DANS EN BEWEGING, IRENE VAN ZEELAND

Zoals jullie weten ben ik lid sinds het eerste uur van het Atelier Néerlandais in Parijs. Hèt  platform voor Nederlands ontwerp, de kunsten en het boek: voor culturele ondernemers in Frankrijk. Het is onderdeel van de Nederlandse ambassade in Parijs, die het Atelier Néerlandais in 2014 heeft opgericht en financiert en staat onder leiding van de Nederlandse Lilian Widdershoven. Mede dankzij het netwerk van het Atelier en de Nederlandse ambassade heb ik al heel wat Nederlanders ontmoet die steeds een prachtig onderwerp vormen voor mijn blogs.

 

Ik noem ze dan ook DE MAKERS; zij zijn de creatieven, de mensen met ideeën, kunstenaars, dromers, en de durfals met  verbeelding, energie, ambitie en intuïtie om iets te creëren vanuit het niets. Ze brengen Parijs tot leven. Want wat zijn steden anders dan menselijke ecosystemen – netwerken – van mensen die gebouwen, monumenten, tuinen en straten tot leven brengen? Nederlandse stakeholders in het meest opwindende menselijke netwerk van Parijs: Zij zijn ‘DE MAKERS’. Deze blog brengt weer een deel van het creatieve DNA van Parijs in kaart en beschrijft een stukje van deze dynamische keten. Je maakt kennis met een van hen en ontmoet hem / haar als het ware backstage, om zo getuige te zijn van hem / haar werkzame leven. Het mooiste van alles is dat het geen geheim genootschap is. Deze mensen zijn de motoren van enkele van de meest opwindende plaatsen van de stad. Geen cynische imitaties of het resultaat van berekende carrière moves, geen Instagram influencers of concepten uitgevonden door algoritmes; dit zijn mensen van vlees en bloed  die een verlengstuk zijn van hun passie en persoonlijkheid.

 

Irene van Zeeland

Tijdens de Koningsdag-netwerkborrel in de residentie van onze Nederlandse ambassadeur Z.E. Jan Versteeg, had ik een eerste ontmoeting met Irene van Zeeland. Dans en beweging is de rode draad in haar leven. Ze studeerde aan de Theaterschool Amsterdam en ze mag Master of Science achter haar naam zetten na het afronden van de studie Bestuurskunde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Deze studie komt van pas bij alle diverse projecten die ze bedenkt en van A tot Z uitvoert: zo is ze bij voorbeeld actief voor Holland Dance Festival binnen het grote Europese samenwerkingsproject Europe Beyond Access.

Mijn ontmoeting met Irene van Zeeland (r) en coach en organisatiespecialist Simone van Vorselen (l) in de residentie van onze ambassadeur in Parijs

 

Na haar bachelor aan de Theaterschool in Amsterdam, ging ze een jaar naar New York City om daar verder te studeren onder de dansers van de Merce Cunningham Dance Company, waaronder de rechterhand van Cunningham, Robert Swinston. Hier nam ze deel aan een internationaal trainingsprogramma ‘hedendaagse dans’ van de Merce Cunningham Studio. Momenteel woont en werkt ze in Parijs en verzorgt wekelijks danslessen voor diverse opdrachtgevers: o.a. Paris Marais Dance School en de Be Together Académie. Maandelijks reist ze ook nog eens naar Nederland voor haar functie bij Holland Dance Festival. Samen met haar vrouw Carolina Kzan, een audiovisueel genie en filmmaker, heeft zij Omaro Productions opgericht en werkt ze als producer en choreograaf. Alle creativiteit en vakmanschap komt samen in hun internationale productiebedrijf. En of dat nog niet genoeg is wil zij met haar project ‘Keep Moving Me’ een voorbeeld zijn voor vrouwen die te maken hebben met borstkanker. Een bezig bijtje dus. Centrum Parijs, in het Atelier Néerlandais, had ik een ontmoeting met haar.

Irene gefotografeerd door haar partner Carolina Kzan

 

Irene; wanneer is jouw passie voor dansen eigenlijk begonnen en wie of wat inspireerde jou?

