DE DUISTERE KANT VAN PARIJS – FREAKY PARIS

’s Avonds, zo na een copieuze maaltijd, ga ik altijd even ‘uitbuiken’. Een flinke wandeling, zomaar in en rond mijn restaurant van die avond en lopend in de richting van een metrostation van de lijn naar mijn hotel. Plotseling maakt dan de donkerte van een steeg, een zonsondergang in een straat of de maan weerspiegeld in de Seine, het vreemde verlangen in mij los rond te willen lopen in de tijd zoals geschetst door Victor Hugo in De klokkenluider van de Notre-Dame, Les Miserables of De buik van Parijs. Maar ook in het Parijs van Simenon, toen inspecteur Maigret, commissaris bij de Police Judiciaire, werkzaam was aan de Quai des Ofrèvres 36. De meeste verhalen spelen zich af ver voor de Tweede Wereldoorlog.

Ronddwalen in het Parijs van jaren geleden

En hoe zou het zijn om ’s nachts rond te dwalen in het Louvre? Ouderen onder jullie kennen vast de serie nog met Juliette Gréco in de hoofdrol over Belphegor het spook van het Louvre.

Parijs, 1965. Een mysterieuze gemaskerde gestalte spookt ’s nachts in het Louvre rond. Wanneer een museumbewaker vermoord wordt aangetroffen gaat politiecommissaris Ménardier het onderzoek leiden. Gefascineerd door de gruwelijke verhalen over het fantoom in het Louvre, dat inmiddels ‘Belphégor’ wordt genoemd, gaat de jonge journalist André Bellegarde ook op onderzoek uit. Hij laat zich zelfs 's nachts in het museum opsluiten. André wordt bijgestaan door Colette Ménardier, de jonge en kittige dochter van de commissaris.

Parijs kent veel plekken met een duistere geschiedenis, zoals de diverse Cours des Miracles in de wijken Sentier en Temple. Binnenplaatsen waar marginalen zich in de 17^e eeuw veilig voelden, buiten bereik van de overheid. Een allegaartje van valse bedelaars, jatmozen, zakkenrollers, valse blinden, nepkreupelen, deserteurs en meisjes van plezier. Ze waren te vinden in de buurt van de huidige rue des Petits-Carreaux, de rue de Caire en de rue de Réaumur (2^e arrondissement). Het ging om grote ongeplaveide, modderige en stinkende binnenplaatsjes van waaruit het makkelijk ontsnappen was bij een inval van de politie, zoals de rue du Nil, rue de Damiette en de rue des Forges. Victor Hugo beschreef het allemaal in zijn boek De klokkenluider van de Notre-Dame. De Cours des Miracles had zijn miraculeuze naam te danken aan het wondere feit dat de blinden plots weer konden zien en de kreupelen plotseling weer konden lopen. Een razia van politieluitenant La Reynie maakte in 1668 in amper 24 uur tijd korte metten met dit zootje ongeregeld. Bonne Nouvelle riepen de brave burgers, en hieraan dankt de wijk nog altijd zijn naam.

Op 12 april 1919 doet de politie een inval in een appartement op de vijfde etage gelegen aan de rue de Rochechouart 76, vlakbij de place d’Anvers. De arrestatie in de ochtend door de inspecteurs Belin en Braunberger betreft een man die zich Lucien Guillet noemt, een alias voor Henri-Désiré Landru, later ook wel de blauwbaard van Parijs genoemd. Henri-Désiré Landru was een niet-welgestelde man, getrouwd en vader van vier kinderen. Hij begon met het plaatsen van contactadvertenties in Franse kranten, waarbij hij zichzelf voordeed als een rijke weduwnaar die verlangde naar een eenzame weduwe om met haar zijn laatste dagen te delen. Wel 283 vrouwen reageerden op zijn contactadvertenties en daaruit koos hij de rijkste. Met hen begon hij een korte relatie lokte hen naar huizen die hij huurde in Vernouillet en Gambais.

