TOUR DE CINÉMA, EEN REIS LANGS PARIJSE FILMLOCATIES

Het bewegende beeld is in Parijs geboren. De gebroeders Auguste en Louis Lumière hielden de eerste voorstelling voor betalende toeschouwers op 28 december 1895 in de Salon Indien du Grand Café aan de boulevard des Capucines. Het was een kamer in de kelder van het Grand Café, tweehonderd kijkers kwamen af op dit wonderlijke evenement. Toen het tweetal hun film l’Arrivée du Train – het binnenrijden van de trein – renden de toeschouwers van schrik naar buiten bang als ze waren om door de dampende stoomtrein te worden overreden.

De gebroeders Auguste en Louis Lumière hielden de eerste voorstelling voor betalende toeschouwers op 28 december 1895

Hollywood aan de Seine

Sindsdien heeft Frankrijk filmgeschiedenis geschreven. Charles Pathé, sinds 1902 eigenaar van de patenten van Lumière en Leon Gaumont, die de grootste studio van Europa in handen hadden, domineerden samen met enkele Amerikaanse en Italiaanse filmbonzen de ‘zevende kunst’ zoals het film maken werd genoemd. In de jaren twintig zagen de surrealisten wel iets in de camera en in de jaren vijftig waaide er een frisse wind door de Franse filmindustrie dankzij de Nouvelle Vague. Een vernieuwende filmstijl die rond 1959 ontstond. Francois Truffaut, Jean-Luc Godard, Claude Chabrol en vele andere regisseurs konden hun artistieke ei in Frankrijk kwijt. Sinds die allereerste voorstelling geldt Parijs als een van de wereldhoofdkwartieren van de filmkunst met als kloppend hart La Cinémathèque Française ontworpen door de Amerikaanse architect Frank Géhry.

Parijs is een filmstad. Elke dag wordt er wel aan een film gewerkt. Elke week zijn er zo’n vijfhonderd films te zien. De cinema is overal en voor je het weet ben jezelf figurant. Per jaar zijn er meer dan 800 filmopnames in de stad en op meer dan 5000 locaties in Parijs is al gefilmd. Befaamde regisseurs vonden er  de perfecte filmdecors. In deze blog neem ik je op ontdekkingsreis door het fascinerende Parijs van de film. Ontdek adressen waar “drie, twee, een en ....aktie” heeft geklonken, de decors, herbeleef scènes met de bijbehorende emoties en verplaats je in de gedachtewereld van de regisseurs.

Hôtel du Nord

In deze Franse dramafilm uit 1938 van Marcel Carné, huren Pierre en Renée een kamer voor één nacht in het volkse Hôtel du Nord aan het Canal Saint-Martin. Ze zijn van plan er samen zelfmoord te plegen. Wanneer Pierre Renée neerschiet, durft hij niet meer en vlucht. Monsieur Edmond redt haar leven en wordt vervolgens verliefd op haar. Renée is echter nog steeds verliefd op Pierre.

Het Hôtel du Nord aan het Canal Saint-Martin

Le Ballon Rouge

Is een korte, maar indrukwekkende Franse film van Albert Lamorisse uit 1956. De slechts 36 minuten durende film speelt zich af in het Parijse Belleville in de jaren vijftig. Een kleine jongen vindt op weg naar school een rode ballon aan een lantaarnpaal en maakt hem los. Vanaf het moment dat de jongen zich ontfermt over de rode ballon blijft de magische ballon hem achtervolgen door de straten van Parijs. De film, grotendeels gefilmd in Belleville en Ménilmontant, geeft een prachtig beeld van het 20e arrondissement vóór de verwoestende renovaties in de jaren vijftig en zestig.  De film van Albert Lamorisse (1956-1970+) werd bekroond met de Gouden Palm tijdens het filmfestival van Cannes in 1956.  De film ging op 18 oktober in première en zijn zoon Pascal speelde hierin de hoofdrol.

Ook deze boulangerie heeft moeten wijken voor het riante uitzicht over Parijs dat je nu hebt vanuit de rue de Piat

À bout de souffle

Deze iconische misdaadfilm van Jean-Luc Godard uit 1960, met in de hoofdrollen Jean-Paul Belmondo en Jean Seberg speelt zich af in de sinistere steegjes van Parijs. Michel Poiccard heeft een politieagent vermoord en is nu op de vlucht voor de politie. Terwijl het net zich rond hem sluit is hij wanhopig op zoek naar iemand die hem geld schuldig is, zodat hij daarna naar Italië kan vluchten. In Parijs zoekt hij onderdak bij een jonge vrouw, Patricia Franchini, een Amerikaanse journaliste bij de New York Herald Tribune. Hij probeert haar over te halen mee naar Italië te gaan zodra hij het geld heeft, maar zij besluit hem aan de politie te verraden. Een van de scenes speelt zich af in het in 1938 geopende cinéma Mac-Mahon (avenue Mac-Mahon 2 in het 17^e arrondissement) Godard koos bewust voor deze locatie omdat hier de aanzet werd gegeven tot de nouvelle vague. Andere locaties waren de Champs Élysées, avenue George V en de rue de Berri en kamer 12 in hotel du Suède, nu het hotel Les Rives de Notre-Dame (Quai Saint-Michel 15 in het 5^e arrondissement).

