VERSAILLES; EEN ONTMOETING MET DE FRANSE MONARCHIE

Deel 2 van mijn blog Paris - Montfort - l'Amaury speelt zich af in de in de 17e eeuw aangelegde stad, ten zuidwesten van Parijs. Hier liggen de rijkste banlieus van Frankrijk. Geen vervallen flats, brandende autowrakken, maar lommerrijke villa's, buitenverblijven, kastelen, parken en bossen. Ik ben op weg naar het Palais de Versailles voor een unieke ontmoeting met de Franse Monarchie. Hier klopte tussen 1682 en 1789 het politieke hart van Frankrijk, hèt symbool voor klassieke perfectie. Onder Lodewijk XIII (1601-1643), hij kocht het stuk grond in 1624, was het nog maar een bescheiden jachtslot, maar Lodewijk XIV (1638-1715), de Zonnekoning, breidde het uit tot het complex zoals we dat nu kennen. De koning nam kunstenaars, architecten en tuinmeesters van het Château de Vaux-le-Vicomte in dienst om een nog feodaler kasteel te laten ontwerpen. Het begon tegenover het paleis met de aanleg van de Koninklijke Stallen (1681-1682) Even later werd het jachtslot uitgebreid met grote vleugels. Later kwamen daar nog het elegante Grand Trianon (1687) en het Petit Trianon bij (1768)

Alsof je persoonlijk wordt begroet door de Zonnekoning - Place d'Armes Versailles

Grote namen liggen ten grondslag aan een van de mooiste paleizen van Frankrijk, De architecten Louis le Vaux en Jules Hardoin-Mansart. Charles le Brun, de aanvoerder van de kunstschilders, beeldhouwers, graveurs en behangers. Over de tuinen heerste André Le Nôtre. Dagelijks liepen hier naar schatting twintig tot dertigduizend mensen rond; hovelingen in draagstoelen, edellieden, ambtenaren, lakeien, musici en ambachtslieden krioelden hier door een doolhof van gangen. Net zoveel als het aantal toeristen nu. Van de totale oppervlakte van 67.121 m² is amper 15.970 m² toegankelijk voor het publiek. Het 680 meter lange paleis omvat 700 vertrekken, 67 trappen, 352 schoorstenen, 2153 ramen, 11 ha aan daken en ontelbare kunstvoorwerpen en schilderijen. Tuiniers planten jaarlijks 150.000 bloemen en de orangerie bevat 1080 zeldzame bomen waaronder sinaasappelbomen, granaatbomen, mirten (myrtus communis) en oleanders.

Palais de Versailles - Cour de Marbre

Van 1715, na het overlijden van de Zonnekoning,  tot 1722 stond het paleis zowat leeg. In 1722 keerde Lodewijk XV als twaalfjarige terug naar Versailles. Aan hem danken we de uniformiteit van de buitengevels, en het Bassin de Neptune (1741). Na zijn dood in 1744 volgt de regeerperiode van Lodewijk XVI, een man met eenvoudige smaak die de voorkeur gaf om te leven in het Petit Trianon, samen met zijn Marie-Antoinette. Op 6 oktober 1789 trok de familie onder druk van het oproer naar Parijs. Er zouden vanaf toen nooit meer koningen in het kasteel wonen.

TIP: Bekijk de drie korte filmpjes over het ontstaan van Versailles in 3D gemaakt door Google. Een Must-See

Deze blog vormt een eerbetoon aan alle anonieme ambachtslieden

Het huidige paleis van Versailles overweldigt je met pracht en praal, overdadig met bladgoud vergulde beeldhouwwerken, de mooiste marmersoorten, het fijnste houtsnijwerk, elegante wandtapijten, bas-reliëf motieven, spiegels, heel veel spiegels, kristallen kroonluchters, ingelegde vloeren, witte en goudkleurige lambriseringen, de mooiste prints, contrasten, koperen scharnieren en deurkrukken. Deze blog vormt een eerbetoon aan alle anonieme ambachtslieden die dit paleis hebben gebouwd, gekoesterd, gerestaureerd en nog dagelijks bijdragen aan het behoud van dit unieke Franse erfgoed. Het Château staat op de Werelderfgoedlijst van Unesco en is met 10 miljoen toeristen de grootste trekpleister van Frankrijk. Op de drukste dagen verdringen zich hier zo'n 18.000 bezoekers per dag. Ik neem u dan ook mee naar de mooiste verstilde plekjes, want als blogger en u als lezer van mijn blog heb je zo je privileges.

 Op de drukste dagen verdringen zich hier zo'n 18.000 bezoekers per dag

Versailles is allang niet meer een attractie waar alleen cameratoeristen hun hart op kunnen halen. Het biedt ook een vrijplaats voor internationaal geprezen kunstenaars. Sinds 2008 organiseert het 'Palais de Versailles' jaarlijks in de zomer een expositie gewijd aan een Franse of buitenlandse kunstenaar. De aftrap werd gegeven in 2008 door de Amerikaanse kunstenaar Jeff Koons, Xavier Veilhan volgde in 2009, Takashi Murakami in 2010, Bernar Vernet in 2011, Joana Vasconcelos in 2012, Giuseppe Penone in 2013, Lee Ufan in 2014 en Anish Kappor in 2015. Dit jaar is het de beurt aan de Deense kunstenaar Olafur Eliasson om het 17e eeuwse paleis en haar omliggende tuinen te vullen met een serie zinsbegoochelende kunstwerken.

Chapelle Royal

Dagenlang heeft hij rondgedwaald in het paleis, zelfs 's nachts in zijn eentje. "De paleizen en tuinen zijn zo overrompelend. Het is een poging van de Koning om te laten zien dat hij groter is dan God. Daar moet je dan als kunstenaar je plaats zien te vinden"; aldus de kunstenaar.

Olafur Eliasson (1967) werkt met een breed scala aan media, zoals installaties, schilderijen, sculpturen, foto's en films. Zijn werk beweegt zich op het grensvlak van natuur-verschijnselen en techniek, gericht op het bewustmaken van de toeschouwer op zijn of haar manier van waarnemen. Hij onderzoekt perceptie, beweging, lichamelijke ervaring en bewustzijn. Zijn werken waren eerder te zien in solotentoonstellingen in het MOMA te New York, het Long Museum in Shanghai, de Biënnale van Venetië, Tate Modern in London en nog onlangs in het Museum Boymans van Beuningen te Rotterdam.

De Koninklijke loge van de Chapelle Royal

Eliasson maakte in totaal drie installaties voor in de tuinen en zes kunstwerken voor in het paleis waarin spiegels en water een belangrijke rol spelen. Deze werken vormen een mooi contrast met het barokke interieur. Een van de mooiste stukken is te zien in de Galerie des Glaces of La Grande Galerie, in 1686 voltooid door Mansart. Deze spiegelgalerij is van een adembenemende schoonheid. 73 meter lang, 10,5 meter breed en 12,3 meter hoog en wordt verlicht door 17 boogvensters met 17 overeenkomstige spiegelende panelen op de tegenovergestelde muur. Deze spiegels, gemaakt door "Manufacture du Faubourg Saint-Antoine", waren in de 17e eeuw een wonder omwille van hun afmetingen (een kleine spiegel kostte in die tijd een vermogen) en omdat mensen zich voor de eerste keer volledig in een spiegel zagen. De spiegels waren de grootste die men in die tijd kon maken. Aan weerszijden 24 gebeeldhouwde luchters en aan het plafond 20 kristallen kroonluchters. In 2011 vormde deze galerij het decor voor de tv-commercial van J'adore Dior met in de hoofdrol de altijd sublieme Charlize Theron.

"The past can be beautiful, a memory, a dream, but it’s no place to live. And now it’s the time, the only way out, is up. It’s not heaven. It’s a new world. The future is gold. J'adore Dior"

Een adembenemend decor; de Galerie des Glaces of La Grande Galerie

Sinds die tijd is het Huis Dior een van de grootste mecenas van het paleis.

Aan het einde van de spiegelzaal is 'Your sense of Unity' (2016) te zien, een serie ronde spiegels en led's die oneindig worden weerkaatst door de 17 bestaande spiegels in de zaal.

Jammer genoeg lopen de stromen toeristen soms achteloos aan de spiegelende werken van Eliasson voorbij. Zoals bij 'Deep Mirror Yellow and Deep Mirror Black' uit 2016 in de Salon de l’Œil de Bœuf, waar hij een spiegelkoker heeft gemaakt. Soms zie je dat een enkeling zijn nieuwsgierigheid niet kan bedwingen. Als beloning zien ze aan het eind van de koker hun eigen spiegelbeeld waardoor je je meer in het paleis aanwezig voelt dan ooit.

'Your Sense of Unity' door Olafur Eliasson - Photo Anders Sune Berg

Zo ook 'The curious Museum' in de Salon d'Hercule'. Een grote spiegelwand, geplaatst voor de ramen van de galerij, waardoor de bezoekers geconfronteerd worden met zichzelf en zo hun relatie tot de directe omgeving beklemtoond wordt. En last but not least 'Solar Compression' in de Salle des Gardes du Roi.

Het laatste kunstwerk waar de bezoekers binnen mee te maken krijgen is misschien wel het kleinste werk: 'The Gaze of Versailles' (Galerie basse - tuinzijde). Twee gouden ballen met daarin een fish-eye-lens waardoor je een grootse versie ziet van de prachtige tuinen die het paleis omgeven. Een weergave van de ambitieuze blik van Lodewijk de XIV.