Ik begon met dansen toen ik een jaar of negen was, maar eigenlijk riep ik al vóór mijn eerste dansles dat ik later balletjuf wilde worden. Zodra ik eenmaal begonnen was, was er geen houden meer aan: wat begon met één uur klassiek ballet per week, groeide al snel uit tot meerdere lessen in spitzen, caractère, moderne dans, tap en zelfs flamenco. Dans werd al heel jong mijn taal.

Na een succesvolle auditie voor de Havo voor Muziek en Dans in Rotterdam begon ik op mijn vijftiende aan deze intensieve vooropleiding voor de dansacademie, die ik uiteindelijk afrondde op het hoogste niveau. Mijn eerste grote inspiratiebron was mijn eigen dansjuf, Belinda – zij zag iets in mij en gaf me het vertrouwen om groot te dromen. Daarnaast had ik een plakboek vol met foto’s van Sofiane Sylve en Sylvie Guillem: sterke, sierlijke vrouwen die voor mij het toppunt van expressie en discipline belichaamden.

 

Welke opleidingen heb je allemaal gevolgd?

Ik ben begonnen op de Havo voor Muziek en Dans (Codarts, Rotterdam) en daarna aan de Theaterschool Amsterdam (AHK), waar ik mijn bachelor moderne dans heb behaald. Daarna ben ik een jaar naar New York gegaan voor een intensieve opleiding aan de Merce Cunningham Studio. Terug in Nederland heb ik een Master of Science in Bestuurskunde afgerond aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. En vorig jaar heb ik eindelijk mijn officiële docent bevoegdheid Cunningham Techniek ® behaald in New York als eerste lichting van deze opleiding waar elk jaar slechts 10 mensen van over de hele wereld voor worden geselecteerd. Ik ben dus gevormd door zowel het fysieke als het analytische – en dat zie je terug in mijn werk: intuïtief en onderzoekend tegelijk.

"Ik hou van abstractie en precisie in beweging" - hier samen met Alberto Barletta - fotografie © Carolina Kzan

 

Niet alleen een veelzijdig mens, maar ook nog eens een veelzijdig danseres. Waar gaat jouw absolute voorkeur naar uit en waarom?

Ik hou van abstractie en precisie in beweging. Daarom voel ik me thuis in de wereld van postmoderne dans en specifiek in de Cunningham-techniek. Maar ik werk ook graag sociaal-artistiek, bijvoorbeeld met mensen met een beperking of met ouderen – daar waar dans verbindt. Mijn voorkeur gaat dus niet zozeer uit naar een specifieke vorm, maar naar dans als ontmoeting.

 

Wat was de reden om naar New York te vertrekken?

New York was een droom – niet om er beroemd te worden, maar om me onder te dompelen in een omgeving waar dans dagelijks leven is. Ik wilde trainen bij mensen die direct met Merce Cunningham hadden gewerkt. Ik heb daar contacten voor het leven gemaakt en was dan ook ontzettend blij toen ik vorig jaar geselecteerd werd voor de eerste officiële Teacher Training Course, lekker terug naar New York City met alle shows, lessen, en dans-gerelateerde activiteiten die daar dagelijks plaatsvinden.

 

Kun je wat meer vertellen over de Cunningham-techniek en wat jij ermee doet?

De Cunningham-techniek is een dansvorm die werkt vanuit de ruggengraat, met veel aandacht voor ruimte, tijd en isolatie van beweging. Het is technisch en abstract, maar tegelijkertijd biedt het eindeloze vrijheid. Ik geef les in deze techniek in Parijs, o.a. bij Centre de Danse du Marais en Paris Marais Dance School, maar ook in het buitenland voor speciale masterclasses, en ik zie hoe dansers erdoor groeien – letterlijk en figuurlijk.

"Dans werd al heel jong mijn taal" - foto © Carolina Kzan

 

Terug uit Amerika begin je aan een opleiding aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam. Hoe is dat te rijmen met jouw passie voor de dans?

Voor mij is dat geen tegenstelling. Dans is mijn hart, bestuurskunde mijn hoofd. Ik wilde leren hoe systemen werken, hoe je culturele projecten organiseert, hoe je beleid en praktijk met elkaar verbindt. Inmiddels werk ik met evenveel toewijding aan participatieprogramma’s als aan choreografieën – beide gaan over beweging, alleen in andere vormen.

