Deel 2 van mijn blog
Paris - Montfort - l'Amaury speelt zich af in de in de 17e eeuw aangelegde stad,
ten zuidwesten van Parijs. Hier liggen de rijkste banlieus van Frankrijk. Geen vervallen flats, brandende
autowrakken, maar lommerrijke villa's, buitenverblijven, kastelen, parken en
bossen. Ik ben op weg naar het Palais de Versailles voor een unieke ontmoeting met de Franse Monarchie. Hier klopte
tussen 1682 en 1789 het politieke hart van Frankrijk, hèt symbool voor
klassieke perfectie. Onder Lodewijk XIII (1601-1643), hij kocht het stuk grond
in 1624, was het nog maar een bescheiden jachtslot, maar Lodewijk XIV
(1638-1715), de Zonnekoning, breidde het uit tot het complex zoals we dat nu
kennen. De koning nam kunstenaars, architecten en tuinmeesters van het Château
de Vaux-le-Vicomte in dienst om een nog feodaler kasteel te laten ontwerpen. Het
begon tegenover het paleis met de aanleg van de Koninklijke Stallen (1681-1682)
Even later werd het jachtslot uitgebreid met grote vleugels. Later kwamen daar
nog het elegante Grand Trianon (1687) en het Petit Trianon bij (1768)
Alsof je persoonlijk wordt begroet door de Zonnekoning - Place d'Armes Versailles
Grote namen liggen ten
grondslag aan een van de mooiste paleizen van Frankrijk, De architecten Louis
le Vaux en Jules Hardoin-Mansart. Charles le Brun, de aanvoerder van de
kunstschilders, beeldhouwers, graveurs en behangers. Over de tuinen heerste
André Le Nôtre. Dagelijks liepen hier naar schatting twintig tot dertigduizend
mensen rond; hovelingen in draagstoelen, edellieden, ambtenaren, lakeien,
musici en ambachtslieden krioelden hier door een doolhof van gangen. Net zoveel
als het aantal toeristen nu. Van de totale oppervlakte van 67.121 m² is amper
15.970 m² toegankelijk voor het publiek. Het 680 meter lange paleis omvat 700
vertrekken, 67 trappen, 352 schoorstenen, 2153 ramen, 11 ha aan daken en
ontelbare kunstvoorwerpen en schilderijen. Tuiniers planten jaarlijks 150.000
bloemen en de orangerie bevat 1080 zeldzame bomen waaronder sinaasappelbomen,
granaatbomen, mirten (myrtus communis)
en oleanders.
Palais de Versailles - Cour de Marbre
Van 1715, na het
overlijden van de Zonnekoning, tot 1722
stond het paleis zowat leeg. In 1722 keerde Lodewijk XV als twaalfjarige terug
naar Versailles. Aan hem danken we de uniformiteit van de buitengevels, en het
Bassin de Neptune (1741). Na zijn dood in 1744 volgt de regeerperiode van
Lodewijk XVI, een man met eenvoudige smaak die de voorkeur gaf om te leven in
het Petit Trianon, samen met zijn Marie-Antoinette. Op 6 oktober 1789 trok de familie
onder druk van het oproer naar Parijs. Er zouden vanaf toen nooit meer koningen
in het kasteel wonen.
TIP: Bekijk de drie korte filmpjes over het ontstaan van
Versailles in 3D gemaakt door Google. Een Must-See
Deze blog vormt een eerbetoon aan alle anonieme ambachtslieden
Het huidige paleis van
Versailles overweldigt je met pracht en praal, overdadig met bladgoud vergulde
beeldhouwwerken, de mooiste marmersoorten, het fijnste houtsnijwerk, elegante
wandtapijten, bas-reliëf motieven, spiegels, heel veel spiegels, kristallen
kroonluchters, ingelegde vloeren, witte en goudkleurige lambriseringen, de mooiste
prints, contrasten, koperen scharnieren en deurkrukken. Deze blog vormt een
eerbetoon aan alle anonieme ambachtslieden die dit paleis hebben gebouwd,
gekoesterd, gerestaureerd en nog dagelijks bijdragen aan het behoud van dit
unieke Franse erfgoed. Het Château staat op de Werelderfgoedlijst van Unesco en
is met 10 miljoen toeristen de grootste trekpleister van Frankrijk. Op de
drukste dagen verdringen zich hier zo'n 18.000 bezoekers per dag. Ik neem u dan
ook mee naar de mooiste verstilde plekjes, want als blogger en u als lezer van
mijn blog heb je zo je privileges.
Op de drukste dagen verdringen zich hier zo'n 18.000 bezoekers per dag
Versailles is allang
niet meer een attractie waar alleen cameratoeristen hun hart op kunnen halen. Het
biedt ook een vrijplaats voor internationaal geprezen kunstenaars. Sinds 2008
organiseert het 'Palais de Versailles' jaarlijks in de zomer een expositie
gewijd aan een Franse of buitenlandse kunstenaar. De aftrap werd gegeven in
2008 door de Amerikaanse kunstenaar Jeff Koons, Xavier Veilhan volgde in 2009,
Takashi Murakami in 2010, Bernar Vernet in 2011, Joana Vasconcelos in 2012, Giuseppe
Penone in 2013, Lee Ufan in 2014 en Anish Kappor in 2015. Dit jaar is het de
beurt aan de Deense kunstenaar Olafur Eliasson om het 17e eeuwse paleis en haar
omliggende tuinen te vullen met een serie zinsbegoochelende kunstwerken.
