Het klinkt raar maar Parijs is de wereldhoofdstad van de straatkunst. Nergens ter wereld is het aantal kunstenaars hoger. Geschat wordt dat urban art of street art alleen al goed is in Frankrijk voor een omzet van zo’n slordige 200 miljoen euro per jaar. Urban art kreeg zo rond mei 1968 bekendheid in Frankrijk. De periode bekend van de studentenopstand, de Parijse studentenrevolte genaamd. Maar de beweging is 'officieel' in de vroege jaren 1980, onder invloed van onder meer de modeontwerpster Agnès B tot volle bloei gekomen. Met steun van het Franse Ministerie van Cultuur werd zelfs in oktober 2018 de Federatie van Stedelijke Kunst, ‘La Fédération de l'Art Urbain', opgericht om kunstenaars, amateurs, organisaties en professionals die werkzaam zijn in stedelijke kunst samen te brengen. De federatie stelt zich tot doel om de stedelijke kunst in Frankrijk te ondersteunen en te promoten, de zichtbaarheid en erkenning ervan als kunstvorm te vergroten en de culturele waarde ervan te documenteren.
In
Parijs vindt je op onverwachte plaatsen vaak prachtige 'urban art pieces' die
zonder dat wij het weten, zijn aangebracht door wereldberoemde kunstenaars,
waaronder: Jean-Michel Basquiat, Cope 2 (zijn echte naam is Fernando Carlo)
Banksy, Shepard Fairey, Jef Aerosol, Speedy Graphito en Rero. Vandaag de dag
wordt street art gezien als kunst, gevoed door grote retrospectieven in het
Londense Tate Modern, het Los Angeles Museum of Contempory Art, het Palais de
Tokyo en zelfs in het Grand Palais, waar in 2009 de befaamde tentoonstelling
T.A.G. (Tag and Graff) werd georganiseerd door de Franse collectioneur van
street art, Alain Dominique Gallizia. Gallizia is een gevierd Frans architect,
woont en werkt in Paris-Boulogne, en een gepassioneerd verzamelaar van graffiti-kunst.
T.A.G. toonde 300 werken van meer dan 150 graffitikunstenaars uit de gehele
wereld. De tentoonstelling werd georganiseerd onder het beschermheerschap van
Christine Albanel, de toenmalige minister van Cultuur en Communicatie. Het is
dan ook geen wonder dat de grootste en beste galeries gespecialiseerd in street
art te vinden zijn in Parijs, waaronder Galerie Perrotin (3e), Galerie du Jour
(4e, eigendom van Agnès B) Galerie Jerôme de Noirmont (8e), Galerie
Itinerrance (13e) en La Fab (13e en eveneens eigendom van Agnès B) en Art 42
(17e).
Het Parijse veilinghuis Artcurial was het eerste in de wereld om een veiling te houden uitsluitend gewijd aan street art. Niet zo gek, aangezien een werk van de Britse graffiti kunstenaar 'Banksy,' gemaakt samen met Damien Hirst, de lieve som van $ 1,9miljoen op bracht. Een ander werk van Banksy werd legaal uitgesneden uit een muur door de eigenaren van een Londens pand en geveild in London voor de som van $ 1,1 miljoen.
En op 24 juni 2018 werd de nooddeur van het Bataclan theater in de nacht compleet uit zijn hengsels getild. Oorzaak; de nooddeur was voorzien van een gestencilde muurschildering van Banksy, een beeld van een in rouw gesluierde vrouw als ode aan de slachtoffers van de november 2015 aanslagen in Parijs. Gelukkig werd het kunstwerk afgelopen in de zomer van 2021 onbeschadigd teruggevonden in een boerderij in Italië.