Passy en metrolijn 2 speelde een belangrijke rol in de film Last Tango in Paris

Last Tango in Paris

'Last Tango in Paris’, de film van Bernardo Bertolucci uit 1972, zorgt 47 jaar later nog steeds voor ophef door een heftige verkrachtingsscene. In de film ontmoet een jong Frans meisje een Amerikaanse zakenman en samen krijgen ze een relatie. Het meisje werd gespeeld door Maria Schneider en Marlon Brando speelde de zakenman. Toen de film verscheen, waren veel mensen geschokt over de expliciete seksscènes en in sommige landen werd de film zelfs verboden. Die verkrachtingsscène, die vlak voor de opname ervan door Brando en Bertolucci aan het script werd toegevoegd, is één van de redenen waarom Maria Schneider zich achteraf door haar regisseur misbruikt voelde. Ook Brando zelf beweerde overigens dat hij zich door Bertolucci gemanipuleerd en uitgebuit voelde, maar het heeft hem niet tegengehouden om één van de meest indrukwekkende en intrigerende rollen uit zijn carrière neer te zetten. Schneider, toen 19 jaar, het was haar tweede filmrol, was dan weer duidelijk onervaren als actrice, maar is op die manier wel perfect gecast als de mysterieuze Jeanne, waardoor ze toch haar mannetje weet te staan tegenover een grootheid als Brando. De film speelt zich grotendeels af in een appartement in Passy aan de rue de l'Alboni parallel aan metro en de pont Bir-Hakeim. In de film rue Jules Verne.

Les Uns et les Autres

Een Franse muzikale film uit 1981, geregisseerd door Claude Lelouch en wordt door velen beschouwd als zijn beste werk. De film gaat over de levens van een Franse, Russische en Amerikaanse familie die dezelfde passie delen, muziek, zang en dans en speelt zich af tussen 1936 en 1980. Hoewel alle personages fictief zijn, zijn velen gebaseerd op historische artiesten en kunstenaars zoals Édith Piaf, Josephine Baker, Herbert von Karajan, Glenn Miller, Rudolf Noerejev enz. De indrukwekkende finale toont Maurice Béjarts choreografie van Ravels Boléro. Prachtige opnames vanuit de lucht van de Eiffeltoren en het Trocadero. Verder is er gefilmd in de Folies Bergère, Le Lido, Montmartre, de rue Poulbot en de place Calvaire.

De voorgevel van de Folies Bergère in de rue Richer 32

De klokkenluider van de Notre Dame & Ratatouille

Twee animatiefilms die een prachtig beeld geven van Parijs. In het verfilmde boek ‘De Klokkenluider van de Notre Dame’ is een hoofdrol weggelegd voor de gebochelde Quasimodo. De misvormde klokkenluider van de Notre Dame wordt door inwoners van Parijs gezien als een soort monster en wordt op een dag verliefd op het zigeunermeisje Esmeralda. De kwaadaardige generaal Frollo accepteert echter niet dat Quasimodo gelukkig is. De tekenfilm van Gary Trousdale uit 1996, speelt zich af in het Parijs van 1482, de late middeleeuwen, in en rond de kathedraal de Notre Dame.

Ratatouille is een vermakelijke film van Brad Bird uit 2007. Remy, een rat, droomt ervan om een grote Franse topkok te worden ondanks het feit dat zijn familie dit niet graag ziet gebeuren en men in de kookwereld niet echt verzot is op ratten. Op een dag raakt Remy gescheiden van zijn familie en belandt in het riool van Parijs. Zo komt hij terecht onder het restaurant van zijn idool, de kok Auguste Gusteau. Wanneer de onhandige Linguini, die ondanks zijn gebrek aan talent een baan in de keuken krijgt aangeboden, de talenten van Remy ontdekt, is dat de kans voor de rat om zijn droom uit te laten komen. Samen vormen ze een team. Al gauw zet Remy’s passie voor koken de hele culinaire wereld van Parijs op zijn kop. En dit zorgt voor heel wat hilarische situaties. Parijs op zijn mooist al zijn alle locaties fictief.

Ratatouille; Parijs op zijn mooist maar alle locaties zijn fictief

Moulin Rouge

Wie kent niet de prachtige verfilming van 'Moulin Rouge' uit 2001. Deze ravissante musical van Baz Luhrmann waarin een poëtische schrijver, Christian, gespeeld door Ewan McGregor, in het Parijs van begin 1900 verliefd wordt op courtisane Satine, gespeeld door Nicole Kidman. Christian is een jonge schrijver die tegen de wil van zijn vader zijn geluk gaat beproeven in de schilderswijk Montmartre in Parijs. Hij wordt door kunstenaar Toulouse-Lautrec meegesleurd in de betoverende wereld van de Moulin Rouge, waar hij de mooie Satine, een dame van lichte zeden, ontmoet. Ze worden verliefd op elkaar, maar de verhouding tussen de poëtische Christian en de ster van de nachtclub is gedoemd te mislukken. De film werd overladen met prijzen, waaronder drie Golden Globes en de Oscars voor Beste Kostuumontwerp en Beste Art-Direction. De 'Bal du Moulin Rouge' vindt u aan de boulevard de Clichy 82, Montmartre in het 18e arrondissement, metro Blanche.

De Moulin Rouge aan de boulevard de Clichy 82

Photo Nicole Kidman courtesy of Twentieth Century Fox

Le Fabuleux destin d’Amélie Poulain

Deze hartverwarmende komedie kent in Amélie de hoofdpersoon. De film uit 2001 van Jean-Pierre Jeunet, kent een leuk uitgewerkte moraal van 'wie goed doet, goed ontmoet', prachtige beelden van Parijs en een overdaad aan heerlijke Franse muziek. De plekken uit de film zijn bijna allemaal te bezoeken en bevinden zich grotendeels in Montmartre. Het café uit de film, 'Les Deux Moulins', ligt aan de rue Lepic 15 op de hoek van de rue Cauchois. Een groot deel van de opnamen van de met 5 Oscars genomineerde film werden hier gemaakt. Je herkent meteen de fraaie neonarmaturen, de formica tafeltjes en de ingang van de toiletten waar hèt allemaal gebeurde. Amélie, Audrey Tautou, werkte hier als serveerster. Studio 28 aan de rue Tholozé 10, is de bioscoop waar Amélie vaak komt. De regisseur kon bij de opnamen, zijn ode aan Montmartre, niet voorbijgaan aan deze bijzondere bioscoop, die de essentie van de buurt belichaamt. De groentezaak 'Au Marché de la Butte' gevestigd op nummer 56 van de rue des Trois-Frères, is inmiddels een cultplaats onder de filmliefhebbers. Het decor uit de film lijkt hier onveranderd. Op de rue de Mouffetard 118 bis ligt 'Le Verre à Pied', het café waar Amélie wat drinkt nadat zij het doosje met jeugdherinneringen heeft teruggeven.

