Kranten en social media stonden er vol van;
op maandag 21 juni 2021 opende de Franse President Emmanuel Macron La
Samaritaine, in aanwezigheid van Bernard Arnault, CEO van LVMH, eigenaar van
dit luxe warenhuis. Na 16 jaar gesloten te zijn geweest en een verbouwing van
750 miljoen euro is Parijs weer een uniek stukje Frans erfgoed rijker, aldus
Macron.
La Samaritaine: Eens het grootste
warenhuis van Parijs. Op 15 juni 2005 sloot het warenhuis, plotseling en naar eigen zeggen vanwege
veiligheidsredenen, officieel omdat het gebouw volgens de brandweer niet aan
moderne brandveiligheidseisen zou voldoen. De vereiste aanpassingen zouden het
art deco interieur verwoesten. Volgens boze vakbondstongen was veiligheid
hooguit een excuus. In werkelijkheid wilden de eigenaren, het luxewarenconcern
LVHM: Louis Vuitton Moët Hennessy, het personeel gewoon ontslaan omdat het
warenhuis niet rendeerde. Het gebouw of eigenlijk gebouwen staan op een van de
mooiste en duurste locaties van Parijs, tegenover de Pont Neuf, ingesloten door
de kerk waar Molière in het huwelijk trad en waar vele beroemde architecten en
kunstenaars werden begraven: de Saint Germain-l'Auxerrois uit de 12e eeuw. Tussen de
chique rue de Rivoli, rue du Pont Neuf en de quai du Louvre. Maar wat weten we eigenlijk van de
ontstaansgeschiedenis van dit warenhuis dat net zo oud is als ‘onze Bijenkorf’?
Ernest Cognacq en
Marie Louise Jay
Het opende zijn deuren in 1870 als een
klein zaakje. De eigenaars waren Ernest Cognacq en zijn vrouw Marie Louise Jay,
eens verkoopster bij het warenhuis Le Bon Marché. Hun leven lijkt wel de
verwezelijking van de American Dream. Een weeskind dat het brengt van
straatventer tot oprichter van La Samaritaine. De naam, La Samaritaine, is
ontleend aan de waterpomp bij de Pont Neuf in de tijd van Hendrik IV. Het begon
allemaal met het succesvol verkopen van stropdassen in een klein zaakje op de
hoek van de rue Pont Neuf en de rue de la Monnaie. Toen Cognacq in 1883 hoorde
dat de aangrenzende middenstandswoningen te koop kwamen was dit de aanzet tot
de eerste winkel van de ‘Grand Magasins de la Samaritaine’.
Magasin 1 la Samaritaine 1883, waar het
allemaal begon – foto: archief la Samaritaine
Al snel, in 1886, wordt het gebouw aan
de overkant van de rue de la Monnaie geconfisqueerd. Ernest Cognacq is als het
ware de uitvinder van het shop in a shop concept. Verschillende middenstanders
wiens pand hij opkocht kregen de kans om een winkel te openen is zijn
warenhuis. La Samaritaine werd zo een beduchte concurrent voor Galeries
Lafayette, in 1893 geopend door Theophile Bader en Alphonse Kahn, en het oudste warenhuis van Parijs Le Bon
Marché opgericht in 1852 door Aristide en Marguerite Boucicaut.
1905 de rue de la Monnaie wordt
onderkelderd - foto: archief la Samaritaine
In 1905 wordt de gehele rue de la
Monnaie onderkelderd door middel van een metalen vloer tot aan de rue de
Rivoli. Verder worden links en rechts grote polychrome koepels geplaatst aan de
zijden van de la rue des Prêtres-Saint-Germain-l’Auxerrois en de rue de
l’Arbre-Sec naar een ontwerp van de architect Henri Sauvage. Het interieur
wordt voorzien van een grote glazen koepel, hangende galerijen die verbonden
worden met een immense art-decotrap. In 1907 en 1910 krijgen de gevels een
gelijkwaardig uiterlijk door middel van geëmailleerde panelen die heden ten
dage weer te bewonderen zijn aan de zijdes van de rue de la Monnaie en de rue
de l'Arbre Sec.
Bouw en verbouw van magasin 2 - foto: archief la Samaritaine
Maar La Samaritaine breidt steeds verder
uit. Tussen 1922 en 1932 verrijst een enorme stalen structuur aan de voorzijde
tegenover de pont Neuf, wederom een creatie van de architect Frantz Jourdain.
De Parijse gemeenteraad staat op zijn achterste poten. Om de bouwvergunning
goedgekeurd te krijgen worden de eerdere polychrome koepels afgebroken en het
gehele pand bekleed met steen en voorzien van goudkleurige ramen. Op de
bovenste etage wordt een restaurant gevestigd met een fenomenaal uitzicht over
de gehele stad. Gelukkig is deze architectuur tot de dag van vandaag bewaard
gebleven.