'Deep Mirror Yellow and Deep Mirror Black' door  Olafur Eliasson - Photo Anders Sune Berg

In de tuinen speelt Eliasson met de drie verschijningsvormen van water; in vloeibare, verdampte en vaste vorm. We komen de tuin binnen ter hoogte van de 'Parterre du Midi' en de tuinen van de Orangerie ontworpen in 1884 door Jules Hardouin-Mansart. Dit deel van de tuin werd gerestaureerd in 2001 en de hagen en buksen vormen hetzelfde patroon als in de tijd van Lodewijk XIV. Misschien is het toeva,l maar door de honderden luidsprekers verspreid over het domein klinkt op dat moment Music for the Royal Fireworks, een van de bekendste werken van Händel, ooit geschreven op verzoek van de van koning George II van Groot-Brittannië. De oorspronkelijke partituur was voor 9 trompetten, 9 hoorns, 24 hobo's, 12 fagotten, 1 contrafagot, 1 serpent, 6 pauken en 2 kleine trommen. Later heeft Händel strijkers toegevoegd om het werk beter geschikt te maken voor uitvoeringen in de concertzaal. Onwillekeurig gaat mijn pas over van lopen naar schrijden.

De parterre du Midi en de tuinen van de Orangerie

We begeven ons naar het midden van de tuin waar op de achtergrond van het Grand Canal Eliasson's meest spectaculaire en meest in het oog springende kunstwerk 'Waterfalls' te vinden is. Vanaf het bordes is het een streepje aan de horizon. Loop je echter door de tuinen naar de waterval toe, dan ga je je als mens steeds nietiger voelen. Op historische tekeningen van de tuinontwerper André Le Nôtre stond al een enorme waterval getekend. Maar het technologisch vermogen was er in de zeventiende eeuw nog niet. Eliasson wist dat hij dit kon. Eerder plaatste hij in New York aan de Hudson vier watervallen van twintig meter hoog. Met veertig meter hoogte is deze waterval twee keer zo hoog als die in New York. Het kunstwerk wordt gedragen door een stalen toren met pijpen waardoor het water uit het bassin omhoog wordt gepompt om vervolgens met veel geraas weer naar beneden te storten. De droom van Le Nôtre is zo alsnog in 2016 gerealiseerd. Spijtig genoeg wordt de installatie maar op bepaalde tijdstippen opgestart, zuinige omgang met energie is nu eenmaal ook belangrijk

Tussen het bordes en de kop van het Grand Canal passeert u aan de rechterzijde het 'Bosquet de la Colonade' gebouwd in 1685. 32 meter in doorsnede omgeven door 32 Ionische zuilen van afwisselend wit en roze marmer met elkaar verbonden door arcades. In het midden een groot bassin omgeven door 26 waterbekkens onder de arcades. Hier het meest vreemde kunstwerk van Eliasson; 'Glacial Rock Flour Garden' waarvan ik eerlijk moet bekennen te maken dacht te hebben met een waterbassin dat dringend aan restauratie toe was. Maar niets was minder waar. De kunstenaar heeft hier de vloer vervangen door een 'tapijt' van blauw gletsjerachtig rotsgruis afkomstig van een gletsjer in Groenland. De warmte in Frankrijk en de erosie deden de rest. Deze installatie, die opgeworpen werd rond het beeld van Pluto die Persephone ontvoert, toont de ecologische betrokkenheid van de kunstenaar.

Bosquet de la Colonade

Door tijdgebrek miste ik het derde kunstwerk in de tuin; 'Fog Assembly' in de Bosquet de l’Étoile, schuin links van het bordes. Een werk waarin een muur van mist wordt opgetrokken. Spijtig want bij die warme temperaturen van die dag zou de koele mist een welkome verkwikking zijn geweest. De cirkelvormige sluier van mist roept in de woorden van de kunstenaar een gevoel van vergankelijkheid en transformatie op.

De kunst van Olafur Eliasson in Versailles is te zien tot 30 oktober 2016. 

Spiegeling in de Galerie des Glaces

Praktische informatie:

Château de Versailles

Open van dinsdag tot zondag 

08:00 - 18u 

Place d'Armes - 78000 Versailles

M ° Château Versailles Rive Gauche (RER C)

Tips:

1: Bezoek eerst op je gemak de tuinen en ga pas rond 16.00 uur naar het kasteel, dan is de rij ‘te doen’ en heb je nog altijd pakweg twee uur tijd om het paleis van binnen te bekijken.

2: Maak een print van de plattegrond om in het 'gedrang' de kunstwerken binnen niet te missen.

3: Bestel je kaarten vooraf via het Internet.

4: Oriënteer je vooraf op de website Chateauversailles-spectacles met betrekking tot de tijden. De fonteinen werken bijvoorbeeld alleen op zaterdag, zondag en dinsdag van 09.00 uur tot 18.30 uur.

5: In veel toeristenboekjes staat dat de tuinen gratis te bezoeken zijn. Dit is helaas niet meer het geval. Entree € 10

De binnenplaats van het kasteel en het park zijn wèl gratis toegankelijk.

6: Kaartverkoop vindt plaats in het eerste gebouw aan de linkerzijde van de hoofdingang aan de place d'Armes. Heeft u vooraf kaarten besteld via het internet dan kunt u zonder aanschuiven naar binnen, via Ingang A.