De groentezaak 'Au Marché de la Butte' gevestigd op nummer 56 van de rue des Trois-Frères

Paris je t’aime

Een charmante lofzang op de lichtstad en de liefde uit 2006. In vijf minuten het verhaal vertellen van een romantische ontmoeting in één van de wijken van Parijs. Dat is de uitdaging die zo’n twintig regisseurs uit de hele wereld zijn aangegaan. Het resultaat een collectief werk over de liefde, het moderne Parijs, gezien door de ogen van internationaal vermaarde regisseurs. Elke episode speelt zich af in een ander stadsdeel waaronder Montmartre, Quai de la Seine (5^e), de Marais,  de Tuileries, Chinatown - Porte de Choisy, Bastille, Place des Victoires, Tour Eiffel,  Parc Monceau, Marché des Enfants Rouges, Place des Fêtes (19^e), Pigalle, Quartier de la Madeleine, Père-Lachaise, rue Faubourg Saint-Denis en de avenue Frochot.

Een van de episodes van Paris je t'aime speelt zich af in Chinatown in het 13e arrondissement

La Vie en Rose

Voor La Vie en Rose werden kosten noch moeite gespaard voor het tot leven brengen van de smerige straten en grimmige barretjes van Parijs, en de sjieke clubs van New York, die met veel oog voor detail zijn aangekleed. Als de eigenwijze en alcoholistische Edith internationaal succes krijgt, contrasteren die rijk aangeklede sets veelbetekenend met haar volkse manier van doen. La Vie en Rose is behalve een feest voor het oog vooral een tour de force van actrice Marion Cotillard. Op fenomenale wijze geeft zij gestalte aan Piaf, wier leven gekenmerkt werd door een aaneenschakeling van treurnis en verlies. La Vie en Rose uit 2007 won twee Oscars en speelt zich grotendeels af in Parijs. Veel opnames zijn gemaakt op Montmartre, in de rue Drevet en niet te vergeten in brasserie Julien waar Edith Piaf en haar minnaar Marcel Cerdan, kampioen bokser, altijd plaatsnamen aan ‘Table 24’.

Montmartre bij nacht, de rue Drevet

Coco avant Chanel

In de film uit 2009 laat regisseur Anne Fontaine zien hoe Gabrielle Chanel, gespeeld door Audrey Tautou (die we ook kennen uit Amélie), opklimt van naaister in een bar tot de absolute top van de modewereld. Degene die dat grotendeels voor haar mogelijk maakt, is de rijke erfgenaam Étienne Balsan. Balsan wordt niet alleen Chanels minnaar maar introduceert haar ook in de Parijse society. Ze maken kennis met elkaar in een van de mooiste brasseries van Parijs; Le Grand Véfour aan de rue de Beaujolais 17.

Het pand van Coco Chanel in de rue Cambon

Inception

In deze scifi-thriller uit 2010 worden dromen met de realiteit vermengd. De film van Christopher Nolan is zowel verwarrend en fascinerend tegelijk. Inception, met in de hoofdrollen Leonardo DiCaprio, Marion Cotillard en Ellen Page won vier Oscars. Het vertelt het verhaal van Dom Cobb (Leonardo DiCaprio) een meesterdief, gespecialiseerd in het “stelen” van waardevolle geheimen in de droomstaat van een mens, wanneer de geest het kwetsbaarst is. Cobb is hierdoor een gewilde speler in de verraderlijke nieuwe wereld van bedrijfsspionage, maar dit heeft hem tegelijkertijd ook tot een internationale vluchteling gemaakt.  Parijs scenes zijn opgenomen onder andere in Café Debussy, Rue César Franck 6 (15^e) rue Bouchut (15^e), de rue Valentin Hauy (7^e) en de Bir Hakeim brug (16^e).

La Vie Héroïque

'La Vie Héroïque', is een film over het leven van Gainsbourg gemaakt in 2010, negentien jaar na zijn dood. “Het is niet de waarheid van Gainsbourg die me interesseert, maar het zijn zijn leugens”. Met deze uitspraak geeft de regisseur Joann Sfar al direct aan op wat voor soort film je je kunt voorbereiden. Niet een waarheidsgetrouwe biografische film, waarin het leven van de held van a tot z wordt verteld en zo mogelijk zijn misstappen worden verklaard. Wel een film waarin juist de leugens of kleine onwaarheden die hij vertelde zo mogelijk nog uitvergroot worden. Naast de rol van Éric Elmosnino (Serge Gainsbourg) zijn met name de rollen van Lætitia Casta (Brigitte Bardot) en Lucy Gordon (Jane Birkin) geslaagd te noemen.

Het woonhuis van Gainsbourg aan de rue de Verneuil 5bis is nog steeds een bedevaartsoord.. De buitenkant is dan ook zeker een bezoek waard. De École Nationale Supérieure des Beaux-Arts, rue Bonaparte 14 (6e) is door haar vermaarde docenten, ateliers en ideale ligging ten opzichte van veel Parijse musea, een begrip in de wereld. Het instituut is vrij te bezichtigen. De ontmoeting met Gainsbourg en Jane Birkin, het meest glamoureuze koppel uit de jaren '70, -is gefilmd in het 250 jaar oude restaurant Lapérouse, quai des Grands-Augustins 51 (6e).

