PARIS SECRET, DE GEHEIMEN VAN PARIJS

In een wat oudere uitgave van de National Geographic kwam ik een interview tegen dat mij bracht tot een stout plan wat ik tijdens mijn bezoek aan Parijs in maart ook daadwerkelijk heb uitgevoerd.  

"Parijs is het Mekka voor ondergrondse exploratie", zei Lazar Kunstmann in het interview met de National Geographic. Hij is woordvoerder van een groep van Urban Explorers die zelfs een clandestiene bioscoop runde onder de grond, op een plek dicht bij de Seine en de Eiffeltoren. Op 23 augustus 2010 werd deze ondergrondse bioscoop helaas ontdekt door de politie. Het filmtheater was voorzien van 30 uitgehakte zitplaatsen met houten zittingen. Het complex omvatte verder een bar, een restaurant en een aantal kamers voor een overnachting. Water betrok men vanuit de tuinen van het Trocadero en de elektriciteit werd illegaal afgetapt van het Palais de Chaillot. De groep beheert nog zeven andere ondergrondse sites waarover hij wijselijk weigerde meer details te geven.

Mijn grootste wens gaat in vervulling: Een bezoek aan de 'spookstations' van de Parijse metro

Al jaren koester ik de wens om af te dalen in de metro, om een bezoek te brengen aan de spookstations die ooit zijn aangelegd maar nooit zijn geopend of... kort na opening weer zijn gesloten. Bijvoorbeeld lijn 10 die loopt van Gare d'Austerlitz naar Boulogne - Pont de Saint Cloud. Op 12 december 1923 opende men hier het station Croix Rouge, gelegen tussen Sèvres-Babylone en Mabillon. Het station ligt er nog steeds, maar sinds 1939 stopt er geen trein meer. Dit geldt ook voor het station Arsenal (lijn 5) gelegen tussen de Quai de La Rapée en de place de la Bastille.

Steile trappen met links en rechts kabelgoten brengen mij naar ondergronds Parijs
 

Op die zaterdagnacht in maart ontmoet ik mijn gidsen met de schuilnamen Yves, François, Thierry, Émelie en Robert voor het treinstation Gare Austerlitz vlakbij de quai de la Rapée. De spelregels worden mij meteen duidelijk gemaakt. Geen foto's, geen mobiele telefoons en geen vermelding van de plekken waar wij afdalen in de catacomben van Parijs. Mijn smeekbede voor het behoudt van mijn camera heeft dan ook geen zin en er zit niets anders op dan deze op te bergen in een bagagekluis. De foto's in deze blog zijn dan ook niet door mij gemaakt, maar door mijn 'geheime' gidsen. In de eeuwige nacht van het ondergrondse Parijs is geheimhouding heilig in een subcultuur met codes en schuilnamen.

De gang naar het eerste 'spookstation'; Arsenal

Het avontuur kan beginnen en we begeven ons als eerste naar station Arsenal. In 1965 diende dit station nog als decor voor de Franse film 'La Grosse Caisse', met de in 1970 overleden Franse acteur en komiek Bourvil in de hoofdrol. Knarsent opent zich een grote ijzeren deur die ons via een steile stenen trap brengt naar een schaars verlichte tunnel met links en rechts kabelgoten en muren vol met graffiti,. De lampen op onze helmen kunnen uit. Kijkend op mijn horloge zitten we al een paar uur na middernacht en Yves verzekert mij dat we geen treinen kunnen verwachten. Een fijn gevoel als we ons manoeuvreren over de rails richting onze eerste stop.  

Metrostation Arsenal, gesloten in 1939

Émelie vertelt mij dat er ook nog twee stations bestaan die wel zijn aangelegd maar nooit geopend zijn voor het publiek. De perrons liggen er wel, maar zij hebben geen uitgangen. Spookstations; Haxo (lijn 3) en Porte Molitor (lijn 9 en lijn 10). Maar het meest bijzondere station is Porte des Lilas-Cinéma, even in gebruik geweest tussen 1921 en 1939 en nu, uitsluitend in gebruik als decor voor films. Afhankelijk van de tijd of plaats waarin de film zich afspeelt worden de reclames en de stationsnaam overeenkomstig het scenario aangepast. Bekende films die gebruik hebben gemaakt van dit unieke decor zijn Le fabuleux destin d'Amélie Poulain en Paris, je t'aime.

