La rue n'ést pas une
fatalité
Leur vie devait-elle s'achever là
De straat is geen noodlot
Hun leven moest daar ten einde lopen
In de kolom kennismaking naast mijn wekelijkse blog komt de volgende zinsnede voor: 'Mijn blogs bevatten de observaties van een nieuwsgierige reiziger die het Parijs van de Parijzenaars wil leren kennen en steeds op zoek gaat naar de couleur locale'. Die couleur locale heeft helaas ook een lelijke kant; de honderden sterfgevallen onder de daklozen van Parijs.
Jarenlang hoorden zij bij het geromantiseerde beeld van
Parijs. Vastgelegd door bekende fotografen als Eugène Atget, Brassaï en Robert
Doisneau. In de jaren dertig telde Parijs al zo'n twaalfduizend 'vagabonds', de
eveneens geromantiseerde benaming voor clochards. Balzac noemde ze 'Peau de
Chagrin', Atget sprak over Chiffonnier (lompenboeren), het Parijse stadsbestuur
heeft een officiële benaming: S.D.F. 'Sans Domicile Fixe' of zoals wij zeggen;
'zonder woon- en verblijfplaats', de daklozen. Clochards zijn onlosmakelijk
verbonden met het beeld van Parijs. Een roman of film over de stad is niet
compleet als er niet ergens een clochard
in figureert. En in het straatbeeld zijn ze net zo talrijk als de
monumenten. Parijs hoort bij de clochards net zoals de clochards horen bij het
Parijse straatbeeld.
'Sans Domicile Fixe' of zoals wij zeggen; 'zonder woon- en
verblijfplaats'
De clochards zijn de bezitlozen, de armsten der armen. In
de jaren dertig beschouwden de clochards het clochard zijn, als een beroep. Het
verhaal doet nog steeds hardnekkig de ronde, dat vele clochards vrijwillig
gekozen hebben voor dit bestaan. Weggevlucht uit de zware last van het
dagelijkse bestaan. Een echte clochard is trots en staat op zijn vrijheid. Het
hoort bij zijn levensopvatting dat hij niet gebonden wil zijn en geen
verplichtingen erkent. De clochards hebben maar weinig nodig om van te leven. Ze
struinen de markten af, waar ze genoegen nemen met het restafval. Van de
weinige euro's die zij bij elkaar bedelen 'kopen' ze alcohol. Vaak rode wijn,
want wijn voedt. Om hun ellende te
vergeten, drinken ze veel, heel veel, want alleen in beschonken toestand is het
leven draagbaar.
Het geromantiseerde beeld van de clochard is voor altijd
verdwenen
Toch, in de vele boeken over Parijs die ik in mijn bezit
heb, wordt nauwelijks of geen aandacht besteed deze 'Sans Domicille Fixe'.
Parijs kent ongeveer 3500 daklozen. Steeds meer mensen komen door schulden op
straat te staan. En een welvarende stad als Parijs trekt ook veel professionele
bedelaars aan uit het Oostblok. Je vindt de hele samenleving op straat:
Zigeunerfamilies, losgeslagen jongeren, gescheiden mannen, alcoholisten,
vluchtelingen, psychiatrische gevallen en ook steeds meer vrouwen.
Loop even met me door de stad en kijk wat er gebeurt op
straat
Een keer per jaar worden in Parijs alle 'straatdoden' van Frankrijk plechtig herdacht door het 'Collectief Les Morts de la Rue' onder leiding van de Fransman Christophe Louis. Zijn collectief, opgericht in 2002, bestaande uit 150 vrijwilligers, voert actie voor daklozen, maar bekommert zich vooral om hen na hun dood. Dan wordt de begrafenis georganiseerd en nabestaanden worden opgezocht. De gemiddelde leeftijd van een straatdode is 48,8 jaar (2023)
Vorig jaar (2024) stierven in Frankrijk meer dan 800
daklozen op straat. Om precies te zijn 826 daklozen of mensen die in een
dergelijke situatie terecht zijn gekomen, waarvan maar liefst 42,4 % in de
regio Parijs. Nog nooit eerder had de vereniging zoveel aanmeldingen
geregistreerd. In 2023 waren dat er 735 mensen en dit was al een sterke
stijging ten opzichte van de voorgaande jaren: 623 sterfgevallen in 2021 en 638
in 2022.
Om hun ellende te vergeten, drinken ze veel, heel veel, want alleen in beschonken toestand is het leven draagbaar
Het hoofdkantoor van het Collectif Les Morts de la Rue
bevindt zich in het 19e arrondissement aan de rue Léon Giraud 5. Door hier
te klikken komt u rechtstreeks op hun website als u een donatie zou willen
doen.