Chapelle Royal
Dagenlang heeft hij
rondgedwaald in het paleis, zelfs 's nachts in zijn eentje. "De paleizen
en tuinen zijn zo overrompelend. Het is een poging van de Koning om te laten
zien dat hij groter is dan God. Daar moet je dan als kunstenaar je plaats zien
te vinden"; aldus de kunstenaar.
Olafur Eliasson (1967)
werkt met een breed scala aan media, zoals installaties, schilderijen,
sculpturen, foto's en films. Zijn werk beweegt zich op het grensvlak van
natuur-verschijnselen en techniek, gericht op het bewustmaken van de toeschouwer
op zijn of haar manier van waarnemen. Hij onderzoekt perceptie, beweging,
lichamelijke ervaring en bewustzijn. Zijn werken waren eerder te zien in
solotentoonstellingen in het MOMA te New York, het Long Museum in Shanghai, de
Biënnale van Venetië, Tate Modern in London en nog onlangs in het Museum
Boymans van Beuningen te Rotterdam.
De Koninklijke loge van de Chapelle Royal
Eliasson maakte in
totaal drie installaties voor in de tuinen en zes kunstwerken voor in het
paleis waarin spiegels en water een belangrijke rol spelen. Deze werken vormen
een mooi contrast met het barokke interieur. Een van de mooiste stukken is te
zien in de Galerie des Glaces of La Grande Galerie, in 1686 voltooid door
Mansart. Deze spiegelgalerij is van een adembenemende schoonheid. 73 meter
lang, 10,5 meter breed en 12,3 meter hoog en wordt verlicht door 17 boogvensters
met 17 overeenkomstige spiegelende panelen op de tegenovergestelde muur. Deze
spiegels, gemaakt door "Manufacture du Faubourg Saint-Antoine", waren
in de 17e eeuw een wonder omwille van hun afmetingen (een kleine spiegel kostte
in die tijd een vermogen) en omdat mensen zich voor de eerste keer volledig in
een spiegel zagen. De spiegels waren de grootste die men in die tijd kon maken.
Aan weerszijden 24 gebeeldhouwde luchters en aan het plafond 20 kristallen
kroonluchters. In 2011 vormde deze galerij het decor voor de tv-commercial van
J'adore Dior met in de hoofdrol de altijd sublieme Charlize Theron.
"The past
can be beautiful, a memory, a dream, but it’s no place to live. And now it’s
the time, the only way out, is up. It’s not heaven. It’s a new world. The
future is gold. J'adore Dior"
Een adembenemend decor; de Galerie des Glaces of La Grande Galerie
Sinds
die tijd is het Huis Dior een van de grootste mecenas van het paleis.
Aan het einde van de
spiegelzaal is 'Your sense of Unity'
(2016) te zien, een serie ronde spiegels en led's die oneindig worden
weerkaatst door de 17 bestaande spiegels in de zaal.
Jammer genoeg lopen de
stromen toeristen soms achteloos aan de spiegelende werken van Eliasson
voorbij. Zoals bij 'Deep Mirror Yellow
and Deep Mirror Black' uit 2016 in de Salon de l’Œil de Bœuf, waar hij een
spiegelkoker heeft gemaakt. Soms zie je dat een enkeling zijn nieuwsgierigheid
niet kan bedwingen. Als beloning zien ze aan het eind van de koker hun eigen
spiegelbeeld waardoor je je meer in het paleis aanwezig voelt dan ooit.
'Your Sense of Unity' door Olafur Eliasson - Photo Anders Sune Berg
Zo ook 'The curious Museum' in de Salon
d'Hercule'. Een grote spiegelwand, geplaatst voor de ramen van de galerij, waardoor
de bezoekers geconfronteerd worden met zichzelf en zo hun relatie tot de
directe omgeving beklemtoond wordt. En last but not least 'Solar Compression' in de Salle des
Gardes du Roi.
Het laatste kunstwerk
waar de bezoekers binnen mee te maken krijgen is misschien wel het kleinste
werk: 'The Gaze of Versailles' (Galerie
basse - tuinzijde). Twee gouden ballen met daarin een fish-eye-lens waardoor je
een grootse versie ziet van de prachtige tuinen die het paleis omgeven. Een
weergave van de ambitieuze blik van Lodewijk de XIV.