Het woonhuis van Serge Gainsbourg in de rue de Verneuil 5bis

Midnight in Paris

De film is een prachtige ansichtkaartenode van Woody Allen uit 2011 aan de toch al magische stad Parijs en vertelt het verhaal over Gil, een aspirant schrijver, die met zijn verloofde Inez en haar ouders, een bezoek brengt aan de stad van de liefde. Hij werkt al jarenlang aan een boek over nostalgie, maar durft het niemand te laten lezen. Tijdens een nachtelijke wandeling wordt Gil op een wel heel bijzondere wijze meegevoerd in de bruisende geschiedenis van Parijs in de jaren twintig. De tijd van het modernisme, het surrealisme en de opkomst van de jazz. Deze film met al zijn filmlocaties heb ik uitgebreid beschreven in een blog op 3 maart 2012. Klik hier om alle locaties in Parijs te bezoeken.

Gil de schrijver (gespeeld door Owen Wilson) en zijn verloofde Inez (gespeeld door de charmante Rachel McAdams) worden uitgenodigd voor een etentje in Le Grand Véfour gelegen aan de prachtige binnentuin van het Palais Royal

Intouchables

De film 'Intouchables' behoeft natuurlijk geen introductie. Ik denk dat er weinigen onder u zijn die de film niet gezien hebben. Het verhaal is geheel  in Frankrijk en met name in Parijs opgenomen en werd een ware hit.  Bijna twintig miljoen Fransen en even zoveel overige Europeanen gingen in 2011 en 2012 naar de bioscoop om de komedie Intouchables te zien.. Echter wat weinigen van u weten is dat de film voor het overgrote deel is opgenomen in de ambtswoning van de Nederlandse ambassadeur in Parijs; het voormalige Hôtel d'Avayray. Met toestemming van de toenmalige Nederlandse Ambassadeur Siblez werd Intouchables opgenomen in het chique pand, daterend uit 1723, gelegen aan de smalle en levendige rue de Grenelle 85 in het zevende arrondissement. Een rondleiding door de ambtswoning is een feest van herkenning.  Eenmaal door de grote poort zie je de rechthoekige binnenplaats waar 'Driss' ,gespeeld door Omar Sy, met piepende banden de nodige hoeveelheid grind verplaatst met de Maserati van 'Philippe Pozzo di Borgo' gespeeld door Francois Cluzet. De begane grond beschikt over drie grote ontvangstzalen waaronder La Biblothèque, waar het sollicitatiegesprek plaatsvindt  met Driss, Philippe en de prachtige roodharige secretaresse Magalie (Audrey Fleurot), met wie Driss schaamteloos aan het flirten is. Ook het klassieke privéconcert ter ere van Philippe's verjaardag en de dansscène, waarin Philippe vanuit zijn rolstoel kennismaakt met de muziek (Earth, Wind & Fire) van Driss,  is opgenomen op de begane grond van de residentie. De dakterrasscène met uitzicht op de Église Pentemont-Luxembourg is eveneens opgenomen in de rue de Grenelle. De beelden van de slaapkamer en de badkamer van Driss zijn elders gedraaid.

De residentie van onze Ambassadeur in Frankrijk, Hôtel d'Avayray aan de rue de Grenelle 85

Hugo

Een van mijn favoriete films is 'Hugo' geregisseerd door Martin Scorsese in 2011. Het verhaal speelt zich af in het Parijs zo rond 1930. Hugo Cabret is een 12-jarige weesjongetje dat in de muren van het treinstation Gare Montparnasse woont. Om te overleven moet hij geheimen bewaren en anoniem blijven. Maar wanneer hij een bijzonder meisje, Isabelle ontmoet, wordt zijn dekmantel in gevaar gebracht. Een cryptische tekening, notitieblok, gestolen sleutel, mechanische man en een verborgen boodschap van zijn overleden vader vormen de ingrediënten van het mysterie dat Hugo omringt. Deze prachtige 3D-film is een ode aan de vroege cinema, in het bijzonder het werk van de Franse filmpionier George Méliès (1861 - 1938). De hoofdrollen worden vertolkt door Asa Butterfield (Hugo Cabret), Chloë Grace Moretz (Isabelle), Ben Kingsley (Papa Georges), Jude Law (vader van Hugo) en Sacha Baron Cohen (Inspecteur Gustave).

Het prachtige jaren 30-decor van het Athénée Théâtre Louis-Jouvet aan de square de l'Opéra-Louis-Jouvet 7, fascineerde Martin Scorsese die hier meerdere malen filmde voor de magie-scène. In de Bibliothèque Sainte-Geneviève, place du Panthéon 10, ontdekken Hugo en Isabelle de geschiedenis van de film. Het grootste deel van de locaties van de film Hugo kon gemakkelijk worden ingevuld aan de hand van de illustraties in het boek 'The Invention of Hugo Cabret', van Brian Selznick, maar Scorsese moest een bibliotheek vinden die recht deed aan de onbegrensde fantasie van de auteur. Sainte-Geneviève bleek een prima keuze. Een andere niet te missen locatie is square Éduard VII waar verschillende straatscènes zijn opgenomen.