Daar bracht hij hen om het leven. Het is niet geheel zeker hoe Landru zijn slachtoffers om het leven bracht. Wel weten we dat de romp, armen en benen in het bos werden begraven of in het water gegooid, hoofd, handen en voeten, de lichaamsdelen aan de hand waarvan iemand het makkelijkst geïdentificeerd kan worden, werden verbrand. In 1921 komt de politie hem echter op het spoor toen ze op zoek was naar twee verdwenen jonge weduwen, in opdracht van de burgemeester van Gambais. De zus van een van de slachtoffers herkende Landru toen hij in Rouen uit een winkel kwam. Zij verwittigde de politie, die in de winkel een visitekaartje terugvond waarop Landru's adres genoteerd stond: het gehuurde villaatje in Gambais. Bij huiszoekingen in Gambais en Vernouillet werden restanten van damesschoenen, dameskousen, delen van een korset, haarspelden, halfverbrande knopen en 4.176 gram aan verkoolde restanten van beenderen gevonden, aldus het politierapport. Van ruim een kilo van deze asresten kon met zekerheid worden vastgesteld dat het om menselijke overblijfselen ging. De rechtszaak tegen Landru begon op 7 november 1921. Op 30 november 1921 werd Landru schuldig bevonden voor de moord van 10 vrouwen en een jongeman en tot de guillotine veroordeeld.

De blauwbaard van Parijs komt aan zijn einde onder de Guillotine

En die guillotine hebben we dan weer te danken aan dokter Joseph-Ignace Guillotin, die als lid van de Nationale Vergadering een voorstel indient om de doodstraf op een pijnloze manier en zonder klassenonderscheid te laten uitvoeren. Voorheen was dood door het zwaard weggelegd voor de adel, de kogel voor de militairen en ordinair opknopen voor het gepeupel.

Aan het Canal Saint-Martin wordt de sluis met de twee sluishuisjes ook wel de 'sluis van de dood' genoemd. Wat niet slaat op het scheepsverkeer, maar lang geleden was de rue de la Grange-aux-Belles een stoffig pad dat langs velden een heuvel op liep. Waar nu nummer 53 zit voerde een pad naar de top van een kleine heuvel; de Montfaucon.  Hier werd in 1325, op bevel van de koning, een enorme galg gebouwd. Het ging om een bouwwerk van meerdere verdiepingen dat alleen bestond uit stenen pijlers en houten dwarsbalken waaraan de veroordeelden werden opgehangen. Victor Hugo beschreef het in de slotscène van zijn boek de 'klokkenluider van de Notre Dame'. Dat was even een zijpaadje, maar nu weer terug naar dokter Guillotin.

Guillotin woonde zelf op nummer 9 in de Cour du Commerce Saint-André dat er nu nog uitziet als eind 18^e eeuw. Een Duitse klavecimbelbouwer en ingenieur genaamd Tobias Schmidt levert het ‘fijne handwerk’ voor de bouw  op aanwijzingen van de dokter zelf. Ene Nicolas Jacques Pelletier, een veroordeeld straatrover, krijgt de primeur op het plein voor het Hôtel de Ville. Parijs kent veel plaatsen waar de guillotine heeft gestaan. De bekendste is natuurlijk de place de la Révolution (tegenwoordig Place de la Concorde) waar de hoofden in het mandje vielen van Louis XVI en Marie-Antoinette. Minder bekend is de rue de la Rocquette bij de place de la Bastille, de rue de la Croix-Faubin tegen de begraafplaats Père Lachaise en de place de la Nation. Een ander detail was dat het beroep beul een echte familieaangelegenheid was. De uitvoering was in handen van de familie Sanson en het beroep werd doorgegeven van vader op zoon. Een executie duurde gemiddeld 30 seconden. Veel slachtoffers van de guillotine werden begraven in massagraven in de kloostertuin van de zusters picpussen nu het cimetière Picpus, rue de Picpus 35, metro Picpus of Nation, lijn 6.

De laatste executie met de guillotine vond plaats in Marseille op 10 september 1977, toen de moordenaar Hamida Djandoubi werd onthoofd.

Rachella Kingswijk kent alle duistere plekken van Parijs

Ik zei het al Parijs kent veel duistere plekken en wat is het dan leuk dat ik een Nederlandse tegen het lijf loop in Parijs, die Nederlandstalige horrortours organiseert, onder de naam ‘Freaky Tours’. Freaky Tours Paris is opgericht door actrice Rachella Kingswijk. Zodra de lichtstad duister wordt brengt zij de obscure tijden van weleer tot leven tijdens een twee uur durende wandeling door het centrum van Parijs. Je gaat de stad bekijken door de ogen van seriemoordenaars, kannibalen, duivelaanbidders en ander gespuis.

Ik spreek met haar af daar waar zij haar tours begint. Op de place du Châtelet bij de fontein. Een plek met een bewogen geschiedenis waar niets meer herinnert aan de sinistere gevangenis van Le Châtelet, met zijn torens en cellen, die aan het begin van de 19^e eeuw werd afgebroken. Nu staan er twee statige theaters; Theâtre du Châtelet en het Theâtre de la Ville. Achter dit theater lag het straatje waar de dichter Gérard de Nerval zich op een kille ochtend ophing. Op 26 januari 1855 werd hij hangend aangetroffen aan de spijlen van een hek, dat de afsluiting van een riool vormde in de rue de la Vieille-Lanterne, in de “meest smerige uithoek die hij had kunnen vinden” volgens de uitspraak van Baudelaire. De dag ervoor had hij zijn huis verlaten en een boodschap achtergelaten: “Wacht niet op me, de nacht zal donker en licht zijn”.

Weer een fantastisch Nederlands Initiatief; 'Freaky Tours'

Wij nemen plaats op het terras van Le Mistral waar Rachella mij vertelt hoe ze in Parijs terecht is gekomen. “Ik ben opgegroeid in prachtig Amsterdam, waar ik werkte als actrice in het theater en voor film/ televisie. Ik voelde echter al jarenlang een verlangen om in Parijs te gaan wonen. Parijs heeft vuur in zich, altijd in beweging, het gevoel van vrijheid en toch ook een plek waar ik heel goed mijn rust kan vinden. Drie jaar geleden heb ik de stap gezet. Ik had net een succesvolle one-woman-show in Amsterdam afgerond. Ik besloot te proberen om, als ik dan toch naar Parijs ging, ook aangenomen te worden op de meest prestigieuze toneelschool van de stad. Het was de privéschool Jacques Lecoq, waar bijvoorbeeld ook acteur Geoffrey Rush (Pirates of the Car) op gezeten had. Ik wist niet waar ik zou gaan wonen en ook niet hoe ik die peperdure opleiding zou gaan betalen, maar uiteindelijk is alles op zijn plek gevallen. De eerste periode deed ik aan couch surfing, maar na  twee maanden vond ik mijn eigen plekje. Ondanks het feit dat na een paar weken in de stad gewoond te hebben, de aanslagen plaatsvonden, heb ik nooit achterom gekeken. Ik ben thuis in Parijs. In 2017 behaalde ik mijn diploma en ging ik aan de slag als actrice”.

Rachella Kingswijk die die Nederlandstalige horrortours organiseert, onder de naam ‘Freaky Tours’ in Parijs - Foto: Sean Cackoski - Foto Editor: Sander C. Termonen

En waarom de keuze voor Parijs?

“Ik kwam voor het eerst op vakantie in Parijs als jong meisje van twaalf jaar. Ik was meteen heel erg onder de indruk en voelde meteen een connectie met de stad. Dit kwam ook omdat bij ons thuis de platen van Françoise Hardy, Charles Aznavour vaak door de speakers klonken. Mijn stiefvader had ook altijd geweldige verhalen over Frankrijk. Zoals die tijd dat hij als jochie van dertien in de jaren ‘70 uit Amsterdam wegliep en helemaal in Frankrijk terecht kwam voor dat zijn ouders hem terugvonden”. 

Hoe ben je eigenlijk op het idee gekomen van Freaky Tours?

“Ik ben altijd al dol geweest op geschiedenis en spannende verhalen. Als kind kon ik uren wegduiken in de boeken van Robert Lawrence Stine en Paul van Loon. In Amsterdam werkte ik  bij The Amsterdam Dungeon en Boom Chicago als horroractrice. Het idee voor Freaky Tours Paris kreeg ik voor het eerst rond 2012 toen in nog in Amsterdam woonde. Het voelde heel natuurlijk om mijn passie voor acteren, het vertellen van (enge) verhalen en geschiedenis samen te brengen. In Amsterdam kwam het idee te vroeg en in Parijs had ik het in beginsel te druk met school en werk. Ik werk inmiddels al bijna 3 jaar als gids voor het prachtige bedrijf Paris by Bike en hier heb ik de kunst voor het verhalen vertellen enorm kunnen ontwikkelen. De eveneens Nederlandse Yvonne America, de oprichtster van Paris by Bike, is een geweldig voorbeeld voor mij. Haar steun, en dat van mijn andere collega's van de fietstour, hebben mij enorm geholpen en gemotiveerd”.

Er komt geen collega acteur gillend met een bloederige hakbijl voorbij rennen

Hoe freaky is het eigenlijk?

“Bij Freaky Tours Paris gaat het vooral om de kunst van het verhalen vertellen. Ik neem je mee op een reis door de geschiedenis. Alleen richt ik mij voornamelijk op de duistere geschiedenis van de stad. We bekijken de stad door de ogen van moordenaars, kannibalen, duivelsaanbidders en ander gespuis. De tour is in de avond, ik vertel alle gruwelijkheden in detail, we wandelen door smalle steegjes, maar er komt geen collega acteur gillend met een bloederige hakbijl voorbij rennen”.

Waar haal je de inspiratie vandaan?

“Omdat ik al jaren als gids werk, kende ik al wat gruwelijke verhalen. Maar toen de tour realiteit ging worden, heb ik maandenlang onderzoek gedaan in o.a. Le Petit Journal. Ook zijn er een hoop boeken over obscuur Parijs geschreven en het internet in natuurlijk een eindeloze bron voor spannende verhalen. Vervolgens heb ik met alle wetenschap mijn eigen versie geschreven”.

'Le Petit Journal' die opgeslagen liggen in de Nationale Bibliotheek

En dan de typisch Nederlandse vraag; wat kost het eigenlijk?

“Slechts € 19,95 per persoon. De rondleiding is in het Nederlands. De tour start om 19.30 uur en duurt tot 21.30 uur en vindt plaats van donderdag- tot en met zondagavond. We starten bij de fontein op place du Chatelet in het 1e arrondisement en eindigen in de rue des Écoles in het Quartier Latin. Boeken kan graag per email freakytoursparis@gmail.com - Betaling vooraf via bankoverschrijving”.

Ben ik nog iets vergeten?

“Oh ja, vanaf het voorjaar 2019 start ik ook Freaky Tours Paris voor kids! Een ochtend wandeling, waarin ik in een middeleeuwse jurk spook- verhalen aan kinderen vertel. De tour is tegelijkertijd ook een speurtocht. En alle kinderen mogen verkleedkleding aan, want bij Freaky Tours Paris is het elke dag Halloween!

Nog een tip van Rachella: De metrohalte is Chatêlet (te bereiken met metrolijnen 1, 4, 7, 11 en 14). Vervolgens is het normaliter vijf minuten lopen naar de palmfontein op Place du Chatêlet.

Let op: Het metrostation Châtelet is het grootste station van Parijs. Neem uitgang – sortie 16 place du Châtelet. Maak je gebruik van lijn 11 dan neem je sortie 5. Het kan bij extreme drukte soms tien tot vijftien minuten duren voordat je buiten staat.​

Het is volle maan wanneer ik aan mijn wandeling begin richting het metrostation. Freaky; zou dat nog iets te betekenen hebben?

Website: Freaky Tours