En dan het verhaal dat nog steeds vers in ons geheugen staat gegrift: Je koopt een beroemd kunstwerk op de vermaarde ‘Sotheby's Contemporary Art Evening Sale’, en nog geen seconde later verdwijnt je net aangekochte schilderij voor de ogen van alle aanwezigen in snippers door een shredder. Dag kunst, dag schilderij. Het schilderij, een portret van een meisje dat reikt naar een felrode hartvormige ballon, gemaakt door de wereldberoemde en nog steeds mysterieuze Banksy (het pseudoniem van de Britse kunstenaar Robin Gunningham – let wel dit is nooit officieel bevestigd). Tijdens de veiling werd een winnend bod van ruim 1 miljoen Engelse ponden telefonisch doorgegeven, ver boven de geschatte pre-veiling van 300.000 pond. Maar net nadat de hamer was gevallen, werd het schilderij gedeeltelijk versnipperd, vermoedelijk door een op afstand geactiveerd mechanisme binnen het frame. Het beroemde werk verscheen hierdoor in reepjes uit de bodem van het schilderij.
In
deze blog neem ik je mee langs verschillende plekken in Parijs waar je kunt
genieten van urban art en vertel ik je over bijzondere initiatieven waar deze
kunst legaal mag worden aangebracht om de buurt te verfraaien, zoals we dit
kennen van de favelas in de Braziliaanse stad Rio de Janeiro.
Place
Igor Stravinski
Het
mooiste voorbeeld vind ik de wandschildering 'Shuuuttt!!!' van Jef Aerosol op
de wand van het IRCAM (het 'Institut de Recherche et Coordination Acoustique
Musique'). Met op de voorgrond de Stravinsky fontein gemaakt door Nikki de
Saint Phalle en Jean Tinguely op de place Igor Stravinsky. Dit 's zomers
zonovergoten plein wordt omgeven door gezellige terrassen, zitbanken rondom de
fontein (let wel goed op de windrichting), de laat middeleeuwse Église Saint
Merri en het Centre George Pompidou. Prachtig is het contrast tussen de
middeleeuwse gargouilles (waterspuwers)
van de Saint Merri, met de in 2011 vervaardigde
wandschildering.
In
juni 2019 creëerde Shepard Fairey (OBEY) op de muur naast het kunstwerk van Jef
Aerosol hier zijn honderdste fresco met de titel Knowlege + Action. De
kunstenaar liet zich inspireren door de art nouveau en een zeer actuele
boodschap. Apathie, onwetendheid, respectloosheid en het ontbreken van
maatschappelijk engagement doen krachten ontstaan die angst, verdeeldheid en
nationalisme in de hand werken. Hij onderschrijft het belang van het
onderwijzen van onszelf om ons in staat te stellen actie te ondernemen en de
toekomst opnieuw vorm te geven. Het fresco, gedomineerd door de kleur blauw,
past prachtig bij de Parijse stedelijke ruimte die gedomineerd wordt door de
kleur van de architecturale pijpen van het Centre Georges Pompidou.
Street
Art 13 - Jana en Js
Street
art 13
Jérôme
Coumet, de 47-jarige burgemeester van het 13e arrondissement kwam een aantal
jaren geleden met een bijzonder initiatief. Hoewel dit arrondissement tal van
historische gebouwen bezit, zoals de 17e-eeuwse Manufacture des Gobelins, wordt
de omgeving gedomineerd door saaie en vaak lelijke jaren 1960 en 1970
woonprojecten voor kansarmen, inclusief immigranten uit Afrika, Azië en het
Midden-Oosten. Om kunst buiten musea te stimuleren en te zorgen voor een
verbetering van de levenskwaliteit voor de bewoners, is Coumet een samenwerking
aangegaan met 12 Franse- en internationale street art kunstenaars om
reusachtige muurschilderingen uit te laten voeren op meerdere muren en gebouwen
in zijn arrondissement. Het idee leunt op verhuurders en scholen die vrijwillig
hun buitenmuren ter beschikking stellen voor straatkunst. De deelnemende
kunstenaars worden door het stadhuis gratis voorzien van steigers en materiaal,
tevens worden ook hun reiskosten vergoed. Bewoners krijgen drie ontwerpen in
hun brievenbus en mogen gezamenlijk een keuze maken welk design het beste bij
hun gebouw past. Zo krijgen omwonenden, voetgangers, schoolkinderen ook de kans
om kennis te maken met de diverse kunstenaars. In plaats van de
politiedagvaardingen en hoge boetes ontvangen de kunstenaars nu spontane giften
en worden regelmatig getrakteerd op cake en sinaasappelsap. Inmiddels telt het
13e arrondissement vijftien muurschilderingen en is zo een van de grootste
openluchtmusea van urban art in Parijs. In 2019 schreef ik hier een uitgebreide
blog over. Voor de complete wandelroute, klik hier.
Street Art 13 - D*face, 'Turncoat' en ‘Love won’t tear us apart’
Le
M.U.R.
In het
11e arrondissement op de zijwand van het café Charbon aan de rue Oberkampf 107
een bijzonder initiatief van Le M.U.R.
Een Franse vereniging; Association LE M.U.R - Modulable Urbain
Reactif’’, opgericht in 2003 met als doel de hedendaagse straatkunst te
bevorderen. Elke twee weken verschijnt hier een nieuw kunstwerk op een muur van
3 x 8 meter. Het eerste kunstwerk in 2003 was van de Franse kunstenaar Gerard
Zlotykamien, geboren in 1940 en samen met Daniel Buren en Ernest Pignon-Ernest,
een van de initiatiefnemers van Urban Art in Frankrijk. Inmiddels, juni 2014,
zijn er al 387 (legale) muurschilderingen annex kunstwerken verschenen. Bekijk
alle kunstwerken op de website van Le M.U.R.
De zijwand van het café Charbon aan de rue Oberkampf 107 een bijzonder initiatief van Le M.U.R.
3 Murs
Een
gelijkwaardig initiatief is ontstaan in 2010: ‘3 Murs’. De drie muren zijn een
straatkunstinitiatief, aangestuurd door de wijkraad van het Hôpital Saint-Louis-Faubourg-du-
Temple. Dit initiatief biedt straatartiesten de mogelijkheid om één muur in
het 10e arrondissement over te nemen om hun kortstondige fresco's te creëren,
die gedurende een periode van zes maanden worden tentoongesteld. Het
enthousiasme dat door dit project werd gegenereerd maakte de uitbreiding naar
zeven muren mogelijk, waarop graffitikunstenaars hun kunst konden uiten . Hun
creaties zijn gratis en de kosten van de materialen worden vergoed, maar zij moeten
drie basisregels respecteren: geen seks, politiek of religie. Wereldberoemde
kunstenaars konden zo hun creaties tentoonstellen.
24 rue
Alibert
10 rue
Jacques-Louvel-Tessier (i.s.m. ARERAM)
Rue d’Aix
40 rue Sambre-et-Meuse
99 rue Faubourg-du-Temple
38 rue Saint-Marthe
24 rue des Récollets
La Butte aux Cailles
Deze
heuvel in het 13e arrondissement, op 63 meter hoogte, is alleen voor
insiders. Er heerst een plattelandssfeertje en de scheef geplaveide steegjes en
lage huisjes voeren een verbitterde strijd tegen de lelijke betonnen torenflats
van de sector Italie en La Glacière. Het contrast tussen beide is frappant,
waar het heden en verleden samenkomen in deze arbeiderswijk. De jonge bewoners
doen er alles aan om het karakter van 'het dorp' te behouden. Geen grootse
monumenten, geen exclusieve boetieks maar leuke straatjes met kleine bistros en
passages, links en rechts gelardeerd met de mooiste straatkunst van diverse
artiesten waaronder: EK, Miss Tic en Mr. Renard.
Je
t’aime, moi non plus
Natuurlijk
mag je het voormalige woonhuis van Serge Gainsbourg niet missen. Een
bedevaartsoord en een legaal geliefd object voor graffitikunstenaars en
aanbidders van deze zeer controversiële Franse chansonnier. Je vindt zijn huis
in het 5e arrondissement aan de rue de Verneuil 5bis.
Rue de Verneuil 5bis de woning van Serge Gainsbourg
‘Street art guide to Paris’
Parijs
kent vele plaatsen met straatkunst in een veelheid aan technieken; tags, blaze
letters, stencils, collages, mozaïeken, fresco’s en sculpturen. Mijn collega
Stéphanie Lombard schrijft in haar gids, uitgegeven door uitgeverij Lannoo,
onder de titel, ‘Street art guide to Paris’ (ISBN
978 94 014 698 21) over de cultuur en de technieken en laat Parijse
straatkunstenaars aan het woord. Ook geeft ze tips over exposities, festivals,
boekwinkels en restaurants die op de route liggen. Het boekje voert je langs
verschillende straatkunstroutes door verschillende arrondissementen en
buitenwijken van de stad Parijs. € 19,15
Cover street art guide to Paris (l) - C+S en
Missgreen - Grenouille (r)
Stencil
graffiti
Zelf
ben ik een groot liefhebber van de stencilkunst. Stencil-graffiti is een vorm
van graffiti die gebruik maakt van collages gemaakt van papier, karton of
andere media maar ook het aanbrengen van verf over een sjabloon. Onder
graffitikunstenaars zeer populair omdat ze zeer snel aangebracht kunnen worden
en vele malen kunnen worden gereproduceerd. Een geliefkoosde manier om (onder
andere) propagandistische boodschappen over te brengen. Dit zijn mijn
favorieten!
Miss
Tic
De stencilkunst van Miss Tic die ik voor het eerst ontdekte in het 13e arrondissement op de Butte-aux-Cailles. Miss Tic is een Franse kunstenares geboren in 1956 in Montmartre. Ze is vooral bekend om haar stencils van donkerharige vrouwen in combinatie met poëzie. Haar eerste tentoonstelling was in de Librairie Épigramme in 1986. Inmiddels is zij een Urban Art Icon en voor de oplettende kunstliefhebber is haar werk inmiddels overal in Parijs te ontdekken. In Ménilmontand, Montmartre, Le Marais, Montorgueil en la Butte-aux-Cailles waar ze ook haar atelier had. Maar niet alleen daar; haar werk is opgenomen in de collectie van ‘le Fonds municipal d'art contemporain de la Ville de Paris’ en het Albert museum in London. Tevens zijn haar afbeeldingen gebruikt door modehuizen waaronder Kenzo, Comme des Garcons, Ucar en Louis Vuitton. Terwijl haar stencils nauwgezet worden voorbereid, zijn haar eigenzinnige teksten vaak impulsief geschreven, voorzien van woordspelingen met een feministische connotatie. Helaas is zij niet meer onder ons. Zij overleed op 22 mei 2022.
Kamlaurene staat voor een fusie van twee geliefden in Parijs; Kam en Laurene
Kamlaurene
Het is nog niet zolang geleden dat ze overal opdoken, deze kleine intrigerende personages. In Berlijn, in Lissabon en in Parijs. Vaak op de straathoeken naast het straatnaambord in een frontale positie met een intense en doordringende blik. Ze onderzoeken, observeren. Attent, welwillend, maar wie zijn zij? Wat willen ze? Wat verwachten ze van ons? De keuze, waar geplaatst, is altijd erg harmonisch, stijlvolle figuurtjes poëtisch geïntegreerd in de stedelijke scenery. Kamlaurene staat voor een fusie van twee geliefden in Parijs; Kam en Laurene. Sinds 2014 observeren zij al jouw bewegingen in Parijs. Het idee hierachter is ook weer ontsprongen aan het brein van een eigenzinnig kunstenaarscollectief.
Aydar
Ik
noem ze de Aydar-tatoeages. De kunstenaar drukt zichzelf uit door middel van
collages, die altijd portretten van vrouwen, mannen of kinderen
vertegenwoordigen, heel karakteristiek.
Mijn favoriet, stencil graffiti van Aydar
Aydar
is synoniem voor een onbekende Parijse straatkunstenaar die prachtige
zwart-witportretten maakt met ingewikkelde tatoeages en bloemenhaar. Door haar
kunst eerst te delen op Instagram kreeg ze binnen 12 maanden meer dan 15.000
volgers. Inmiddels zijn haar prachtige zwart-wit stencils altijd te vinden in
de bocht van een straat, op diverse gevels in Londen, Parijs, Brussel en zelfs
in een favela van Sao Paulo. Altijd ter hoogte van de eerste verdieping. Waarom
vaak hoog geplaatst op de muren? Simpel; alles onder de vier meter is de
verantwoording van de gemeente Parijs, alle straatkunst daarboven is de
verantwoording van de eigenaren van het pand. Deze hooggeplaatste kunstwerken
zijn ook minder onderhevig aan vandalisme.
John
Hamon
Niemand kent John Hamon. Toch kent elke Parijzenaar zijn gezicht. Simpel door zijn gezicht al 20 jaar lang te exposeren op vele muren en op de raarste plekken in Parijs. Tot op heden zijn posters van hem verschenen in 33 landen en 77 steden.
John Hamon is een mysterie, en ja het is zijn echte naam. John Hamon is een van
de meest herkenbare gezichten in de stad geworden met één enkel portret. Een
man met een draad omrande bril, een warrig hoofd met een goofy grijns op zijn
gezicht. Het is een foto van zijn paspoort toen hij 19 jaar was, en ja dat is
zijn echte gezicht. Inmiddels is John Hamon de beroemdste man van de hoofdstad
geworden. Op Instagram heeft hij duizenden volgers en heeft slechts een zin
achter zijn profiel staan: “C'est la promotion qui fait l'artiste ou le degré
zéro de l'art“ – Het is de promotie die de artiest maakt of de nulgraad van de
kunst. John Hamon is kunstenaar en woont in Parijs, maar niemand kent John
Hamon.
Urban
Art volgens Gregos & Invader
Als
laatste wijs ik je nog op twee bekende kunstenaars die je vaak zult gaan
tegenkomen op de meest onmogelijke en onverwachte plekken. De in 1972 geboren
Gregos, opgegroeid in de noordelijke buitenwijken, de banlieu, van Parijs.
Begonnen met graffiti in de late jaren
'80, heeft hij nu een bijzondere kunstvorm ontdekt om zijn tag in Parijs achter
te laten. Met behulp van een zelf verzonnen 3D-concept creëerde hij een kopie
van zijn gezicht, met verschillende humeuren, die hij vervolgens lijmt op de
muren van Parijs. Elk gezicht is een afdruk van hoe hij zich voelt die dag.
Inmiddels zijn meer dan 500 van zijn gezichten geïnstalleerd, in Parijs, maar
ook in andere steden van Frankrijk en de wereld.
De laatste is die van Invader. Invader is het pseudoniem van een bekende Franse stedelijke kunstenaar, geboren in 1969, wiens werk is gebaseerd op de ruwe pixels van een uit 1970 stammend 8-bit video game van Arcade genaamd Space Invaders. Zijn werk bestaat uit een mozaiek van vierkante keramische tegels. De eerste mozaïek van Invader dook op in het midden van de jaren '90 en werd geïnstalleerd in zijn thuisstad en vervolgens verspreid naar 31 andere steden in Frankrijk Inmiddels zijn zijn tags gezien in 60 steden, verdeeld over 30 landen. Hij documenteert elke interventie in een stad als een "Invasion", en heeft boeken en kaarten van de locatie van elk van zijn straat-mozaïeken gepubliceerd. Hij is ook gekend voor zijn QR code mozaïeken die hij omschrijft als "Rubikcubism".
Gemaakt met behulp
van gewone zwart-witte tegels, kunnen de patronen worden gedecodeerd met behulp
van speciale apps die op smartphones worden geïnstalleerd. Een gedecodeerd
bericht leest "Dit is een invasie". In juni 2011 markeerde Invader de
installatie van zijn 1000e werk in Parijs met een tentoonstelling in La
Generale getiteld "1000". 2.692 Space Invaders zijn inmiddels
wereldwijd geplaatst, die bestaan uit circa 1,5 miljoen keramische tegels.
Invader werkt incognito, vaak gemaskerd en grotendeels 's nachts. Om zijn
anonimiteit te bewaken, draagt hij een masker bij interviews. Hij beweert dat
slechts een paar mensen zijn echte naam en zijn gezicht kennen. Zijn ouders
denken nog steeds dat hij werkt als tegelzetter in de bouw.
Fluctuart
Sinds
juni 2019 beschikt Parijs over het eerste museum voor urban art. Het schijnt
zelfs het eerste drijvende museum ter wereld te zijn! Fluctuart heet dit nieuwe
‘Centre d’Art Urbain en drijft ter hoogte van de Pont des Invalides schuin
tegenover de achterzijde van het Grand Palais. Dit drijvende museum is de
winnaar van een initiatief van de Parijse burgemeester, Anne Hidalgo’, op zoek
naar projecten die de iconische rivier zouden kunnen vernieuwen. ‘Réinventer la
Seine’ lanceert maar liefst 40 projecten langs haar oevers. De boot, 43 meter
lang en 11,40 meter breed is gebouwd in Dieppe en afgebouwd in Rouen. Het
concept van dit drijvende gebouw is bedacht door de architect Gérard Ronzatti
van Seine Design in samenwerking met Artistik Rezo. Met een oppervlakte van 850
m² verdeeld over drie niveaus en volledig modulair. Het hoofdniveau bevat de
permanente collectie, een boekwinkel, een bibliotheek met gespecialiseerde
boeken en een bar. Drie keer per jaar wisselen de tentoonstellingen die het
gehele jaar gratis, zeven dagen per week, te bezichtigen zijn. Sommige solo
anderen weer collectief. Het publiek zal worden uitgenodigd om kunstenaars met
verschillende achtergronden te ontdekken. Historische pioniers zoals Futura
2000 Jr, Keith Haring, of wereld beroemde kunstenaars zoals Shephard Fairy,
Invader en Banksy.
Urban
Art Fair
Urban
Art Fair is de eerste internationale beurs gewijd aan stedelijke kunst ,
opgericht in 2016 door Yannick Boesso. Jaarlijks en al acht jaar op een rij in ‘Le
Carreau du Temple’, in het hart van de Marais. Voor elke editie brengt Urban
Art Fair ongeveer 35 Franse en internationale galeries te samen om het werk van
bijna 200 kunstenaars te ontdekken . Verzamelaars, professionals en amateurs
komen elk jaar samen om zowel opkomende als gevestigde kunstenaars te
ontdekken. Le Carreau du Temple, 4 rue Eugène-Spuller, 3e arrondissement. De 2025
editie vindt plaats van 24 tot en met 27 april 2025.
Meer
ontdekken over het onbekende Parijs vergeet dan niet om mijn reisgids ‘Ongewoon
Parijs’ te bestellen. 160 pagina’s met vele foto’s en slechts € 24,50
Wil je
naar Parijs zonder je portemonnee te plunderen overweeg dan mijn nieuwe
reisgids ‘Parijs budgetvriendelijk beleven’. 160 Pagina’s vol met tips &
tricks en slechts € 24,50.
Al mijn Parijs reisgidsen zijn verkrijgbaar bij elke goede boekhandel of online.
