrijdag 13 november 2015 kwamen bij meerdere aanslagen in Parijs, onder meer in theater de Bataclan, in totaal 129 mensen om het leven. President François Hollande besloot die nacht om voor het eerst in vijftig jaar de noodtoestand af te kondigen. Na de aanslag in Nice werd besloten deze te verlengen. Op 14 juli 2016 rijdt een vrachtwagenchauffeur in op een menigte in Nice. Er vallen ruim tachtig slachtoffers, onder wie ook veel kinderen. De boulevard van Nice stond vol met mensen die naar een vuurwerkshow hadden gekeken, toen de vrachtwagen op de menigte inreed. De chauffeur reed zo'n twee kilometer door de mensenmassa, tot hij werd doodgeschoten.

Waarom is Frankrijk zo vaak het doelwit van terrorisme?

Volgens Jelle van Buuren, Universitair Docent aan het ‘Institute of Security and Global Affairs’, van de Universiteit Leiden, is Frankrijk zo vaak het doelwit, mede omdat het politiek en militair een belangrijke rol speelt in het Midden-Oosten en West-Afrika. Daardoor zijn zij een goed zichtbaar doelwit: ‘Het is een groot en machtig land, dus als je dat kan treffen, tel je mee. Ook profileert Frankrijk zich sterk met de scheiding tussen kerk en staat. Dat valt niet goed bij delen van de islamitische wereld’. Daarnaast speelt ook het Charlie Hebdo-proces een belangrijke rol’, zegt Van Buuren. ‘Mede door het proces is de spanning in Frankrijk al weken hoog’.

 

Het gedachtegoed onder de aanslagen in Frankrijk ligt volgens Van Buuren nog altijd bij het thema wraak. ‘Terroristen nemen wraak voor het beledigen van de profeet. Daarmee proberen extremisten de vrijheid van meningsuiting te verwerpen. Dit gedachtegoed laat zien dat de extremistische ideologie in Frankrijk nog springlevend is. Het is niet alleen gewelddadig, maar verwerpt ook kernwaarden van de maatschappij’. Van Buuren denkt dat het lastig is om deze extremistische ideologie te bestrijden. ‘Het is in Frankrijk een politieke strijd, maar de religieuze waarden tellen zwaarder voor deze extremistische moslims’. 

De eerste terroristische aanslag in Frankrijk had een andere reden. Op zondag 15 september 1974, om 17,15 uur, gooide een man van vijfentwintig tot dertig jaar, lang en atletisch, met een vierkante kaak, een granaat naar binnen bij de Publicis Drugstore gelegen aan de boulevard Saint-Germain 149, op de hoek bij de rue de Rennes. Het pand lag naast de beroemde brasserie Lipp en tegenover het Café de Flore, in het hart van de wijk Saint-Germain-des-Prés. Het was net voor de start van het nieuwe schooljaar, het was zonnig weer en de drugstore zat bomvol. Bij de aanval komen twee mensen om het leven en raken vierendertig anderen zwaar gewond. De overleden slachtoffers zijn 27 en 55 jaar oud. De terrorist Carlos werd hiervoor uiteindelijk tot tweemaal levenslang veroordeeld, in 2017 en daarna in 2018. De aanslag was bedoeld om de vrijlating af te dwingen van een op Orly gearresteerde Japanner, Yoshiaka Yamada, lid van het Japanse Rode Leger. Hij had een aktetas bij zich met daar in documenten en plannen over aanslagen die een terroristische groepering in Europa had gepland, samen met een grote som geld.

 

Het is dus nog even wachten tot 2027, maar laten we hopen dat Frankrijk tot die tijd gevrijwaard mag blijven van nog meer terroristische aanslagen.