Ook de Parijse RATP toont veel compassie voor “haar”
clochards. Het Parijse vervoersbedrijf heeft speciale ordebewakers in dienst
die ’s nachts de metrogangen afstruinen om de clochards, die zich hebben laten
insluiten, na middernacht uit de metro te verwijderen. Deze nachtploegen,
zogenaamde 'Outreach' teams, gaan met zaklantaarns de gangen in, nemen koffie,
broodjes en sigaretten mee om het contact met de clochards te vergemakkelijken.
Ze worden aangesproken met “mijnheer” en “u” en begeleid naar een gratis bus
van de RATP, die ze vervolgens naar een opvanghuis brengt. Vorig jaar
transporteerden de RATP medewerkers in totaal ruim 35.000 daklozen uit de
metrogangen naar de opvangvoorzieningen.
Vorig jaar transporteerden de RATP medewerkers in totaal ruim 35.000 daklozen uit de metrogangen naar de opvangvoorzieningen
Serge
Onwillekeurig moet ik terug denken aan mijn blog die ik 24
juli 2014 schreef over een van de clochards die ik vaak tegenkwam bij mijn
bezoeken aan Parijs. Ik noemde hem Serge en dat kwam omdat hij zo leek op Serge
Gainsbourg. Gekleed in een vale, versleten regenjas. De kraag hoog opgetrokken
en in de ene hand altijd een peuk en in de andere hand steevast een blikje
bier. Hooguit achter in de dertig, maar met zijn verlopen gezicht leek hij
eerder de vijftig gepasseerd. Soms luid aan het zingen dan weer druk met
zichzelf in gesprek. Toujour; “bonjour”
bij het passeren van voorbijgangers. Schijnbaar had hij niets meer nodig dan
zijn kartonnen dozen, plastic boodschappentassen en een vriendelijk woord. Hij
was er altijd, weer of geen weer, als ik mij weer eens nestelde voor de lunch
op een van de terrassen, onder de arcades van de place des Vosges.
Serge
Was..., want Serge is niet meer. Eigenwijs als hij was
weigerde hij afgelopen winter zijn vaste stek te verlaten om de nacht door te
brengen in een opvangvoorziening. De oude slaapzak en de valse veiligheid van
alcohol boden geen bescherming tegen de ijskoude nacht. Hij heeft daar zelfs
twee dagen gelegen voordat iemand door had dat Serge toch echt niet sliep. De
tol van eenzaamheid. Anoniem en waarschijnlijk zal niemand hem missen. Of toch
wel, want bij het lopen langs zijn vaste stek mompel ik; “au revoir mon amis”.
Op YouTube zoek ik nog even naar de woorden van Guus
Meeuwis; 'Op straat':
Zie je daar die oude man
graaiend in een vuilnisbak
zoekend naar iets bruikbaars voor in zijn oude plasticzak
net iets te veel meegemaakt
waardoor die dakloos is geraakt
praat in zichzelf
over hoe het vroeger was
en dan zeg jij
dat je eenzaam bent
omdat het even tegen zit
loop even met me door de stad en kijk wat er gebeurt op
straat
dan zul je zien dat het met jou zo slecht niet gaat
zie je daar dat meisje
ze is net zeventien
en heeft nu al zo'n 10 jaar haar ouders niet gezien
muurtje om zich heen gebouwd
omdat ze niemand meer vertrouwt
vraag je haar wat liefde is
dan noemt ze jou de prijs
en dan zeg jij,
dat je eenzaam bent .
omdat het even tegen zit,
loop even met me door de stad en kijk wat er gebeurt op
straat
dan zul je zien dat het met jouw zo slecht niet gaat
zie je daar die oude vrouw
die rustig voor de regen schuilt
deze bui is minder
dan de tranen die ze heeft gehuild
die vroeger een gezin bezat
maar later klap op klap gehad
nu sjouwt ze haar verleden
in een zelf gemaakte tas
en dan zeg jij
dat je eenzaam bent
omdat het even tegen zit
loop even met me door de stad en kijk wat er gebeurt op
straat
dan zul je zien dat het met jou zo slecht niet gaat
Het enige wat soelaas biedt is de warmte van de metro
zie je daar die jonge man
hij is bijna al zijn tanden kwijt
hij beet zich stuk op het vergif van deze tijd
elk uur een marteling
altijd zoekend naar een ding
kruipt eens per dag door het oog van de naald
en dan zeg jij
dat je eenzaam bent
omdat het even tegen zit
loop even met me door de stad en kijk wat er gebeurt op
straat
dan zul je zien dat het met jou zo slecht niet gaat
Collectief Morts de la Rue kun je telefonisch bereiken voor een
donatie onder telefoonnummer 00 31 1 42 45 08 01 maar je kunt ook geld overmaken
naar 'Collectif Les Morts de la Rue'.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten