Het nieuwe metrostation Barbara is
onderdeel van het project ‘Grand Paris Express’. Wat weinigen weten is dat
Nicolas Sarkozy op 26 juni 2007 de basis legde voor dit grootste infrastructuur
project van Europa. Het project ‘Grand Paris’ heeft tot doel het stadsgebied
van Parijs om te vormen tot een stad van de 21e eeuw en zijn positie onder
concurrerende internationale megasteden te bevestigen. Barbara vormt samen met het
station Bagneux Lucie Aubrac de verlenging van lijn 4, die loopt van Porte de
Clgnancourt tot de voorstad Bagneux, als onderdeel van een betere integratie
van de voorsteden. Het centrum van Parijs is nu bereikbaar binnen 30 minuten.
De hoofdingang van het kerkhof ligt op ongeveer 5 minuten lopen van het
metrostation Barbara. De begraafplaats is een van de kerkhoven waar mensen
worden begraven die niet intramuraal in Parijs terecht kunnen, vanwege
ruimtegebrek, maar ook omdat de concessies hier goedkoper zijn. Het cimetière
Parisien de Bagneux is een van de zes Parijse begraafplaatsen buiten de
périphérique, de rondweg van Parijs. De anderen zijn Pantin, Thias,
Ivry-sur-Seine, Saint Ouen en La Plaine Saint-Denis.
Een decreet van 1884 stond het stadhuis
van Parijs toe grond te verwerven in de voorstad van Bagneux, om een
begraafplaats op te richten om zo het hoofd te bieden aan de toename van de
Parijse bevolking, maar ook aan de verveelvoudiging van individuele graven.
Père Lachaise opende in mei 1804. Op 25 juli 1824 volgt de eerste
teraardebestelling in het zuiden, op het kerkhof van Montparnasse en 1 januari
1825 opent het Cimetière de Montmartre, officieel Cimetière du Nord. De Parijse
begraafplaats van Bagneux werd geopend in 1886 en strekt zich uit over 116
divisies op een grondgebied van 62 hectaren. Het heeft ongeveer 83.000 graven
en is daarmee groter dan Père Lachaise met 69.000 grafzerken.
De hoofdingang bevindt zich op de avenue
Marx-Dormoy 45. Bij de informatie hangt een plattegrond met de 100 belangrijkste
graven, te vinden in de diverse divisies. De persoonlijkheden uit de film en muziek
die hier begraven liggen maken de begraafplaats tot een druk bezochte
necropolis. Verschillende grafmonumenten bewaren een sterke herinnering aan de
Eerste en Tweede Wereldoorlog. Er liggen Franse, Belgische, Engelse maar ook Duitse
soldaten begraven. Maar wat kenmerkend is voor dit kerkhof is het belang van de
joodse stèles en monumenten die met name te vinden zijn op de divisies aan de
linkerzijde van de hoofdingang, parallel aan de avenue de Montrouge. Elke laan
op het kerkhof is beplant met één specifieke boomsoort wiens naam het draagt,
zoals de avenue des Peupliers (populieren), avenue des Poiriers (perenbomen),
avenue des Copalmes (Amerikaanse amberboom) en de avenue Micocoulliers
(zwepenboom). In totaal staan er 5.900 bomen (totaal 49 verschillende soorten).
Vele soorten vogels of rode eekhoorns bevolken deze plek.
Verschillende divisies bewaren een sterke herinnering aan de Eerste en Tweede Wereldoorlog
Elke laan op het kerkhof is beplant met één specifieke boomsoort wiens naam het draagt
Ik ga op zoek naar het graf van Barbara,
volgens de plattegrond gelegen in divisie 4 grenzend aan de avenue de
Montrouge. Barbara, geboren in Parijs op 9 juni 1930, haar echte naam was Monique
Serf, is waarschijnlijk een van de grootste namen van het Franse lied, samen
met Brel, Brassens, Piaf en Ferré. Afkomstig uit een joods gezin geteisterd
door de Tweede Wereldoorlog, zij was toen nog een tiener. In een boek door haar
geschreven, een jaar voor haar dood en dat uitkwam in 1998 onthult ze onder
meer dat ze seksueel misbruikt is door haar vader die vervolgens haar familie
heeft verlaten. Na de oorlog hoorde een buurvrouw die muzieklerares was, haar
zingen en zette zich vervolgens in om er voor te zorgen dat zij haar zangtalent
kon ontwikkelen. Ze kreeg zang- en pianolessen en schreef zich in bij de École
supérieure de musique. Verder zong ze bij ‘La Fontaine des Quatre Saisons’, een
populair cabaret in Parijs. Door haar lengte, zwarte kleren, gitzwarte haren en
bleek gezicht had ze een spookachtige verschijning die de melancholie van de
teleurgestelde liefde weergaf.