'Deep Mirror Yellow and Deep Mirror Black' door Olafur Eliasson - Photo Anders Sune Berg
In de tuinen speelt
Eliasson met de drie verschijningsvormen van water; in vloeibare, verdampte en
vaste vorm. We komen de tuin binnen ter hoogte van de 'Parterre du Midi' en de
tuinen van de Orangerie ontworpen in 1884 door Jules Hardouin-Mansart. Dit deel
van de tuin werd gerestaureerd in 2001 en de hagen en buksen vormen hetzelfde
patroon als in de tijd van Lodewijk XIV. Misschien is het toeva,l maar door de
honderden luidsprekers verspreid over het domein klinkt op dat moment Music for
the Royal Fireworks, een van de bekendste werken van Händel, ooit geschreven op
verzoek van de van koning George II van Groot-Brittannië. De oorspronkelijke
partituur was voor 9 trompetten, 9 hoorns, 24 hobo's, 12 fagotten, 1
contrafagot, 1 serpent, 6 pauken en 2 kleine trommen. Later heeft Händel
strijkers toegevoegd om het werk beter geschikt te maken voor uitvoeringen in
de concertzaal. Onwillekeurig gaat mijn pas over van lopen naar schrijden.
De parterre du Midi en de tuinen van de Orangerie
We begeven ons naar het
midden van de tuin waar op de achtergrond van het Grand Canal Eliasson's meest
spectaculaire en meest in het oog springende kunstwerk 'Waterfalls' te vinden is. Vanaf het bordes is het een streepje aan
de horizon. Loop je echter door de tuinen naar de waterval toe, dan ga je je
als mens steeds nietiger voelen. Op historische tekeningen van de tuinontwerper
André Le Nôtre stond al een enorme waterval getekend. Maar het technologisch
vermogen was er in de zeventiende eeuw nog niet. Eliasson wist dat hij dit kon.
Eerder plaatste hij in New York aan de Hudson vier watervallen van twintig
meter hoog. Met veertig meter hoogte is deze waterval twee keer zo hoog als die
in New York. Het kunstwerk wordt gedragen door een stalen toren met pijpen
waardoor het water uit het bassin omhoog wordt gepompt om vervolgens met veel
geraas weer naar beneden te storten. De droom van Le Nôtre is zo alsnog in 2016
gerealiseerd. Spijtig genoeg wordt de installatie maar op bepaalde tijdstippen
opgestart, zuinige omgang met energie is nu eenmaal ook belangrijk
Tussen het bordes en de
kop van het Grand Canal passeert u aan de rechterzijde het 'Bosquet de la
Colonade' gebouwd in 1685. 32 meter in doorsnede omgeven door 32 Ionische
zuilen van afwisselend wit en roze marmer met elkaar verbonden door arcades. In
het midden een groot bassin omgeven door 26 waterbekkens onder de arcades. Hier
het meest vreemde kunstwerk van Eliasson; 'Glacial
Rock Flour Garden' waarvan ik eerlijk moet bekennen te maken dacht te
hebben met een waterbassin dat dringend aan restauratie toe was. Maar niets was
minder waar. De kunstenaar heeft hier de vloer vervangen door een 'tapijt' van
blauw gletsjerachtig rotsgruis afkomstig van een gletsjer in Groenland. De
warmte in Frankrijk en de erosie deden de rest. Deze installatie, die
opgeworpen werd rond het beeld van Pluto die Persephone ontvoert, toont de
ecologische betrokkenheid van de kunstenaar.
Bosquet de la Colonade
Door tijdgebrek miste
ik het derde kunstwerk in de tuin; 'Fog
Assembly' in de Bosquet de l’Étoile, schuin links van het bordes. Een werk
waarin een muur van mist wordt opgetrokken. Spijtig want bij die warme
temperaturen van die dag zou de koele mist een welkome verkwikking zijn geweest.
De cirkelvormige sluier van mist roept in de woorden van de kunstenaar een
gevoel van vergankelijkheid en transformatie op.
Spiegeling in de Galerie des Glaces
Praktische
informatie:
Open van dinsdag tot
zondag
08:00 - 18u
Place d'Armes - 78000
Versailles
M ° Château Versailles Rive Gauche (RER C)
Tips:
1: Bezoek eerst op je
gemak de tuinen en ga pas rond 16.00 uur naar het kasteel, dan is de rij ‘te
doen’ en heb je nog altijd pakweg twee uur tijd om het paleis van binnen te
bekijken.
2: Maak een print van de plattegrond om in het
'gedrang' de kunstwerken binnen niet te missen.
3: Bestel je kaarten
vooraf via het Internet.
4: Oriënteer je vooraf
op de website Chateauversailles-spectacles met betrekking tot de tijden. De fonteinen werken bijvoorbeeld alleen op
zaterdag, zondag en dinsdag van 09.00 uur tot 18.30 uur.
5: In veel
toeristenboekjes staat dat de tuinen gratis te bezoeken zijn. Dit is helaas
niet meer het geval. Entree € 10
De binnenplaats van het
kasteel en het park zijn wèl gratis toegankelijk.
6: Kaartverkoop vindt
plaats in het eerste gebouw aan de linkerzijde van de hoofdingang aan de place
d'Armes. Heeft u vooraf kaarten besteld via het internet dan kunt u zonder
aanschuiven naar binnen, via Ingang A.