Mission Impossible; Fallout 6

Ondanks dat Tom Cruise als Ethan Hunt de wereld meer dan eens heeft gered, twijfelt men nog altijd aan waar zijn loyaliteit ligt. Zeker wanneer een missie niet helemaal gaat zoals het zou moeten gaan. En als gevolg daarvan dreigt er een nieuwe crisis, een nucleaire catastrofe. De CIA wil op dat moment ingrijpen en de chaos repareren, maar Ethan wil voor de zoveelste keer bewijzen dat hij het zelf kan. En dus is hij samen met zijn team van de IMF bezig met uit te zoeken waar het precies mis is gegaan en hoe hij de bad guys nu weer kan stoppen. Oude bekenden uit vorige films keren terug waaronder Rebecca Ferguson als Ilsa Faust, een voormalige MI6-agent die zich tijdens ‘Rogue Nation’ bij Hunt’s team voegde. Ook Sean Harris als Solomon Lane, meesterbrein achter een terroristische groep die bekend staat als The Apostels. Michelle Monaghan als Julia Meade, Ethan’s ex-vrouw. Alec Baldwin als Alan Hunley, voormalig CIA-directeur en later de nieuwe baas van het IMF. En natuurlijk de vaste leden van Hunt’s team, Ving Rhames als Luther Stickwell en Simon Pegg als Benji Dunn.

Prachtige luchtopnames van Parijs maar ook fraaie beelden van het Grand Palais, Palais Royal, Hôtel de Soubise in de Marais, het Trocadéro met een imposant uitzicht op de Eiffeltoren en last but not least spannende achtervolgingen door de straten van Parijs die je het best op de trailer uit 2018 kunt bekijken.

De place de Trocadéro met een prachtig uitzicht op de 'IJzeren Dame'

Als laatste wil ik je nog even wijzen op de mooiste bioscopen van Parijs:

La Pagode, rue de Babylone 57 bis (7^e – heropening 2020)

Le Louxor, op het kruispunt van de boulevard de Magenta, boulevard Barbès (18^e)

Cinéma Gaumont Opéra, boulevard des Capucines 2 (9^e)

Le Grand Rex, Boulevard Poissonnière 1 (2^e)

Cinéma du Panthéon (een van de oudste van de stad) 13 Rue Victor Cousin (5^e)

La Cinémathèque Française, rue de Bercy 51 (12^e)

Odeon Christine 21, rue Christine 4 – Saint Germain des Prés (6^e)

In de zomer zijn er openluchtfestivals: Cinéma au Clair de la Lune en Cinéma en plein air de la Villette.

Wil je Parijs beleven op meer dan 60 mythische filmlocaties lees dan het boek Parijs 3, 2, 1, Action van Barbara Boespflug en Beatrice Billon. ISBN 978-94-014-1796-9

Ongewoon Parijs

Als laatste nog een ‘interne’ mededeling. Sinds de release van mijn boek Ongewoon Parijs in  juni 2018 is het al toe aan zijn derde druk en daarom even niet leverbaar. Vanaf 15 november 2018 weer volop verkrijgbaar bij de goede boekhandels en online.

HET DODENRIJK VAN PARIJS

Prachtige foto’s van fotograaf Rene van Glabbeek © deden mij besluiten om weer eens een blog te wijden aan het dodenrijk van Parijs.

Onder Parijs gaat een bijzondere onderaardse wereld schuil, net als in andere grote steden. Maar die van Parijs is diverser, vreemder. En dan doel ik niet alleen op de honderden kilometers lange tunnels, die samen een van de fijnst vertakte metronetwerken en riolen ter wereld vormen. Er is daar beneden nog veel meer te vinden: kanalen, waterreservoirs, crypten, bankkluizen en oude wijnkelders die illegaal dienstdoen als nachtclub of galerie. Maar het opmerkelijkst zijn de steengroeven: de meer dan 300 kilometer lange gangenstelsels die onder veel wijken te vinden zijn, met name in het zuidelijke deel van de stad.  Alle bouwmaterialen waaruit Parijs is opgebouwd komen namelijk uit eigen bodem. De bodem heeft vanaf de tijd van de Romeinen, tot vroeg in de negentiende eeuw, de materialen geleverd voor de huizen, kerken, paleizen en kloosters.

Onder Parijs gaat een bijzondere onderaardse wereld schuil, net als in andere grote steden. Maar die van Parijs is diverser, vreemder

In de loop van 2000 jaar is de bodem onder de stad voor ongeveer een tiende van het huidige stadoppervlak uitgehold. Uit talloze steengroeven in de stad haalden de Parijzenaars niet alleen de kalksteen voor hun gebouwen, maar ook leem, kalk en zand. Pas in 1813 werd de exploitatie van de laatste 18 steengroeven binnen de stad verboden, omdat zich in de bodem steeds meer verzakkingen voordeden. Vanaf 1893 is men systematisch begonnen de onderaardse gangen weer op te vullen. Maar nog steeds vinden er in wijken, waaronder Montmartre, verzakkingen plaats. Ironisch genoeg heeft dit de Butte, zoals Montmartre heet in de volksmond, behoed voor desastreuze modernisering.

De mooiste legale attractie van Parijs is een onderaards gangenstelsel vol met knoken en schedels

De gangenstelsels waren tijdens de Tweede Wereldoorlog de schuilplaatsen voor het Franse verzet, maar tegenwoordig oefenen die tunnels een aantrekkingskracht uit op een heel andere clandestiene groep, een gemeenschap van vrijgevochten types die soms dagen- en nachtenlang ondergronds blijven: de 'Cathaphiles'. Ook wel 'Urban Explorers' genoemd. Afdalen in de catacomben van Parijs is illegaal en niet zonder levensgevaar. Zuurstofgebrek, gevaarlijke rioolgassen, gevaar voor instortingen of verdwalen en zelfs kans op verdrinking. Via mangaten en ontelbare ladders dalen ze af naar het binnenste van Parijs. Getooid met lampen, touwen en veiligheidshelmen, met als doel het verkennen van de duistere tunnels om er te feesten, te schilderen, of te fotograferen. Een goede gids is onmisbaar en vanwege de vele gevaren is het afdalen zonder gids, sinds 2 november 1955, zelfs strafbaar.

Les Catacombes aan de place Denfert Rochereau behoort tot een van de meest bezochte ondergrondse bezienswaardigheden van de stad.

