7 Juli 2021 schreef ik al een blog
over dit Parijse icoon. Ruim twee weken na de opening door de Franse President
Emmanuel Macron in aanwezigheid van Bernard Arnault, CEO van LVMH, het bedrijf
dat 750 miljoen neerlegde voor de wedergeboorte van het warenhuis LaSamaritaine, een uniek stukje erfgoed in het centrum van de Franse hoofdstad.
Velen van jullie zullen in de tussentijd zeker al een bezoek hebben gebracht
aan dit warenhuis, een van de mooiste restauraties sinds jaren, waar letterlijk
kosten nog moeite zijn gespaard. Deze blog gaat dan ook over de hoofdrolspelers
die deze prestatie van formaat mogelijk hebben gemaakt. Het gebouw of eigenlijk
gebouwen staan op een van de mooiste en duurste locaties van Parijs, tegenover
de Pont Neuf, ingesloten door de kerk waar Molière in het huwelijk trad en waar
vele beroemde architecten en kunstenaars werden begraven: de Saint Germain-l'Auxerrois
uit de 12e eeuw. Tussen de chique rue de Rivoli, rue de la Monnaie, quai
du Louvre en de rue de l’Arbre Sec.
Het prachtig gerestaureerde warenhuis gezien vanuit de lucht - Foto Sanaa Architectes
Het begin
De betrokkenheid van LVHM (Louis Vuitton Moët Hennessy) in de geschiedenis van La Samaritaine gaat terug tot het jaar 2001 toen zij een meerderheidsbelang kregen en tevens het management overnamen over het toen al slecht renderende warenhuis. Drie jaar lang werden er studies uitgevoerd om het historisch erfgoed van Frantz Jourdain en Henri Sauvage aan te passen aan de tand des tijds. Maar in 2005 werden de gebouwen afgekeurd door de brandweer en werd het besluit genomen om het warenhuis te sluiten. Twee jaar later, in 2007, werden het Zwitserse architectenbureau Herzog et de Meuron en het Japanse SANAA benaderd om met plannen te komen voor een totale renovatie van drie gebouwen die bekend staan als de bâtiments Sauvage, -Jourdain en -Rivoli. In 2010 viel de keuze op SANAA die in dat zelfde jaar de Pritzker architectuurprijs won, de meest gerenommeerde architectuurprijs ter wereld, terwijl LVHM voor 100% eigenaar werd van Samaritaine. SANAA werd opgericht in 1995 door Kazuyo Sejima en Ryue Nishizawa. Ze tekenden onder meer het museum voor hedendaagse kunst in Kanazawa, het New Museum of Contemporary Art in New York en het glazen paviljoen bij het Toledo Museum of Art in Ohio. In Almere ontwierpen ze de Schouwburg en het cultureel centrum De Kunstlinie.
In 2011 werden de plannen ingediend bij de gemeente Parijs voor de restauratie van de gebouwen Sauvage en Jourdain en de sloop en nieuwbouw van het pand aan de rue de Rivoli. De bouwplannen omvatte 29.566 m² winkelruimte, 16.778 m² kantoorruimte, 96 sociale huurwoningen, een kinderdagverblijf voor 80 kinderen en een vijfsterren hotel met 72 kamers, 2 restaurants en een zwembad in de kelder. Het pand aan de rue Rivoli zou worden voorzien van een ultra moderne glaswand die in de wandelgangen al snel het douchegordijn werd genoemd. Een volksraadpleging in 2012 leverde zoveel protesten op tegen deze gevel dat diverse rechtszaken de start van de bouw stagneerden tot 2015. Uiteindelijk verwierp het Franse Hof van Cassatie in juni 2015 alle bezwaren. Eindelijk kon men dan beginnen tot wat zou uitgroeien tot de meest complexe bouw sinds 1977, toen de toenmalige president Chirac opdracht gaf voor de bouw van het Forum des Halles bestaande uit een deels ondergronds commercieel en cultureel complex met meer dan 200 winkels, 10 bioscopen, een toneelzaal, muziekcentrum, museum, zwembad, 12 restaurants, snelwegen, een metro- en een RER-station.