 

In 2016, 2017 en 2018 ben je ook nog eens naar India geweest. Waar was je naar op zoek?

India kwam eigenlijk op mijn pad. Ik werd gevraagd om mee te werken aan het opzetten van een curriculum voor jonge, talentvolle dansers die weinig tot geen ervaring hadden met klassiek ballet of westerse moderne dans. Mijn rol was breed: ik gaf les in deze dansvormen, maar ook in dansgeschiedenis en het analyseren van voorstellingen. Samen met andere docenten – gespecialiseerd in onder meer Bharatanatyam en Kalaripayattu – ontwierpen we een meerjarig programma dat studenten opleidde tot veelzijdige performers.

Veel van deze jonge dansers zijn inmiddels de wereld over gereisd en actief in internationale producties. Het was ongelofelijk inspirerend om mijn kennis op die manier te kunnen delen en tegelijkertijd zelf zoveel te leren van hun benadering van beweging en fysieke expressie. Het was geen innerlijke pelgrimstocht, maar eerder een professionele samenwerking die me blijvend heeft gevormd – vooral in hoe ik nu kijk naar het samengaan van traditie, techniek en culturele context in dans.

 

Waar gaat je voorkeur naar uit; Parijs, New York, of Amsterdam en waarom?

Parijs is mijn thuis, New York is mijn energiebron, en Amsterdam is mijn fundament. Ik hou van de gelaagdheid van Parijs, de esthetiek, het trage tempo én de chaos. New York heeft me gevormd als danser, maar ik ben ook graag in Nederland, waar ik werk aan inclusie en educatie. De afwisseling voedt me.

"Ondanks mijn ziekte bleef dans mijn anker" - foto © Carolina Kzan

 

In 2022 werd er borstkanker bij je geconstateerd. Hoe ben je daar mee omgegaan?

Ik kreeg het telefoontje met de uitslag terwijl ik midden in een dansles stond. Ik drukte het weg, appte of ik een half uur later kon terugbellen – maar ergens wist ik toen al dat het mis was. Niet veel later kreeg ik de diagnose: HER2-positieve borstkanker, stadium 3. Het voelde alsof de grond onder me vandaan viel.

Toch ben ik blijven doorgaan met lesgeven. Dans bleef mijn anker – zelfs op dagen dat ik nauwelijks energie had. Beweging hielp me om verbonden te blijven met mijn lichaam, mijn creativiteit en mijn vak. Het gaf me ritme in een periode waarin alles onzeker was. Dans heeft letterlijk en figuurlijk een grote rol gespeeld in mijn herstelproces.

 

Wat betekende dat voor jouw danscarrière?

Het dwong me om zachter en langzamer te worden – iets wat niet vanzelfsprekend is in de danswereld. Ik moest loslaten dat alles maakbaar is, en leren vertrouwen op mijn intuïtie en herstelvermogen. Maar het heeft mijn werk verdiept. Ik dans nog steeds, maar anders – meer gelaagd, kwetsbaarder, en misschien ook wel krachtiger.

Keep Moving Me is ontstaan vanuit de behoefte om iets te maken voor én met vrouwen die met borstkanker  - foto © Carolina Kzan

 

Is ‘Keep Moving Me’ daar uit voortgekomen? En wat is het verschil met ‘normale’ danslessen?

Ja, absoluut. Keep Moving Me is ontstaan vanuit de behoefte om iets te maken voor én met vrouwen die met borstkanker te maken hebben gehad. De lessen focussen op herstel, verbinding en expressie – zonder prestatiedruk. Het gaat om aanwezigheid, om voelen in plaats van vorm. Het is dans als steunpilaar, niet als kunstvorm. 

 

Hoe is het nu met je?

Het gaat goed. Mijn lijf is veranderd, mijn energie ook, maar ik leef bewuster dan ooit. Er is ruimte voor plezier, voor ambitie, voor liefde. En ik ben dankbaar dat ik weer kan creëren, kan reizen, en mijn verhaal mag delen – ook via projecten zoals deze.

 

Je gaat letterlijk en figuurlijk dansend door het leven. Hoeveel uren per dag dans je?

Dat wisselt enorm. Soms geef ik drie lessen op een dag, soms zit ik dagen achter de computer om een fondsaanvraag te schrijven of een productie te plannen. Maar zelfs dan ‘danst’ mijn hoofd. Dans is een manier van denken geworden – een manier van zijn.

Foto © Carolina Kzan

 

Bij wie vind jij tegenwoordig je inspiratie?

Ik haal veel inspiratie uit het werk van grote choreografen – Merce Cunningham blijft een vaste bron, maar ook makers als Deborah Colker, Germaine Acogny en Crystal Pite bewonder ik enorm, ieder met hun eigen krachtige bewegingstaal en visie.

Tegelijkertijd ga ik graag naar voorstellingen van mensen die ik (nog) niet ken. Juist het onbekende daagt me uit, verrast me, en voedt mijn nieuwsgierigheid. En uiteindelijk blijf ik misschien wel het meest geïnspireerd door de mensen met wie ik dagelijks werk: jongeren, ouderen, dansers met een beperking. Zij laten me telkens opnieuw voelen waarom dans ertoe doet – omdat het verbindt, in beweging zet, en ruimte geeft aan stemmen die vaak niet gehoord worden.

Foto © Carolina Kzan

 

Op welke prestatie in je leven ben je het meest trots?

Dat ik trouw ben gebleven aan mezelf, ook als het ingewikkeld werd. Of dat nu ging over mijn plek vinden in de danswereld, omgaan met ziekte, of ruimte creëren voor verhalen die buiten de norm vallen – ik heb steeds mijn eigen pad gekozen.

Ik ben trots op het feit dat ik dans en engagement blijf combineren, of dat nu is via projecten voor inclusieve dans, door vrouwen met borstkanker te begeleiden via Keep Moving Me, of via educatieve programma’s die jonge mensen raken.

 

Samen met je partner Carolina Kzan heb je Omaro Productions opgericht. Kun je daar wat meer over vertellen?

Omaro Productions is ons internationale productiehuis waar film en dans samenkomen. Carolina is filmmaker en ik ben choreograaf – samen maken we interdisciplinaire projecten die verhalen vertellen die je niet altijd in de mainstream tegenkomt. Denk aan inclusieve dansfilms, documentaires en live performances. Het is een creatief en persoonlijk avontuur.

 

Jullie zijn ook lid van het Atelier Néerlandais. Wat was voor jullie de beweegredenen?

We zochten naar een netwerk en plek waar we als Nederlandse makers in Frankrijk verbinding konden vinden. Het Atelier Néerlandais bood precies dat. Het is een inspirerende plek met een open mentaliteit, waar kruisbestuiving en samenwerking centraal staan. We hebben er veel steun aan gehad, zowel professioneel als persoonlijk.

 

Tot slot, wat zijn je toekomstplannen?

Ik wil blijven bouwen aan projecten die betekenis hebben – of dat nu via dans, film of educatie is. Ik droom van een eigen kunstcentrum, van meer internationale samenwerking, en van het verder uitrollen van Keep Moving Me in Europa. Maar bovenal wil ik blijven bewegen – in alle betekenissen van het woord.

 

Sinds februari 2025 ben ik als choreograaf en danser verbonden aan ‘Entrelacées’ – met elkaar verweven.

‘Entrelacées’ is een inclusieve danscreatie die beeldende kunst en poëtische verhalen combineert. Een zintuiglijke reis rond zusterschap, de onzichtbare banden tussen vrouwen en de overdracht tussen generaties, voorbij tijd en ruimte.

Op 6 november nog twee maal te zien in Theatre El Duende, 23 rue Hoche, Ivry-sur-Seine. Metrostation Mairie d’Ivry, lijn 7

 

Choreograaf Irene van Zeeland, Videograaf Carolina Kzan, Danseuses Juls Valls, Clara Rulié, Rose-Marie Rameau-Marsac.

Stem Luciana Tomie, Scenografie Véronique van Zeeland, Compositeur Herman Witkam, Supporters/Partners : Theatre El Duende, Anis Gras – Le Lieu de l’Autre, Harmonie Mutuelle Groupe Vyv.