Maar er is ook goed nieuws. Een klein deel van het onderaards gangenstelsel van Parijs kunt u legaal bezoeken. Diverse stadsgidsen geven rondleidingen op minder bekende plekken in de stad zoals bijvoorbeeld onder de 'Julizuil' op de place de la Bastille waar slachtoffers van de revolutie van 1830 en 1848 zijn begraven, of onder de kerk Saint Sulpice. U kunt ook de riolen van Parijs bezoeken, die in 1852 zijn aangelegd door Eugène Belgrand, de rechterhand van Baron Haussmann. Maar de mooiste legale attractie van Parijs is een onderaards gangenstelsel vol met knoken en schedels, een soort museum van de dood. Les Catacombes aan de place Denfert Rochereau behoort tot een van de meest bezochte ondergrondse bezienswaardigheden van de stad. Meer dan vijf tot zes miljoen menselijke skeletten liggen hier begraven, het grootste beenderendepot ter wereld in een ondergronds netwerk van 165 kilometer aan tunnels.

Les Catacombes

Tot in de zeventiende eeuw werden de doden letterlijk gedumpt op braakliggende terreinen in de stad, vrijwel altijd naast of in de buurt van een kerk. De massagraven bleven open tot ze verzadigd waren en werden daarna bedekt met een laagje aarde om de stank tegen te gaan. Het waren hoogtijdagen voor de ratten, dieven en lijkenpikkers wanneer er vrijwel dagelijks aanvoer was vanuit de diverse ziekenhuizen in de stad. In de dertiende eeuw kende Parijs vijf van zulke publieke 'begraafplaatsen'. Saint Innocents, Saint Benoit, Saint Honoré, Saint Landry en Saint Nicolas des Champs. In de zestiende eeuw waren er 65 kerken en kapellen met een naastliggend kerkhof. Het cimetière des Saint Innocents, naast de voedselhallen, was eeuwenlang, met 18 lagen, de grootste dodenakker van Parijs. De opgezwollen en gistende lijken lagen tegen de muren van de huizen opgestapeld. Op 9 november 1780 besluit het stadsbestuur dat het zo niet langer kan en sluit het kerkhof, om vervolgens opdracht te geven om alle restanten te verhuizen naar de grootste ondergrondse necropolis van de stad: De Tombe Issoire onder de place d'Enfert, het Helleplein. Op 7 april 1786 vind de inzegening plaats en vanaf dat moment trekken de karren 's nachts door de stad, afgedekt met een zwarte doek en vergezeld door fakkeldragers en een priester, zingend het Libera me Domine. Requiem æternam dona eis Domine (Heer, geef hun eeuwige rust). Nog 16 andere Parijse begraafplaatsen worden geëlimineerd. Dit gaat zo door tot 1860. Alleen al uit het cimetière des Saint Innocents kwamen 2 miljoen overblijfselen.

Het grootste beenderendepot ter wereld in een ondergronds netwerk van 165 kilometer aan tunnels.

Tunnel na tunnel, kilometers lang, liggen de beenderen netjes soort per soort opgestapeld, links en rechts gelardeerd met een schedel. Je kunt merken dat de werklui die de weinig aanlokkelijke taak hadden de overblijfselen hier op te slaan er een nogal morbide humor op na hielden. Duidelijk herkenbaar zijn de diverse creatieve motieven waarmee de botten en doodshoofden zijn opgeslagen. Soms lineair en dan weer in de vorm van een hartje. De ondergrondse gangen dragen de namen die overeenkomen met de straatnamen bovengronds. Bijna twee macabere kilometers kunt je elke dag, behalve op maandag, bezoeken. Je gaat ondergronds op de Place Denfert Rochereau. Na een benauwd gangenstelsel te hebben doorlopen komt je bij een poort met het opschrift: Arrête! C’est ici l’Empire de la Mort (Stop! Hier begint het dodenrijk). Een stukje verder een plakkaat met de veelzeggende tekst: “Pensez le matin que vous n’irez peut-être pas jusques au soir, et au soir que vous n’irez peut-être pas jusques au matin". Ofwel; "houd er elke morgen rekening mee dat u misschien de avond niet haalt en houd er elke avond rekening mee dat u misschien de morgen niet haalt". Opbeurend toch? In deze vochtige en halfduistere gangen liggen de gebeenten van pest- en choleraslachtoffers, maar waarschijnlijk ook van vele revolutionairen en slachtoffers van de revolutie die hun kop verloren onder de guillotine op de place de la Concorde, van Danton wellicht en Robespierre.

Duidelijk herkenbaar zijn de diverse creatieve motieven waarmee de botten en doodshoofden zijn opgeslagen. Soms lineair en dan weer in de vorm van een hartje

Neem in ieder geval een warme trui (temperatuur is 14°) en een zaklantaarn mee en hou er rekening mee dat je honderden traptreden moet beklimmen. 130 treden naar beneden en weer 83 treden naar boven. Het mooie is dat je op een heel andere plek boven de grond komt als waar je naar beneden bent gegaan. Ik garandeer je een bijzondere maar vooral boeiende wandeling. Let wel; deze ondergrondse begraafplaats van zes miljoen onbekende Parijzenaars is niet geschikt voor wie moeite heeft met horrorfilms of last heeft van claustrofobie. Voor erg jonge kinderen is een bezoek misschien ook geen goed idee.

Bijna twee macabere kilometers kunt je elke dag, behalve op maandag, bezoeken

Met dank aan Rene van Glabbeek. Meer van zijn fotografie kun je bewonderen op zijn website: https://www.renevanglabbeek.nl/

Les Catacombes, avenue Colonel Henry Rol Tanguy 1, 14e arrondissement, metro Denfert Rochereau. Geopend dinsdag tot en met zondag van 10.00 uur tot 20.30 uur (laatste toegang 19.30 uur) Toegangsprijs € 13

De Colonne de Juillet, Place de la Bastille, 4e arrondissement, metro Bastille

Église Saint Sulpice, place Saint Sulpice, 6e arrondissement, metro Saint Sulpice

PARIS PHOTO 2018, EEN PALEIS VOOR DE FOTOGRAFIE

Paris Photo official fair image for the 22nd edition. © Mickalene Thomas Calder. Courtesy of the artist & Galerie Nathalie Obadia, Paris / Brussels

Parijs is vaker beschreven, bezongen, geschilderd en gefotografeerd dan menig andere stad op aarde. Zij mag dan niet de grootste of machtigste hoofdstad van de wereld zijn, zij is ontegenzeggelijk de betoverendste. Het is dan ook geen wonder dat fotografie het daglicht zag in Parijs, want als je aan fotografie denkt, denk je aan Parijs, de stad van het licht. Een medium, uitgevonden door de Fransman Nicéphore Niépce. Denk aan Louis Daguerre, die in 1837 een straattafereel aan de boulevard du Temple vastlegde op een verzilverde koperen plaat. Of André-Adolphe-Eugène Disdéri: Hij verkreeg in 1854 het patent voor de carte de visite, een soort kartonnen visitekaartjes, waarop een albuminen foto, meestal een portret, werd afgedrukt. Niet te vergeten grote namen als Félix Nadar. Beroemd door zijn foto's van tijdgenoten, onder andere Jules Verne en Sarah Bernhardt, maar vooral door zijn eerste luchtfoto's. Eugéne Atget en Brassaï, beiden beroemd door foto's van het toenmalige Parijse straatleven en de architectuur.  Jacques Henri Lartigue, die zich weer toelegde op fotografie van autoraces, vliegtuigen en modieuze vrouwen. Henri Cartier-Bresson, meester fotograaf en medeoprichter van Magnum. De rode draad; allemaal Fransen. Geen wonder dat de grootste internationale fotobeurs ter wereld plaatsvindt in de bakermat Parijs, in een paleis, een Grand Palais!

Junya Watanabe - Honeycomb - © Erik Madigan Heck / Courtesy Christophe Guye Galerie 

PARIS PHOTO is opgericht in 1997 en is dé meest prestigieuze fotokunstbeurs, gewijd aan historische en hedendaagse fotografie. In de afgelopen 21 jaar is Paris Photo uitgegroeid tot hèt belangrijkste evenement als ontmoetingsplaats voor handelaren, curatoren, verzamelaars  van hedendaagse en moderne kunst, fotografie professionals, kunstenaars en een steeds groeiend publiek van kunstliefhebbers. Dit blijkt ook uit de trouwheid van partners en hoofdsponsoren. Opkomende en bevestigde galerieën tonen historische en hedendaagse werken, variërend van moderne meesterwerken tot jonge talenten. Gespecialiseerde uitgevers en handelaars in kunstboeken presenteren zeldzame en gelimiteerde edities, boekpresentaties en talrijke handtekeningsessies met toonaangevende hedendaagse kunstenaars. Dit jaar nemen een ongekend aantal van 180 exposanten deel  waaronder 149 galeries en 31 uitgevers van kunstboeken afkomstig uit 28 landen. Vorig jaar trok de beurs in slechts vier dagen 64.542 bezoekers. Dit jaar hebben zich maar liefst 25 nieuwe galeries zich aangemeld en zijn uiteindelijk ook door de zware ballotage commissie gekomen. Helaas is er maar één Nederlandse fotogalerie geselecteerd en dat is Project 2.0 uit Den Haag, met een duo expositie van de Belgische fotografe Danielle Zadelhoff (en dat terwijl Danielle van Zadelhoff pas in 2013 voor het eerst een fototoestel in handen kreeg). En de Franse fotograaf Dennis Rouvre.

Sadhu Harshanand Saraswati 2015 - Sadhu Angur Nath 2015 -  © Denis Rouvre – courtesy of the artist & Galerie Project 2.0 The Hague

Onder de immense glazen koepel van het Grand Palais zijn 27 solo exposities te zien en in de Salon d’Honneur 14 projecten onder de naam ‘Prismes’. Een selectie van uitzonderlijke projecten, grote formaten, series en grote installaties, die het gebruik van het fotografische medium in zijn meest uiteenlopende vorm onderzoeken.

Nieuw dit jaar is de sector Curiosa. Een extra tentoonstellingsruimte van 210m², gelegen onder de trappen van de Salon d'Honneur. Deze eerste editie is samengesteld door Martha Kirszenbaum. Curiosa presenteert een selectie van erotische beelden die onze visie op fetisjisme doet heroverwegen.

Last but not least een samenwerking tussen Elles en Paris Photo een selectie van honderden foto's uit het begin van de fotografie met uitsluitend vrouwelijke fotografen waaronder Julia Margaret Cameron, Margaret Watkins, Lucia Moholy. Representatief voor het onvermijdelijke feminisme uit de jaren 70 werk van Arlene Gottfried, Renate Bertlmann, Joan Lyons. En opkomende veelbelovende talenten zoals Lisa Sartorio, Wiame Haddad, Léa Bélooussovitch, en Hilla Kurki.  Een route die zich verder uitbreidt buiten het Grand Palais naar andere plaatsen en evenementen in de hoofdstad zoals in het Petit Palais, Jeu de Paume en Fondation Cartier.

Shanghai Du Mansion – © Erwin Olaf courtesy of the artist & Galerie Magda Danysz 

Ook dit jaar weer de uitreiking van de ‘Photobook Awards’ door de Aperture Foundation.

BMW als officiële partner laat werk zien Baptiste Rabichon, winnaar van de BMW residency award.