Opdrachtgevers waren La Samaritaine en
het LVHM hotelmanagement. Maar liefst vijf architectenteams werden betrokken
bij de bouw. SANAA voor het concept en design, Lagneau Architectes verantwoordelijk
voor de restauratie van het cultureel erfgoed, SRA Architectes produceerde alle
bouwtekeningen gebaseerd op de ontwerpen van Sanaa, François Brugel Architectes
voor de sociale huurwoningen en het kinderdagverblijf en Maison Édouard François voor het Hôtel Cheval Blanc.
Het bedrijf EGIS werd verantwoordelijk voor de coördinatie en projectmanagement.
De hoofdaannemer werd VINCI Construction. Verbonden aan het werk waren 1.000
bouwvakkers, 130 ingenieurs en 350 onderaannemers.
Bâtiment Rivoli
Het gebouw, aan de zijde van de rue
Rivoli, werd als eerste volledig gesloopt tot drie lagen ondergronds, met
uitzondering van de inpandige woningen uit de 17e en 18e
eeuw op de hoek van de rue de l’Arbre Sec en de rue Baillet. Een huzarenstukje
op zich, om er voor zorg te dragen dat de bestaande woningen die later dienst
gaan doen als sociale huurwoningen, niet zouden verzakken. Bâtiment Rivoli
biedt plaats aan drie etages winkelruimte, 6 etages kantoorruimte en sociale
huurwoningen. Aan de voorzijde een uniek stukje architectuur, het zogenaamde
douchegordijn bestaande uit 9.000 m² golvend glas bestaande uit 343 panelen met
elk een gewicht tussen de 600 en 1.250 kg. 12 mm. dik, 2,70 meter breed en 3,25
meter hoog. 26 verschillende mallen waren nodig om de verschillende golven te
construeren. Achter deze glaswand bevinden zich nog eens twee glaswanden voor
isolatie, zonwering en brandveiligheid. Het bedrijf Frener & Reiffer France
S.A.S was verantwoordelijk voor de fabricage en de installatie van de golvende
gevel, de kabel gedragen glazen paraplu die het dak vormt van de binnenplaats
van de Rivoli-winkel en voor de glazen loopbrug die de verbinding vormt tussen
bâtiment Rivoli en Jourdain.
Een huzarenstukje, de montage van het 'douchegordijn'. - Foto's Frener Reiffer
François Brugel Architectes waren
verantwoordelijk voor het creëren van 96 sociale woningen en het
kinderdagverblijf. Uniek gezien het feit dat Samaritaine zich bevindt op een
van de duurste locaties in de Franse hoofdstad. Echter dit was een van de eisen
van het Parijse gemeentebestuur voor goedkeuring van de totale bouwplannen. Het
was nog een aardige puzzel. De 96 sociale woningen werden deels ondergebracht
in de bestaande 17e en 18e -eeuwse woningen, de overige
woningen in het Rivoli-gebouw met uitzicht op de gecreëerde binnenplaats en een
deel in het Jourdain-gebouw samen met het kinderdagverblijf. De ingang werd
gemaakt in de rue de l’Arbre Sec. De huur (de Prêt Locatif à Usage Social -
PLUS) voor een sociale woning is door het stadhuis vastgesteld op € 6,94 per m²
huur per maand, gezinnen met een middeninkomen betalen maximaal € 13,54 per m²
per maand.
Binnenkijkje in de diverse sociale woningen - Foto's François Brugel Architectes en Paris Habitat
Bâtiments Jourdain et Sauvage
Een van de grootste uitdagingen van het
project was de restauratie van de bestaande art- nouveau en art-deco gebouwen
die het dichtst bij de Seine liggen en als historisch monument geregistreerd staan:
Het bâtiment Jourdain, gebouwd door Frantz
Jourdain, tussen 1905 en 1908 en het bâtiment Sauvage, gebouwd door Henri
Sauvage tussen 1926 en 1928. Voor deze omvangrijke restauratie werd
Jean-François Lagneau ingeschakeld; hoofdarchitect en inspecteur-generaal van historische monumenten in Frankrijk. Hij
wordt vrijwel altijd ingeschakeld als het gaat om gebouwen met een historisch
en patrimoniaal karakter. Hij was ook betrokken bij de restauratie van La Poste
du Louvre (zie mijn blog van zondag 8 mei 2022)
De gebouwen Sauvage (l) en Jourdain (r) na restauratie - Foto Sanaa Architectes
De restauratie van het historisch
erfgoed
De onderaannemers werkzaam onder de
supervisie van Lagneau, vormen de crème de la crème van Frankrijk als het gaat
om restauratie van historisch erfgoed. Allereerst Socra sinds 1964
verantwoordelijk voor de meest emblematische elementen van het Franse erfgoed
waaronder de spiegelzaal van het Château de Versailles, De beelden op de Place
de la Concorde, de sculpturen van de Opéra Garnier en de beelden van de
torenspits van de Notre Dame, de 12 apostelen en de 4 evangelisten die een paar
dagen voor de brand op 15 april 2019 op wonderbaarlijke wijze werden gered. Socra
werd belast met de restauratie van alle historische decoratieve elementen, de
geëmailleerde panelen van lavasteen aan de buitenzijde (24 panelen die
ontbraken werden opnieuw gerecreëerd door de emailleur Maria da Costa), luifels,
37 zinken dakkapellen, 7 pinakels tevens vlaggendragers, de door Alexandre
Bigot (1862-1927) geglazuurde zandstenen panelen onder het centrale trappenhuis
en de houten sierbekleding aan de buitenzijde van de begane grond.