PLACE DAUPHINE, DE CHARME VAN EEN PARIJSE ANSICHTKAART

"La Place Rouge était vide, devant moi marchait Nathalie. Il avait un joli nom, mon guide…. Nathalie", zong Gilbert Becaud in 1964. La Place Rouge vind je in Moskou en niet in Parijs, maar je zou willen dat je een gids hebt als Nathalie, die je brengt naar die mooie pleinen van Parijs. Voor mij zijn ze een plek om te genieten van mijn eerste espresso, of om uit te puffen na een lange wandeling, of gewoon genieten van een zelf gekochte knapperige ‘baguette en fromage’ van een echte Franse fromagerie. Keuze genoeg, Frankrijk telt meer dan 300 soorten. De Fransen zeggen niet voor niets; “een maaltijd zonder kaas is als een mooie vrouw die één oog mist”. 

Zicht op het 1e arrondissement daar waar Parijs ontstaan is

Het eerste arrondissement is vaak het logische vertrekpunt van iedere Parijse wandeling. Geen wonder, het is een van de rijkste buurten van de stad, en met rijk bedoel ik rijk aan geschiedenis. Hier vindt je de Conciergerie, ooit de zetel van de koninklijke macht en later de gevangenis voor alle helden van de Franse Revolutie waaronder Marie-Antoinette. De Sainte-Chapelle; een juweeltje, ingesloten tussen de muren van het gerechtsgebouw, het Palais de la Justice. De vroegere verblijfplaats van kardinaal Richelieu, het Palais Cardinal of nu bekend onder de naam Palais Royal. En natuurlijk niet te vergeten het Grand Louvre, van koninklijk stulpje tot een van de grootste museums van de wereld. Rijk aan groen dankzij de koninklijke tuinen, waaronder die van de Jardin des Tuileries en die van Palais Royal. Adembenemende uitzichten vanaf de oudste brug van Parijs, de Pont Neuf. Of vanaf de Pont des Arts die inmiddels ontdaan is van zijn loodzware last; honderdduizenden hangsloten. 

Place Dauphine

Verscholen tussen de Pont Neuf, quai de l'Horloge, Palais de Justice en de quai des Orfèvres ligt een van de mooiste oases van Parijs. Een pleintje waar ik regelmatig terugkeer; het place Dauphine (1^e arrondissement). Als een van de weinige buurten aan Haussmanns drastische stadsplanning ontsnapt Het is gebouwd in de 17de eeuw op de plaats waar eens drie kleine eilandjes lagen; het Île aux Juifs (Jodeneiland), het Île des Passeur-aux-Vaches (Koeiensmokkelaars-eiland) en het Îlot de la Gourdaine (het Gourdaine eilandje). Dit charmante driehoekige plein, met prachtige huizen (nr. 14 is nog in originele staat) in Lodewijk XIII stijl, aan het andere uiteinde van Île la Cité, stamt uit 1607. De naam werd gegeven ter ere van de langverwachte kroonprins (le dauphin). Werkelijk een van de mooiste pleintjes in de stad en bijna 40 jaar lang, op nummer 15, het domicilie van Yves Montand en Simone Signoret. Tot 1874 was het plein aan drie kanten omsloten door huizen. Maar om van het ‘Palais de la Justice’ een betere blikvanger te maken moesten de huizen aan de oostkant wijken. Deze oostzijde; de rue de Harlay, wordt nu bewaakt door twee leeuwen volgens Egyptische architectuur.  Aan de randen van het plein zijn bomen gepland om zo het gesloten uiterlijk van het plein te behouden. In de fraaie panden er om heen zijn veel kunsthandels en kleine restaurants te vinden. Het pleintje volgt de contouren van de westelijke punt van het Île de la Cité. De ontwerpen van de gevels worden toegeschreven aan Louis Métezeau, architect van een ander wonderschoon plein in Parijs, de place des Vosges. De eerste ontwikkeling van het plein duurde drie jaar. 102 Meter lang, 67 meter breed, een ingesloten autonome eenheid bestaande uit 32 bakstenen huizen met leien daken. Tot 1874 omvatte het plein nog 46 huizen en 8 lantaarns. 12 huizen werden zoals eerder gezegd geruimd voor het Paleis van Justitie.  Het gehele plein staat geclassificeerd als historisch monument eveneens gebouwen aan de oneven zijde aan de zuidkant; de nummers 13, 15, 17, 19, 21,23,25,27,29 en 31. En de even nummers aan de noordkant; 12,14, 16, 24, 26 en 28. 

 Het gehele plein staat geclassificeerd als historisch monument

Een andere plek, die garant staat voor een prachtige picknick, ligt aan de westkant van place Dauphine. Achter het plein, al laat de naam anders vermoeden, vind je de oudste en langste brug van Parijs; de Pont Neuf. De eerste steen werd gelegd in 1578, maar ze was pas klaar in 1607. Het is moeilijk voor te stellen dat in Parijs 400 jaar geleden, in tegenstelling tot Romeinse steden, de straten nog niet omzoomd waren met trottoirs. Paarden en voetgangers deelden de weg en het afval. Toen de allereerste stoep het levenslicht zag was dat op de Pont-Neuf! Zo bood het de bewoners de mogelijkheid om hun kleine voetjes droog te houden. Parijs was dan ook een vuile stad, regelmatig bezaaid met paardenmest of modder. Alleen de straatvegers en de schoenpoetsers profiteerden van de situatie. Ze kwamen bovendien in opstand toen de trottoirs wijdverspreid werden en zij in hun bestaansrecht werden gemarginaliseerd. Het tweede Parijse trottoir, in de rue de l'Odéon, verscheen overigens pas in 1780. Nog een paar andere wetenswaardigheden over deze brug: In de schemering van de 19e eeuw filmden de gebroeders Lumière voor het eerst het verkeer op de Pont-Neuf waar gevederde hoeden en  elegante outfits het pad kruisen met handkarren en omnibussen. Voetgangers aarzelen voordat ze oversteken en kijken twee keer voordat ze richting het trottoir aan de overkant stappen. Het is op de Pont-Neuf dat Georges Moustaki de scopitone (voorloper van de muziekvideo) van een van zijn beroemdste liedjes, ‘Le Métèque’, opneemt. Even later besluit Christo de brug om te toveren tot een modern en aerodynamisch werk. We schrijven1985, de brug wordt ingepakt in 41.000 m² zijdeachtige stof en 13 kilometer touw, door de Amerikaans Bulgaarse kunstenaar Vladimirov Javacheff Christo en de Franse kunstenares Jeanne-Claude. 

De oudste brug van Parijs is begin 2021 aan de laatste fase van zijn restauratie begonnen die ongeveer zeven maanden gaat duren. Op het programma staat de restauratie van de keermuren die daar waar nodig ook ontdaan worden van de vele hangsloten. Net als bij de Pont des Arts en de Pont de l’Archevêché wordt glas toegevoegd om het opnieuw bevestigen van hangsloten zoveel mogelijk tegen te gaan. Reparaties aan enkele maskers en de centrale middenberm wordt onder handen genomen.  In 2007 waren de 12 bogen van deze 238 meter lange brug al gerenoveerd. Totale kosten van de laatste fase bedraagt 850.000 euro. Alle restauratiewerkzaamheden worden in twee fases uitgevoerd. Allereerst de zuidkant, vervolgens de noordkant, het plein en de trap die leidt naar de punt van het eiland en de square du Vert Galant. Alles gebeurt met uiterste zorg onder toeziend oog van UNESCO. De brug staat sinds 1991 op de werelderfgoedlijst en was in 1889 al geclassificeerd als historisch monument. 

Het bronzen ruiterstandbeeld, in het midden van de brug op de place de Pont Neuf, is een afbeelding van Hendrik IV met als bijnaam 'Le Vert Galant', vanwege zijn reputatie als de grote verleider. Op 16 mei 2010, ter ere van de 400ste sterfdag van Hendrik IV, werd het beeld zeer futuristisch gerestyled door de Franse ontwerper Jean-Charles de Castelbajac. Ingekapseld in neon en voorzien van een neon sabel wat zo uit de film van Star Trek III zou kunnen komen. 

Le Vert Galant

Daal de trap af, achter het beeld, naar de kop van de Seine naar de square du Vert Galant, op het uiterste puntje van Île de la Cité. Een klein parkje dat lijkt op de boeg van een schip. Al generaties lang een favoriete ontmoetingsplaats voor clochards, jong verliefden en andere romantici. Geniet van een adembenemend uitzicht op de Seine, het Hotel de la Monnaie en het Musée du Louvre en het gesloten warenhuis la Samaritaine. Dit idyllische parkje is tevens het aanlegpunt voor de rondvaartboten van "les Bateaux Vedettes du Pont-Neuf". Let nog eens even op de versiering van de ronde bogen van de Pont Neuf. Maskerkoppen van venters, barbiers, vuurspuwers, tandentrekkers, baliekluivers, beurzensnijders en andere charlatans. Afbeeldingen van mensen die 'beroepsmatig', in de 17de eeuw, veelvuldig op de brug te vinden waren. 

Square du Vert Galant, geniet van een adembenemend uitzicht op de Seine

Let nog eens even op de versiering van de ronde bogen van de Pont Neuf

En dan nog even de kers op de taart in deze mooiste driehoek van Parijs. Eindelijk is het dan zover. Na 16 jaar gesloten te zijn heropent het iconische warenhuis SAMARITAINE haar deuren op 19 juni. Meer dan 130 jaar een icoon en trefpunt voor de Parijzenaars. Jarenlang is er met veel liefde gewerkt aan de restauratie van dit mythische pand aan de Seine, geheel gefinancierd door LVMH. Eens het grootste warenhuis van Parijs. 

Het geheel gerenoveerde warenhuis La Samaritaine

Nog even wat voorgeschiedenis: Op 15 juni 2005 sloot het warenhuis  plotseling en naar eigen zeggen vanwege veiligheidsredenen. Officieel omdat het gebouw volgens de brandweer niet aan moderne brandveiligheidseisen zou voldoen. De vereiste aanpassingen zouden het art deco interieur verwoesten. Volgens boze vakbondstongen was veiligheid hooguit een excuus. In werkelijkheid wilden de eigenaren, het luxewarenconcern LVHM: Louis Vuitton Moët Hennessy, het personeel gewoon ontslaan omdat het warenhuis niet rendeerde. Het gebouw of eigenlijk gebouwen staan op een van de mooiste en duurste locaties van Parijs, tegenover de Pont Neuf, ingesloten door de kerk waar Molière in het huwelijk trad en waar vele beroemde architecten en kunstenaars werden begraven: de Saint Germain-l'Auxerrois uit de 12e eeuw. Ingeklemd tussen de chique rue de Rivoli, rue du Pont Neuf en de quai du Louvre. Na de sluiting wordt in 2007 nog eens overwogen om het warenhuis te heropenen, maar gezien de te hoge kosten wordt hiervan afgezien. Vervolgens deden de eigenaren aan de Parijse deelgemeente Louvre een rigoureus voorstel; slopen en dan iets nieuws neerzetten. In een korte tijd regende het bezwaarschriften. In 2010 stemt de gemeente Parijs in  met een ambitieus  restauratieplan van de twee panden van La Samaritaine. De renovatie en restauratie moest klaar zijn in 2016 / 2017. We weten nu beter. De totale kosten worden geschat op meer dan 500 miljoen euro. Het is dan ook het grootste particulier gefinancierde project ooit. Maar het resultaat is er dan ook naar! 