Hoofd sponsor JP Morgan presenteert eigen werk uit de JP Morgan Chase Art Collection. werken van Diane Arbus, Berenice Abbott, Ansel Adams, Eugene Atget, Kwame Brathwaite, Peter Campus, Louis Cameron William Eggleston, Walker Evans, Robert Frank, Lee Friedlander, Louise Lawler, Vera Lutter, Lisette Model, Richard Prince en Hiroshi Sugimoto.

Leica laat werk zien van de winnaars van de Oskar Barnack en Leica Newcomer Awards.

Voor het derde jaar presenteert Huawei foto’s van talentvolle fotografen van de Huawei Photo Academy.

En als laatste de uitreiking van de Estée Lauder Pink Ribbon Award.

Untilted (Leda), from the series 'Days at sea' 1974 -  © Ralph Gibson – courtesy of the artist & Paci contemporary gallery - Brescia-Porto Cervo, Italy

Paris Photo, is geopend voor het publiek van donderdag 8 november 2018 tot en met zondag 11 november. Openingstijden 12.00 uur tot 20.00 uur en op zondag tot 19.00 uur. Ik adviseer je kaarten vooral online te bestellen € 30 per dag per persoon, weekend €32

Lokatie: Grand Palais, Avenue Winston Churchill, 8e arrondissement, métro Champs Élysées Clemenceau.

Serge Gainsbourg, (album cover of Love on the Beat) - © William Klein, courtesy Polka Galerie 

​

Belangrijk om te weten is ook dat dit voorlopig de voorlaatste keer is dat je Paris Photo kunt bezoeken in het statige Grand Palais. Eind 2019 of begin 2020 sluit het Paleis voor een ingrijpende renovatie die ruim vier jaar in beslag zal nemen. De verwachte kosten zijn 466 miljoen euro. Het paleis, dat net als de Eiffeltoren voor de wereldtentoonstelling van 1889 werd gebouwd, moest al eens sluiten in 1993 toen een van de duizenden moeren van het enorme dak van glas en staal naar beneden viel. Twaalf jaar later en 109 miljoen euro verder kon het Grand Palais eindelijk weer aan het publiek worden getoond. In het jaar 2000 werd het teven geclassificeerd als een historisch monument

Chanel Premiere 1987 - © The Guy Bourdin Estate 2018 - Courtesy of Louise Alexander Gallery  & the artist Guy Bourdin

Het gebouw, gebouwd in slechts drie jaar (een record), is een prachtige art nouveau constructie van staal en glas en heeft zelfs de grootste dakconstructie in smeedijzer, staal en glas ter wereld. Er kwam maar liefst 9.400 ton staal, 15.000 vierkante meter glas en zo’n 5.000 vierkante meter zink aan te pas. Sinds de heropening in 2004 doet het gebouw dienst als tentoonstellingsruimte waar allerlei evenementen plaatsvinden. Een deel is in gebruik als museum, maar toch zie je vaak andere evenementen, zoals de veiling van het bezit van Yves Saint Laurent en zijn partner Pierre Bergé, tot extravagante modeshows van Parijse top designers zoals Karl Lagerfeld van Channel of jaarlijks terugkerende evenementen waaronder Monumenta, de Internationale Salon voor Moderne Kunst de FIAC.

Het monument in cijfers:

Nuttig oppervlak van het Grand Palais: 72.000 m²

Oppervlakte van het schip: 13.500 m²

Lengte van het schip: 200 m, breedte: 50 m tot 100 m.

Hoogte van het schip: 45 m onder de koepel en 60 m onder de bal van de campanile.

Totaal gewicht van het stalen dak: 8.500 ton

Een duur project

De renovatie wordt het grootste culturele project van de komende jaren in Parijs en de Franse rekenkamer ziet dit project dan ook met angst en beven tegemoet. Vier stakeholders zullen het project financieren: De staat tot 288 miljoen, het Grand Palais zelf met een lening van 150 miljoen, modehuis Chanel met 25 miljoen en het Palais de la Découverte met 3 miljoen. De werkzaamheden zouden in het voorjaar van 2020 moeten beginnen en in juni 2024 moeten zijn afgerond. Een strak schema, want er zijn twee evenementen voor de Olympische- en Para Olympische Spelen in Parijs in 2024 gepland. Een half miljard om van het Grand Palais een wereldmonument te maken zou wel eens het budget van het Ministerie van Cultuur kunnen doen exploderen. Voorbeelden uit het verleden hebben bewezen dat het ministerie slechte rekenmeesters kent. Zoals bij de bouw van de Philharmonie de geplande 173,1 miljoen werd 534,7 miljoen. De renovatie van het Maison de la Radio, gepland 176 miljoen, de teller eindigde op 584 miljoen. Of de restauratie van de glazen koepel van het Grand Palais in 1993 oorspronkelijk gebudgetteerd op 53,3 miljoen explodeerde naar 108,9 miljoen euro.

Grand Palais, een kijkje in de toekomst

De balkons en galerijen rond het middenschip, nu gesloten vanwege veiligheidsoverwegingen,  zullen weer worden geopend voor het publiek. Er zal ook een binnenstraat worden aangelegd die een directe toegang geeft tot het Palais de la Découverte. Het dak zal worden opengesteld voor het publiek en het voorplein wordt in zijn geheel gerenoveerd en voorzien van een extra ingang. De capaciteit van het gebouw zal met ruim 30% toenemen en bruikbaar zijn voor meerdere manifestaties. Nu wordt het Grand Palais maar zes maanden per jaar gebruikt. De prognose is dat Paris Photo maar voor twee jaar op zoek moet naar een andere locatie. Welke dat is, is op dit moment nog onbekend. Voorheen maakte zij gebruik van het Carrousel du Louvre, maar die is inmiddels ingenomen door Fotofever Paris.