Ze is overleden aan ademhalingsproblemen op 24 november 1997. Ongeveer 2.000 mensen waren aanwezig bij haar begrafenis waaronder persoonlijkheden zoals Gérard Depardieu, Yves Duteil, Jean-Claude Brialy, Enrico Macias, Annie Giardot, Fanny Ardant, en Carla Bruni. Gérard Depardieu declameerde enkele verzen uit Verlaines ‘Chanson d’automne’.
Chanson
d'automne
Les
sanglots longs
Des violons
De
l’automne
Blessent
mon cœur
D’une
langueur
Monotone.
Tout
suffocant
Et blême,
quand
Sonne
l'heure,
Je me
souviens
Des jours
anciens
Et je
pleure
Et je m'en
vais
Au vent
mauvais
Qui
m'emporte
Deçà, delà,
Pareil à la
Feuille morte.
Herfstlied
De lange snikken
Van de violen
Van de herfst
Verwonden mijn hart
In lome
Monotonie.
Benauwd
En doodsbleek, als
De klokken luiden
Herinner Ik me
Dagen van weleer
En ik ween
En ik ga weg
Waar kwade wind
Me heenvoert
Van hier naar daar
Net zoals
Een dood blad
(Vertaling
van Julien Georges Grandgagnage)
Op de graven staan berichten die herinneren aan persoonlijke drama’s of het overlijden in een van de vele concentratiekampen
Versteend verdriet
Ik vervolg mijn wandeling over het joodse gedeelte van de begraafplaats langs stèles die namen dragen van verre steden uit Polen of elders in Oost Europa zoals Warschau, Lodz, Stopnica, Sosnowiec. Sommige stèles zijn stoffig, gebroken of versleten door de tijd, de letters in het Hebreeuws of Latijns nog nauwelijks leesbaar. Op de graven staan berichten die herinneren aan persoonlijke drama’s of het overlijden in een van de vele concentratiekampen. De medaillons van foto’s van overledenen verwijzen naar een wereld die weggevaagd is door het leed in de vele kampen. Ze zijn allemaal verschillend, grijs, zwart, sierlijk, versierd of kaal, voorzien van een davidster of juist niet, maar ze zijn zo uitgelijnd dat ze van een afstand tegen elkaar lijken te leunen, elkaar steunen onder het gewicht van verdriet.
Que ton
Grand Nom soit glorifié et sanctifié dans le monde qu’il a créé selon sa
volonté, et puisse-t-il établir son règne, faire fleurir son salut, et hâter le
temps de ton Messie, de votre vivant et de vos jours et des jours de toute la
maison d’Israël, dès que possible et dites: amen!
Moge zijn grote naam verheven en
geheiligd worden in de wereld die hij geschapen heeft naar zijn wil. Moge zijn
koninkrijk erkend worden in uw leven en in uw dagen en in het leven van het
gehele huis van Israël, weldra en spoedig. Zegt nu: Amen !
Nog niet zo lang geleden, dinsdag 24 mei
2022, werd een van de laatste getuigen van de Holocaust, Elie Buzyn in Bagneux
ten grave gedragen Elie Buzyn, geboren in Polen in januari 1929 werd
gedeporteerd naar het concentratie- en vernietigingskamp Auschwitz, nadat hij
in het getto van Lodz had gewoond. In 1945 werd hij tijdens de ‘dodenmarsen’
overgebracht naar Buchenwald. Als overlevende van de Holocaust vertelde hij
jarenlang zijn verhaal om de herinnering door te geven aan jongere generaties.
Hij overleed op 93-jarige leeftijd als een van de laatste Franse getuigen van
de Holocaust.
Oscar Wilde
Ook Oscar Wilde was hier begraven tot dat zijn stoffelijke resten in 1906 werden overgebracht naar cimetière Père Lachaise. De Engelstalige schrijver stierf op vrijdag 30 november 1900 in het Hôtel d’Alsace aan de rue des Beaux-Arts nummer 13 te Parijs. Moegestreden door de processen die tegen hem plaatsvonden in april en mei 1895. Legendarisch geworden als een keerpunt in de geschiedenis van het publieke bewustzijn van homoseksualiteit. Tegen het einde was Wilde van een triomfantelijk succesvolle toneelschrijver veranderd in een geruïneerd man, veroordeeld tot twee jaar dwangarbeid wegens grove onfatsoenlijkheid. Maandag 3 december 1900 werd hij hier in Bagneux begraven.
Zijn huidige graf op Père Lachaise, in
de 89e divisie, die in steen is/was weergegeven in de vorm van een 'zwaar
geschapen' gevleugelde sfinx, is nog steeds onderdeel van een bijzonder
ritueel. Het grafmonument, ontworpen door Jacob Epstein, was een schenking van
een anonieme vrouwelijke bewonderaar. Het gezicht van de sfinx is het gezicht
van Wilde en wie weet, ook het evenbeeld van zijn geslachtsorgaan. Echter het
geslachtsorgaan is al sinds mensenheugenis verdwenen. Twee Engelse dames, die
over de begraafplaats wandelden, konden hun verontwaardiging niet onderdrukken
toen ze oog in oog kwamen te staan met Wilde's mannelijk attribuut. Met twee
stenen en twee forse slagen werd het edele deel verwijderd. De opzichter die
het kostbare stuk later terugvond, nam het mee naar zijn kantoor, waar het twee
jaar heeft gediend als presse-papier. Waar het daarna is gebleven is onbekend.
Sinds jaar en dag, vooral de laatste
tien jaar, drukten vele vrouwen hun vuurrode lippen op zijn grafsteen en
dreigde het graf ten onder te gaan aan een overdosis rode lippenstift.
Op 30 november 2011, ter ere van de 111-jarige sterfdag van Wilde, is tot grote teleurstelling van alle fans, het hele graf schoongemaakt en voorzien van een dikke glasplaat, zodat liefhebsters er geen kussen meer op kunnen geven, maar zoals rituelen moeilijk zijn uit te bannen, moet nu het glas er aan geloven.
Andere beroemdheden die hier liggen
begraven zijn Frida Boccara. Boccara, geboren in Marokko, was vooral in de
jaren zestig en zeventig populair. In 1969 won ze het Eurovisie Songfestival
met het lied 'Un Jour, Un Enfant'. Haar grootste hit was 'Cent Mille Chansons'.
In de zomer van 1996 overleed op
56-jarige leeftijd de Franse zangeres Frida Boccara aan de gevolgen van een
longontsteking. Zij ligt begraven in de 63e divisie.
In 1927 overleed de Franse fotograaf
Eugène Atget, bekend van zijn foto's van het toenmalige Parijse straatleven en
de -architectuur. Zijn werk wordt vandaag de dag nog steeds hoog gewaardeerd in
de wereld van de fotografie. Mede dankzij zijn assistente, de later bekende
Amerikaanse fotografe Berenice Abbott, is zijn hele oeuvre bewaard gebleven
voor het nageslacht. Na zijn dood wist Abbot een deel van zijn werk te
verkrijgen en te bewaren. Circa 5000 van Atgets foto's en glasnegatieven bevinden
zich in de collectie van het Museum of Modern Art in New York. Hij ligt ook in
de Joodse divisie nummer 4.
Portret van Eugène Atget (1927) - Photo
Berenice Abbott
Lang dwaal ik nog wat doelloos langs de vele graven, Bij het verlaten van dit indrukwekkende kerkhof moet ik denken aan een tweetal spreuken die ik tegenkwam tijdens mijn zoektochten langs de verschillende necropoli:
In de catacombes: "Houd er elke
morgen rekening mee dat u misschien de avond niet haalt en houd er elke avond
rekening mee dat u misschien de morgen niet haalt".
Montfort l’Amaury daar waar Charles
Aznavour begraven ligt:
"U die hier voorbij gaat - Bid tot God voor de overledenen. Wat u bent, zijn zij geweest"