1922 - 1932 start nieuwe voorzijde aan
de quai du Louvre - foto: archief la Samaritaine
In 1928 wordt het pand aan de
achterzijde van passage de Baillet uitgebreid met 'magasin' nr. 4. De vier winkels bestrijken met al hun etages
een oppervlakte van 270.000 m² en bieden werk aan ruim 5000 medewerkers. De verbouwingen onder leiding van Henri
Sauvage blijven doorgaan tot 1933. Niet alle verbouwingen na de Tweede
Wereldoorlog waren een succes, maar gelukkig werden tussen 1984 tot 1987 alle
originele art deco ornamenten gerestaureerd en in ere hersteld. In 1990 wordt
La Samaritaine geclassificeerd als cultureel erfgoed.
Ernest en Marie-Louise bleken niet
alleen briljante ondernemers te zijn maar ook verzamelaars van 18e eeuwse
Europese kunst, die weer werd tentoongesteld in het warenhuis. Na zijn dood in
1928, hij stierf op 88 jarige leeftijd, werd de gehele kunstverzameling
nagelaten aan de stad Parijs. Ze bevindt zich nu in de Marais in Hôtel Donon in
het Musée Cognacq-Jay aan de rue Elzévir 8.
In de najaren van 1970 en 1980 heeft het
warenhuis nog nauwelijks toegevoegde waarde en ondergang dreigt. In 2001 wordt
het aangekocht door LVHM die onmiddellijk twee gebouwen in de verkoop doet,
'magasin' 1& 3. 2005 Betekende het einde van het eens zo beroemde La
Samaritaine.
Het leegstaande warenhuis met de fototentoonstelling 'Ma Samaritaine'
Na de sluiting wordt in 2007 nog eens
overwogen om het warenhuis te heropenen, maar gezien de te hoge kosten wordt
hiervan afgezien. Vervolgens doen de eigenaren aan de Parijse deelgemeente
Louvre een rigoureus voorstel; slopen en dan iets nieuws neerzetten. In een
korte tijd regent het bezwaarschriften. In 2010 stemt de gemeente Parijs
in met een ambitieus restauratieplan van de twee panden van La
Samaritaine. De renovatie en restauratie gaat van start in 2012 en zou in 2016
/ 2017 klaar moeten zijn. De totale
kosten werden geschat op 450 miljoen euro. Inmiddels weten we dat het budget
met 300 miljoen is overschreden en de bouwtijd, mede door juridisch gesteggel maar
ook mede dankzij covid met ruim drie jaar. Het is het grootste particulier
gefinancierde project ooit ondernomen en gaf werk aan meer dan 2500
bouwvakkers.
Foto: archief la Samaritaine
De afgelopen jaren is het gehele pand zorgvuldig gestript. Alle in en op het gebouw aanwezige fresco’s, friezen, ornamenten en geëmailleerde lava panelen, alle metalen structuren waaronder dakkapellen, luifels, kozijnen en deuren zijn uiterst zorgvuldig verwijderd. De verwijdering van alle dakkapellen duurde alleen al meer dan 10 maanden. Na demontage werden alle onderdelen overgebracht naar de ateliers van Socra in Marsac-sur-l'Isle (Dordogne) en Atelier Bouvier in Les Angles (Occitanie – Zuid Frankrijk) voor een grondige restauratie. Beide bedrijven hebben een grote reputatie op het gebied van erfgoedbehoud en worden vrijwel altijd ingeschakeld door de Franse overheid voor het onderhoud en restauratie van historische gebouwen en erfgoed in Frankrijk waaronder de door de brand zwaar beschadigde Notre-Dame.
Langs het gebouw lopend zie je al de
vruchten van deze grondige restauratie van wat eens de erfenis was van Ernest
Cognacq en zijn vrouw Marie Louise Jay. Met recht mag gezegd worden: “Parijs
weer een uniek stukje Frans erfgoed rijker”!
Deze reactie is verwijderd door de auteur.
BeantwoordenVerwijderenIk heb het nog bezocht voordat het dicht ging. Had toen echter geen idee van de culturele waarde. Zodra ik weer in Parijs ben ik ga ik zeker kijken.
BeantwoordenVerwijderenIk ben benieuwd, ik las eerlijk gezegd ergens een vernietigende recensie van hoe het er nu uitziet. Maar ik spoor binnenkort naar Parijs, dus dan zal ik mijn eigen mening eens gaan vormen ;) .
BeantwoordenVerwijderenOnvoorstelbaar dat iemand hierover negatief kan zijn want het gebouw is met zo ongelofelijk veel zorg in ere hersteld met eerbied voor wat het vroeger was.
Verwijderen