Metrostation Arsenal of de tijd stil is blijven staan

Het is even na vijf uur als ik afscheid neem van mijn trouwe gidsen. Ik kan weer een aantal zaken afstrepen van mijn Parijse wenslijstje. Na het station Arsenal hebben ze mij als verrassing het bijzondere rangeerspoor laten zien dat de lijnen 4 en 10 met Odéon verbindt. Het is de enige overgang van het metronetwerk met een doodlopende straat. De treinen die hier van richting wisselen rijden eerst een doodlopende tunnel in om vervolgens na het omzetten van de wissel weer in omgekeerde richting te vertrekken. En last but not least het metrostation Croix Rouge. Onze tocht eindigt hier. Ik blijf alleen achter in de rue de Sèvres en bemerk nu pas hoe koud het is bovengronds. Ik moet nog ruim een uur wachten voor ik de eerste metro kan nemen naar het Station Austerlitz voor het ophalen van mijn achtergelaten fototas.

Het kruispunt van Odéon waar de lijnen 4 en 10 eindigen op een dood punt

Onder Parijs gaat een bijzondere onderaardse wereld schuil, net als in andere grote steden. Maar die van Parijs is diverser, vreemder. En dan doel ik niet alleen op de honderden kilometers lange tunnels, die samen een van de fijnst vertakte metronetwerken en riolen ter wereld vormen. Er is daar beneden nog veel meer te vinden: kanalen, waterreservoirs, crypten, bankkluizen en oude wijnkelders die illegaal dienstdoen als nachtclub of galerie. Maar het opmerkelijkst zijn de steengroeven: de meer dan 200 kilometer lange gangenstelsels die onder veel wijken te vinden zijn, met name in het zuidelijke deel van de stad.  Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren het de schuilplaatsen voor het Franse verzet maar tegenwoordig oefenen die tunnels een aantrekkingskracht uit op een heel andere clandestiene groep, een gemeenschap van vrijgevochten types die soms dagen- en nachtenlang ondergronds blijven: de Cathaphiles. Ook wel Urban Explorers genoemd.

Metrostation Croix Rouge eveneens gesloten in 1939

Afdalen in de catacomben van Parijs is illegaal en niet zonder levensgevaar. Zuurstofgebrek, gevaarlijke rioolgassen, gevaar voor instortingen of verdwalen en zelfs kans op verdrinking. Via mangaten en ontelbare ladders dalen ze af naar het binnenste van Parijs. Getooid met lampen, touwen en veiligheidshelmen, met als doel het verkennen van de duistere tunnels om er te feesten, te schilderen, of te fotograferen. Een goede gids is onmisbaar en vanwege de vele gevaren is het afdalen zonder gids, sinds 2 november 1955, zelfs strafbaar. Er bestaat een speciale politie-eenheid die dag en nacht patrouilleert in de catacomben en zich alleen bezig houdt met het opsporen van illegale bezoekers. Boetes kunnen oplopen tot 60 euro per overtreding. Bijna twee decennia geleden waren er naar verluidt 300 toegangen tot de steengroeven. De meeste zijn gesloten, maar nieuwe entrees zijn blootgelegd door ondernemende ontdekkingsreizigers, de Cathaphiles, mensen zoals Yves, François, Thierry, Émelie en Robert.

Meer lezen over ondergronds Parijs lees de Guide Gallimard 'Paris Secret', ISBN 2-7424-0338-8 of 'Stations de Métro' van Gérard Roland. Een uitgave van Christine Bonneton, EAN 978-2-86259-382-7 of 'Ticket de Métro Parisien' van Grégoire Thonnat, ISBN 978-2-7533-0114-6 of Le Métro de Paris van Julian Pepinster, ISBN 978-2918758-12-9.