Het Atelier Jean-Loup Bouvier werd ingeschakeld
voor alle geschilderde decoraties, de pauwen fresco’s, pleisterwerk,
beeldhouwkunst en verborgen ornamenten bij alle ijzeren Eiffel steunberen. De
pauwenfresco’s, (115 meter lang) van de hand van Françis Jourdain, inderdaad de
zoon van, zijn nu in volle glorie te zien onder het
glazen dak. Een voor een werden 336 panelen, elk 1,30 meter breed uiterst
voorzichtig verwijderd en overgebracht naar het atelier in Avignon. Daar zijn
de verlijmde doeken voorzichtig losgemaakt van de gipsen onderlaag die weer was
bevestigd op een kurken ondergrond. Na voorzichtig te zijn schoongemaakt en in originele
staat hersteld, werden zij weer verlijmd op een nieuwe ondergrond en
overgebracht naar Parijs. Onder de freco’s zaten 132 gipspanelen, waar mede
dankzij de kundige handen van de restaurateurs, geïntegreerde mozaïeken van
imitatie goud werden ontdekt. Ook deze werden in volle glorie gerestaureerd.
De ‘pièce de la résistance’ is de
restauratie van het glazen dak. Nadat de niet originele steunberen waren
verwijderd, die in die tijd grotere glazen panelen moesten dragen, werd de
originele Eiffel structuur weer zichtbaar. Nu was de vraag welk glas te
gebruiken om zon te weren, hitte te voorkomen en het licht op de juiste wijze
te kunnen controleren. Er werd gekozen voor elektro chromatisch glas. Met dit
glas kan de tint van het glas met een elektrische regelaar worden aangepast
afhankelijk van de hoeveelheid zon.
Voor de glazen vloer, 600 m² groot, op
de bovenste ring, werd gebruik gemaakt van de expertise van het Atelier
Emmanuel Barrois in Brioude , een gemeente in het Franse departement
Haute-Loire. Samen met Saint Gobain maakten zij licht doorlatende tegels in het
formaat 30 cm x 40 cm., en 4 cm. dik, van gehard glas met een vierkant reliëf aan
de bovenzijde en een ruitpatroon aan de onderzijde. Aan de onderzijde werd
vervolgens een champagnekleurige metallic hars aangebracht.
Het Atelier d’Œvres de Forge voerde de restauraties uit van de statige art-nouveau trappen en bijna 800 meter lange leuningen ooit ontworpen door Raymond Subes. In het kader van de veiligheid werden alle balustrades, 1600 meter lang, in overleg met François Lagneau bijna onzichtbaar 15 cm. verhoogd. De uiteinden van de balustrades die de trappen met elkaar verbinden, werden met 60 centimeter verlengd, om de toename van de dikte van de nieuwe betonnen vloerplaten te compenseren, hetgeen overeenkomt met een extra trede.
Vervolgens werden alle kastanjebladen die onderdeel uitmaken van
de balustrades, een voor een, ter plaatse verguld met echt bladgoud. Voor deze
techniek werd het Atelier Gohard gevraagd. Ook vergulden zij alle belettering
en ornamenten aan de buitenzijde van de gebouwen. Voor wie ooit het kasteel van
Versailles heeft bezocht weet dat het alles goud is wat er blinkt. Ook dit is
het werk van het familiebedrijf Gohard.