Het warenhuis verkeerde jarenlang in een deplorabele staat

De afgelopen jaren is het gehele pand zorgvuldig gestript. Alle in en op het gebouw aanwezige fresco’s, friezen, ornamenten en geëmailleerde lava panelen, alle metalen structuren waaronder dakkapellen, luifels, kozijnen en deuren zijn uiterst zorgvuldig verwijderd. De verwijdering van alle dakkapellen duurde alleen al meer dan 10 maanden. Na demontage werden alle onderdelen overgebracht naar de ateliers van Socra in Marsac-sur-l'Isle (Dordogne) en Atelier Bouvier in Les Angles (Occitanie – Zuid Frankrijk) voor een grondige restauratie. Beide bedrijven hebben een grote reputatie op het gebied van erfgoedbehoud en worden vrijwel altijd ingeschakeld door de Franse overheid voor het onderhoud en restauratie van historische gebouwen en erfgoed in Frankrijk. 

Het warenhuis heeft na 16 jaar gesloten te zijn zijn grandeur weer terug

Een deel van het werk, aan de kant van de Rue de Rivoli, moest worden stilgelegd en dit had alles te maken met wat in de volksmond al snel het douchegordijn werd genoemd. Het 'douchegordijn' staat voor een sierlijk golvende, transparante façade die een architectonische aanwinst voor Parijs moet vormen. Het complex heeft zijn faam vooral te danken aan het imposante front aan de Seine bij de Pont Neuf en de zijkant van de rue de la Monnaie. De Rivoli-gevel aan de andere kant van het rechthoekige bouwblok is de minst aanzienlijke van het geheel. Het 'douchegordijn' van het beroemde Japanse architectenbureau Sanaa moest de tweede iconische façade worden. De kwestie paste geheel in de permanente controverse over moderne architectuur in de Franse hoofdstad. Tegenstanders vechten bouwplannen aan omdat zij vinden dat de klassieke harmonie van Parijs wordt verpest door lelijke nieuwe gebouwen. Voorstanders vrezen dat de metropool een openluchtmuseum zal worden als zij niet regelmatig wordt opgefrist met spraakmakende architectuur. Echter de Parijse burgemeester, Anne Hidalgo, staat bekend als een fervent aanhanger van hoogbouw en moderne architectuur. “Parijs mag niet de gevangene zijn van de 19de-eeuwse ordening van baron Haussmann. Als het wil concurreren met Londen, waar de ene wolkenkrabber na de andere verrijst, moet het ruimte bieden aan nieuwe gebouwen”, vindt ook zij. In ieder geval zorgde het juridische gesteggel weer voor aardig wat vertraging. Inmiddels kunnen we stellen dat Hidalgo heeft gewonnen en is Parijs weer een iconische gevel rijker, die dankzij de reflectie zorgt voor een ongekende dialoog tussen binnen en buiten.

Het omstreden 'douchegordijn' van het beroemde Japanse architectenbureau Sanaa

Aan de Seine-zijde bevindt zich op de bovenste etages een nieuw super-de-luxe vijf sterren boetiekhotel genaamd ‘Cheval Blanc Samaritaine met slechts 72 kamers en suites in een residentiële stijl. Het hotel is vernoemd naar het beroemde wijnhuis uit de Saint-Emillion in de Bordeaux: Château Cheval Blanc, dat bekend staat om zijn uitstekende Grand Cru's. Het interieur is van de hand van architect en ontwerper Peter Marino die ook verschillende Louis Vuitton-winkels heeft ontworpen in SoHo, Parijs, New York. Het krijgt de beschikking over een gastronomisch restaurant en een panoramisch dakterras met uitzicht op de Seine en het Ile de la Cité. Overigens is dit het eerste vijf-sterren hotel in Parijs met uitzicht op de Seine. Verder voorziet het plan in 24.000 m² voor luxe winkels, geheel gesitueerd onder de glazen koepel met de prachtige art deco trappen, 15.000 m² voor kantoren en, heel uniek op deze plaats in het 1e arrondissement, 7.000 m² (96 appartementen) bestemd voor sociale woningbouw. Last but not least; er is voorzien in een kinderopvang voor 80 kinderen. 

Kortom reden om snel een Parijstrip te plannen want Frankrijk gaat weer langzaam open. ‘Bon Voyage’!