Het stond al lang op mijn to do lijstje, plus het ligt op de
route vanuit Nederland naar Parijs. Ik moet er wel bij zeggen dat het een
kleine omweg vereist, maar het is absoluut de moeite waard. Ideaal te
combineren met het Château de Pierrefonds dat ik eerder beschreef in 2019 (klikhier). Ik ben op weg naar Villers-Cotterêts in de Aisne, op 45 minuten rijden
van Parijs, om een plek te ontdekken die eind 2023 werd geopend: de ‘Cité
Internationale de la Langue Française’ afgekort tot CILF. Het is een culturele
en levendige plek die volledig gewijd is aan de Franse taal en Franstalige
culturen. Een plek doordrenkt van geschiedenis, want het Château de
Villers-Cotterêts bestaat al honderden jaren.
Het Château Villers-Cotterêts is een voormalige koninklijke
residentie. Het kasteel, gebouwd door Frans I in de 16e eeuw, markeerde het
hoogtepunt van de Renaissance. Met een innovatieve kapel, versierd met
koninklijke emblemen, werd het kasteel een zetel van de politieke macht waar
cruciale beslissingen werden genomen, zoals de verordening uit 1539 die het
gebruik van het Frans in officiële documenten verplicht stelde. Het kasteel was
een geliefde verblijfplaats van Franse koningen vanwege de ligging in het Forêt
Domaniale de Retz, gewaardeerd vanwege de enorme rijkdom aan wild. Gebouwd als
jachtslot en destijds het grootste paleis in Frankrijk, maar viel later als
leengoed toe aan de hertogen van Orléans. Het is een typisch voorbeeld van de
eerste Franse renaissance, met beeldhouw-ornamenten, kruisvensters en torens
die op de middeleeuwen zijn geïnspireerd.
De verordening uit 1539 die het gebruik van het Frans in officiële documenten verplicht stelde
De familie Orléans , die het kasteel in 1661 als apanage, een toelage uit de staatskas van Lodewijk XIV kreeg, leidde er een leven vol spelletjes, gesprekken en recepties. Er werden weelderige feesten gehouden, zozeer zelfs dat Frans I het kasteel de bijnaam "Mijn Genot" gaf. Na hem organiseerde Lodewijk XIV er een gemaskerd bal, vierde Filips II van Orléans er de kroning van Lodewijk XV met 1000 genodigden en voerde Molières gezelschap er in 1664 een voorstelling op van " Tartuffe of de Huichelaar ".
De Franse Revolutie luidde de ondergang van het kasteel in,
dat in beslag werd genomen als nationaal bezit. Het kasteel werd een kazerne
voor het Republikeinse leger en vervolgens een werkhuis. Vervolgens deels
gevangenis en deels hospice, huisvestte duizend bedelaars, delinquenten en
ouderen die van de straten van Parijs waren geplukt. In 1889 werd het omgebouwd
tot bejaardentehuis en vervolgens, tijdens de Tweede Wereldoorlog, tot militair
hospitaal. In 2014 verhuisde het bejaardentehuis van het kasteel naar modernere
gebouwen. De vraag rees toen wat er met het kasteel moest gebeuren, dat toen
leegstond en in een alarmerende staat van verval verkeerde.
Het château anno 1920
Het Château ging in 2018 een nieuw tijdperk in toen Emmanuel
Marcon deze locatie uitkoos om er de Cité internationale de la Langue Française
te huisvesten. Hij had zich hiertoe al verbonden tijdens een bezoek aan het
kasteel op 17 maart 2017 als onderdeel van zijn campagne voor de
presidentsverkiezingen. Voor hem was het ‘zeer politiek’ project bedoeld om deel uit te
maken van de tijd en de geschiedenis naar het evenbeeld van zijn voorgangers, de
bouwpresidenten, die Georges Pompidou (Centre Pompidou), Giscard d'Estaing
(Musée d'Orsay, Cité des sciences et de l'industrie), François Mitterrand (la
Cité des sciences , le parc de la Villette, l’Institut du monde Arabe, le Grand
Louvre en de pyramide, le ministère des Finances, la Grande Arche de la
Défense, l’Opéra Bastille, la Cité de la musique) of Jacques Chirac (Musée du
Quai Branly) waren. Met een investering van 234 miljoen euro in het project is
het het op één na grootste culturele project van president Macron, na de
wederopbouw van Notre-Dame de Paris.
Het château met op de achtergrond het dorp Villers-Cotterêts
Het restauratieproject van het kasteel werd toevertrouwd aan
het ‘Centre des monuments nationaux’ (CMN), onder leiding van Olivier Weets,
hoofdarchitect van historische monumenten . De missie van het CMN was om de
restauratiewerkzaamheden uit te voeren, de geschiedenis ervan te documenteren,
de 16e-eeuwse sculpturen schoon te maken – met behulp van historische kennis –
de vloeren, daken en renaissancetrappen te restaureren. Dankzij de
grootschalige restauratie, die vijf jaar heeft geduurd, is dit vorstelijke
kasteel uit de Franse geschiedenis volledig in oude luister hersteld. Een van
de architectonische hoogtepunten van het hoofdgebouw is de monumentale
‘koningstrap’ met een cassettenplafond versierd met salamanders, bladmotieven
en lelies, en de Nicolaaskapel met de aan de Italiaanse beeldhouwkunst
ontleende engelenkopjes (putti), hoornen des overvloed, guirlandes en linten. De
ontdekking tijdens preventieve opgravingen van een eerder kasteel onder de
fundamenten van het huidige gebouw, gevolgd door de instorting van een
binnenmuur in de zomer van 2021, evenals de Covid-19-pandemie en het tekort aan
materialen, hebben de voltooiing van de werkzaamheden herhaaldelijk vertraagd.
Het monument werd in 2022 geklasseerd als Nationaal Domein en op 30 oktober
2023 werd de Cité Internationale de la Langue Française ingehuldigd door de
Franse president Emmanuel Macron.
De plaquette ter ere van de inhuldiging door de Franse president Emmanuel Macron
De ‘Cité Internationale de la Langue Française’ afgekort tot CILF werd toevertrouwd aan het ‘Centre des monuments nationaux’ (CMN) - Foto CILF / CMN
Alexandre Dumas, wie kent hem niet? Maar ook Jean de La
Fontaine, beroemd om zijn fabels, Jean Racine, schrijver van klassieke
toneelstukken, of Paul Claudel, dichter, romanschrijver en dramaturg. Al deze
vertolkers van de Franse taal hebben één ding gemeen: ze zijn geboren en vaak
ook getogen in de omgeving van Villers-Cotterêts. Vandaar dat je in de Cité ook
veel over hen te weten kan komen.
Met een investering van 234 miljoen euro in het project is het het op één na grootste culturele project van president Macron
Een gerestaureerde renaissancegevel, een gloednieuwe museumroute, meeslepende technologieën... Alles lijkt samen te komen om deze plek tot een onmisbaar knooppunt van de Franse cultuur te maken. Het kloppend hart van de Cité Internationale de la Langue Française is de Cour du Jeu de Paume, met een spectaculair atrium. Deze 10 meter hoge ruimte heeft een glazen dak met een ruitvormige structuur die teruggrijpt op de renaissance. Koning Frans I hield ervan om vanuit zijn appartement tenniswedstrijden (Jeu de Paume de voorloper van het huidige tennis) te bekijken. De tennisbaan bevond zich in het midden van het kasteel. Nu wordt deze historische binnenplaats verfraaid door een groot glazen dak met een lexicale hemel van 100 Franse woorden die boven de binnenplaats hangen. Deze woorden werden gekozen door de inwoners van Villers-Cotterêts en combineren streektaal, literaire figuren uit de regio en regionale en Franstalige uitdrukkingen. Niet alleen bij daglicht maar ook in het donker een prachtig schouwspel.
Het kloppend hart van de Cité Internationale de la Langue Française is de Cour du Jeu de Paume, met een spectaculair atrium
Deze historische binnenplaats is verfraaid door een groot glazen dak met een lexicale hemel van 100 Franse woorden die boven de binnenplaats hangen
De verplichte passage om het begin van de rondleiding te
bereiken is de Koningstrap. Wat deze trap zo uniek maakt, is de elegantie en
het ingenieuze ontwerp. Hij is ontworpen als een soort hellingbaan in
Italiaanse stijl, volledig in kalksteen, wat hem zijn krijtwitte kleur geeft.
Kijk omhoog en je ontdekt het korfgewelf, bestaande uit 140 gebeeldhouwde
schatkisten en geheel gewijd aan de glorie van koning Frans I, met gekroonde
salamanders en fleurs-de-lis.
Het speelse parcours, een permanent onderdeel van de Cité
Internationale de la Langue Française, voert langs circa 150 voorwerpen,
documenten en boeken, plus circa 60 interactieve en audiovisuele middelen in 15
zalen, waardoor de bezoekers worden meegenomen op een ontdekkingsreis naar de
ongekend rijke wereld van de Franse taal. Maak kennis met de mengwoorden van
Stromae door te luisteren naar zijn songs, ontdek hoe sommige woorden in het
Frans zijn beland via een 360° projectie in een koepel, hoor hoe koning Frans I
of Jeanne d’Arc spraken en vind het perfecte boek in een magische bibliotheek. Klein
en groot kunnen het zelfs tegen elkaar opnemen in een reusachtige woordzoeker
en leren dat bekende begrippen niet overal in Frankrijk hetzelfde heten, want
in Parijs zeg je ‘pain au chocolat’, maar in het zuidwesten heet zo’n
chocoladebroodje een ‘chocolatine’. Handig om te weten! Je gaat op reis naar
Franstalige landen.
Wist je dat ?
Meer dan 80% van de Franse woorden uit het Latijn komt? Zo
bestaat het woord "Copain" uit het voorvoegsel "cum", wat
"met" betekent, en het Latijnse woord "panis", wat
"brood" betekent. Met andere woorden: een vriend is iemand met wie je
brood deelt.
Volgens taalkundigen is minstens een derde van de Engelse
woordenschat van Franse oorsprong. Dit komt door Willem de Veroveraar, die de
Angelsaksische koning Harold versloeg in de Slag bij Hastings in 1066. Veel
Franse woorden die uit het Engels zijn geleend, komen dus eigenlijk uit... het
Oudfrans! Zo komt het werkwoord "flirter" (van het Engelse
"flirten") eigenlijk van het Oudfranse "fleureter". Een
uitdrukking voor vriendelijke en galante opmerkingen of iemands luchtige en
flirterige taalgebruik.
Het woord "sirene" is van Griekse oorsprong en
verwees ooit naar een mythologische figuur, half mens, half vogel, die
zeelieden met hun gezang naar een tragisch lot lokte. Tegenwoordig gebruiken we
dit woord om een alarm aan te duiden dat gevaar signaleert.
Bijna 500 jaar geleden vaardigde Frans I hier namelijk het decreet uit dat het Frans tot officiële taal van het koninkrijk maakte
Je bezoek eindigt in de kapel die zich bevindt op de eerste
verdieping van het kasteel. Deze heeft veel van de oorspronkelijke inrichting
behouden, waaronder het hoge, gebeeldhouwde altaarstuk. De kapel, ontworpen
door gerenommeerde architecten zoals Philibert Delorme, breekt met de gotische
traditie en neemt een uitgesproken renaissancestijl aan. Wat haar bijzonder
maakt, zijn de symbolische elementen die verband houden met de monarchie.
Voorbeelden hiervan zijn de emblemen van de koning, zoals de salamander, de
fleur-de-lis en de gekroonde initialen, die de traditionele christelijke
symbolen op deze gebedsplaats vervangen.
Je bezoek eindigt in de kapel
Wat de kapel bijzonder maakt, zijn de symbolische elementen die verband houden met de monarchie
Sinds de opening heeft de Cité in drieëntwintig maanden meer
dan 500.000 bezoekers ontvangen. "Het resultaat overtreft de prognoses en
doelstellingen die ons zijn meegegeven", aldus Paul Rondin, directeur van
de Cité Internationale de la Langue Française. "Dit toont aan dat taal
geen niche-onderwerp is, maar dat het bezoekers enorm interesseert." Het
café, ‘Chez Alexandre’, de boekhandel ‘l’Arbre à palabres’ en de ‘Cour du Jeu
de Paume’ zijn ruimtes die gratis voor het publiek toegankelijk zijn. De entree
voor de Cité bedraagt € 9 voor een volwassene, kinderen zijn gratis.
Na de onderdompeling in de cultuur van de Franse taal wacht
je de overrompelende natuur van het naburige bos van Retz, dat is aangemerkt
als ‘Forêt d’Exception’, een uitzonderlijk label dat slechts 15 bosgebieden in
Frankrijk hebben. Het beslaat 13.000 hectare waar je te voet, te paard of op de
fiets op zoek kan gaan naar de oudste boom van het bos: een eik van 365 jaar!
Er zijn minstens 12 wandelroutes uitgezet, zoals een literaire wandeling van 14
km in het gezelschap van Catherine Blum, de hoofdpersoon van de gelijknamige
roman van Alexandre Dumas, die eigenlijk doorgaat voor de eerste Franse
detective. Daarnaast is er een fietsroute van 30 kilometer tussen het bos van
Retz en het kasteel van Pierrefonds, in de 19de eeuw gerestaureerd door niemand
minder dan Viollet-Le-Duc.
Voor lunch of diner adviseer ik restaurant ‘Le Kiosque de Bacchus’. Een uitstekend restaurant met een perfecte wijnkaart, op steenworp afstand van de Cité Internationale de la Langue Française. 2, Rue du Général Mangin, Villers-Cotterêts. Check de website voor openingstijden.
Citéinternationale de la langue Française - château de Villers-Cotterêts
1, place Aristide Briand
02600
Villers-Cotterêts
Bron Centre
des Monuments Nationaux, France Voyage
Geen opmerkingen:
Een reactie posten