Ook in La Samritaine is alles echt goud wat er blinkst mede dankzij Atelier Gohard - Foto's Atelier Gohard
Hôtel Cheval Blanc
Voor het Hôtel Cheval Blanc, onderdeel
van de hotelketen van het LVHM hotelmanagement, werden Édouard François
benaderd van het Maison Édouard François en voor het interieur Peter Marino die
al eerder winkels had ontworpen voor Louis Vuitton. Edouard François was ook
verantwoordelijk voor de bouw van het vijf-sterren Hôtel Barrière en de
restauratie van het beroemde etablissement Le Fouquet’s, beiden gevestigd aan
de Champs Elysées. Het nieuwe Hôtel Cheval Blanc zou het eerste hotel zijn in
Parijs met uitzicht over de Seine en een dakterras. Het laatste is inmiddels
achterhaald door ROOF, het onlangs geopende dakterras van Hôtel Rêve in het
gebouw van La Poste du Louvre.
Parijs heeft het vijfde hotel van deze
groep met vestigingen in Courchevel in de Franse Alpen, Randheli op de
Malediven, Saint-Barth een eiland in de Caraïbische Zee en een overzeese
gemeenschap van Frankrijk en het mondaine Saint-Tropez.
De Parijse vestiging heeft 72 kamers en
suites, verdeeld over 7 etages, 16 kamers op elke etage, waarvan de prijzen per
nacht volgens Booking.com variëren tussen de € 1750 en € 5500 per nacht. Het
hotel bevindt zich aan de voorzijde van het bâtiment Sauvage. De kamers op elke
hoek zijn het grootst met twee ramen. Op de bovenste etage bevinden zich twee
suites met elk een grootte van 105 m² en twee restaurants met een panoramisch terras
uitzicht over de Seine, het Ïle de la Cité, het Ïle Saint Louis en de
Eiffeltoren. In de kelder een zwembad met op maat gemaakte mozaïek vloeren en
muren van Bianco Sivec-marmer. Aan de uiteinden grote spiegelwanden die het
zwembad oneindig verlengen. “We hebben het gebouw getransformeerd zonder het
bestaande erfgoed te negeren. Het werk van Franse kunstenaars en ambachtslieden
werd in elk aspect van het interieur geïntegreerd”, aldus Peter Marino. De
Parijse architect Édouard François leidde de buitenarchitectuur van het gebouw
inclusief de restauratie van de historische gevel.
De twee restaurants zijn ook
toegankelijk voor gasten van buitenaf. Bistro Le Tout Paris waar de prijzen
variëren van € 21 tot € 35 voor een voorgerecht, € 35 tot € 58 voor een
hoofdgerecht en € 9 tot € 21 voor een nagerecht. Verder het Italiaanse
restaurant Langosteria, onder leiding van chef Enrico Buonocore, vernoemd geen
prijzen bij de menu’s. Waarschijnlijk onder het motto; “als je het persé wil
weten kun je het niet betalen”.
In de kelder van het gebouw Sauvage een zwembad en luxe spa - Foto Alexandre Tabaste, courtesy LVHM
Het interieur
Last but not least de ontwerpbureau’s,
ingehuurd voor het interieur van de winkel. Drie werden er uitverkoren: Yabu
Pushelberg, Ciguë en Malherbe.
Yabu Pushelberg, opgericht in 1980 door
George Yabu en Glenn Pushelberg, is één van de meest erkende designfirma’s ter
wereld. Zij creëren al meer dan drieëndertig jaar onderscheidende kenmerkende
omgevingen voor spraakmakende klanten in de luxe retail-, horeca-, woon- en
restaurantmerken over de hele wereld waaronder Four Seasons Hotels &
Resorts, De Thompson Hotels, Park Hyatt International, Mandarin Oriental Hotel
Group, St. Regis Hotels, Ian Schrager, Louis Vuitton, het warenhuis Le
Printemps in Parijs, Barney's, Tiffany's, Bergdorf Goodman, Carolina Herrera en
zo kan ik nog een hele tijd doorgaan. Zij
creëerden het basisinterieur voor alle etages.
Minimalistisch winkelinterieur ontworpen door het beroemde architecten due George Yabu en Glenn Pushelberg - Foto's Yabu Pushelberg Architectes
Ciguë creëerde het interieur van de drie
verdiepingen aan de Rivoli zijde. Ornamenten van gegoten gips, paskamers met lambriseringen
en uitsparingen, opgebouwd met hergebruikt grenen, het vrijstaande meubilair,
kledingrekken, podia en sokkels. Ciguë is vooral bekend om zijn minimalistische
interieurs zoals de Aesop winkel in Parijs, de chocolade ateliers van Alain
Ducasse in de rue de la Roquette 40 en de rue Saint-Benoît 26. De winkels
van Isabel Marant, Printemps Hommes en Yves Saint Laurent.
Hoe transformeer je een historisch pand
tot een luxe klantervaring? Malherbe Design Paris realiseerde een unieke
cartografie voor La Samaritaine, voorgesteld als een Parijse wandeling, waarbij
de vele cafés en verfijnde bistro's van de hoofdstad worden onthuld. Op verschillende
de verdiepingen tonen speciaal ingerichte hoeken enkele van de meest gevierde
champagnemerken van LVMH. Maison Ruinart, Veuve Cliquot, Dom Pérignon, maar ook de
Orient Express, Boutique Lou Lou en Dior Parfums. Voor het Maison Ruinart was het zelfs
voor het eerst in de geschiedenis dat men gebruik maakte van een shop in a shop
concept. Malherbe opgericht in april 1989 door Hubert de Malherbe is vooral
gespecialiseerd in merkenstrategie, e-commerce, social media, design van
verpakkingen. Het bedrijf werkt al sinds 2002 voor LVHM.
Extra aandacht voor de merken van LVHM gecreerd door Malherbe Design Paris - de champagnemerken Maison Ruinart, Veuve Clquot en Dom Perignon - Foto's Malherbe Design
Epiloog
La Samaritaine heeft de rechteroever van Parijs nieuw leven ingeblazen met het creëren van bijna 3.000 banen, wederom een bewijs van de positieve impact van LVMH op de lokale economie. In de directe omgeving van het Louvre en Les Halles draagt het nieuwe complex op grote schaal bij aan de wedergeboorte van de wijk met een voetgangersplein (de rue de la Monnaie) dat directe toegang biedt tot Pont Neuf.
Ik hoop dat je door deze blog met andere
ogen door de gebouwen loopt, geniet van het werkelijk adembenemende decor dat
met zoveel geld en liefde werd gerestaureerd en bewaard voor de toekomst. Loop
ook langs de gebouwen en kijk vooral omhoog naar al het moois ooit geschapen
door de visie van het echtpaar Ernest Cognacq en zijn vrouw Marie Louise Jay
maar vooral dankzij de architecten Frantz Jourdain, Henri Sauvage en Kazuyo
Sejima en Ryue Nishizawa van Sanaa.
Émile Zola schreef in ‘Au Bonheur des
Dames’ in 1883 het volgende:
Het voelt als een hal van een station omgeven door balustrades doorsneden door hangende trappen, verbonden door zwevende bruggen. De ijzeren trappen met dubbele omwentelingen en gewaagde krommingen, vermenigvuldigen de bordessen, ijzeren relingen, gesponnen onder het witte licht van de vensters. Een lichtvoetige architectuur, een moderne versie van een droompaleis dat als het ware een toren van Babel de verdiepingen op een stapelt en zalen zich openen in het oneindige.
Geen woord van gelogen en 139 jaar later
onveranderd nog steeds van toepassing.
Rondleiding
Nog een laatste tip: La Samaritaine geeft je ook de mogelijkheid om samen met een gids het erfgoed en de architecturale verrassingen van het warenhuis te ontdekken. Mogelijk per groep of individueel.
5 bezoeken per week (maximaal 15 personen per groep*) prijs per persoon is € 15 en de rondleiding duurt 1u30
Woensdag 10.30 uur - Frans
Zaterdag 10.30 uur - Frans
Zaterdag 16.15 uur - Frans
Zondag 14.00 uur - Frans
Zondag 16.00 uur – Frans
Rondleiding op maat is ook mogelijk
bijvoorbeeld met een eigen groep: Groepsprijs: € 220
1 tot 10 personen, Duur van het bezoek: 1u30
Reserveren bij de concierge in de winkel
of telefonisch: +33 1 88 88 60 05 of via het internet
visits.samaritaine@dfs.comSamaritaine
*La Samaritaine behoudt zich het recht voor om de rondleiding te annuleren als het aantal geregistreerde mensen voor het bezoek minder is dan 4 personen.