STREET ART PARIS; KUNST OF VERVUILING

De tijd dat graffiti met vandalisme werd geassocieerd is allang verstreken. Toch zijn de meningen daarover verdeeld. Het onderscheid tussen graffiti (niet toegestaan) en kunst die de stad kan verfraaien is moeilijk te maken wanneer er jaarlijks miljoenen worden uitgegeven om de muren schoon te houden. Zie hier het dilemma van een stad als Parijs. Ondanks de hoge boetes, die op kunnen lopen tot  € 150.000, of een gevangenisstraf die kan oplopen tot 10 jaar, (volgens een wet uit 1994) voor het schenden van officiële monumenten, worden per jaar in Parijs zo'n 200.000 vierkante meter door straat kunstenaars in het geheim beschilderd. De stad Parijs telt drie particuliere ondernemingen die dag in dag uit bezig zijn met het verwijderen van illegale graffiti in de stad.

Het woord "graffiti" betekent "ingekraste tekeningen" en is de meervoudsvorm van het Italiaanse woord graffito, verwant aan graffio (schram) en het werkwoord graffiare (schrammen). Graffiare staat via het Latijn in verband met het Griekse werkwoord γράφειν (graphein, inkrassen, schrijven, graveren) (bron: wikipedia).

Zo maar een straat in het 20e arrondissement

Graffiti werd zo'n veertig jaar geleden geboren in de donkere straten van vervallen steden in Noord-Amerika en met name New York. Voor  jongeren, die rondhingen in deze doolhoven, was het schilderen van hun naam op een muur de bevestiging van een nieuwe symbolische identiteit. Die handtekening werd een tag genoemd, vaak groots uitgewerkt in twee kleuren. In New York werd de viltstift al snel vervangen door de spuitbus en de metrotreinen van de Subway werden gezien als de ideale drager om een miljoenenpubliek te bereiken. Begin jaren 80 waaide graffiti over van New York naar verschillende Europese steden. Mede door toedoen van de Franse straatartiest genaamd Xavier Prou, ook wel bekend als Blek Le Rat.

Graffiti op straat wordt meestal aangebracht met behulp van spuitbussen met verschillende kleuren verf. Het zijn vaak korte teksten en afbeeldingen, variërend van tags (korte parafen waaraan de maker door zijn collega's wordt herkend) tot pieces (grotere, met kunstzinnig gevoel uitgevoerde afbeeldingen). Vaak ziet men tientallen tags die dicht bij elkaar zijn neergezet. Er zijn duidelijke stijlen te herkennen in een ondergrondse graffiti-subcultuur. Vrijwel overal tref je graffiti aan. Graffiteurs zoeken soms moeilijk bereikbare plaatsen op en lopen daarbij het risico van bijvoorbeeld valpartijen, aanrijding of elektrocutie. De pakkans is op veel locaties niet groot, maar als er langdurig geverfd wordt, is het gebruikelijk dat er wachtposten staan. Het spuiten verloopt doorgaans zeer georganiseerd, waarbij een persoon de contouren spuit, en anderen de invulling met verschillende kleuren voor hun rekening nemen, terwijl er ook wacht wordt gehouden.

Urban Art; Basin de la Villette

Urban Art kreeg zo rond mei 1968 bekendheid in Frankrijk. De periode bekend van de studentenopstand, de Parijse studentenrevolte genaamd. Maar de beweging is 'officieel' in de vroege jaren 1980, onder invloed van onder meer de modeontwerpster Agnès B tot volle bloei gekomen.

In Parijs vindt je op onverwachte plaatsen vaak prachtige 'graffity pieces' die zonder dat wij het weten zijn aangebracht door wereldberoemde graffitikunstenaars waaronder Cope 2 (zijn echte naam is Fernando Carlo) Banksey, Fairey, Jef Aerosol, Speedy Graphito en Rero. Vandaag de dag wordt street art gezien als kunst, gevoed door grote retrospectieven in het Londense Tate Modern, het Los Angeles Museum of Contempory Art, het Palais de Tokyo en zelfs in het Grand Palais, waar in 2009 de befaamde tentoonstelling T.A.G. (Tag and Graff) werd georganiseerd door de Franse collectioneur van street art, Alain Dominique Gallizia. Gallizia is een gevierd Frans architect, woont en werkt in Paris-Boulogne, en een gepassioneerd verzamelaar van graffiti-kunst. TAG toonde 300 werken van meer dan 150 graffiti-kunstenaars uit de gehele wereld. De tentoonstelling werd georganiseerd onder het beschermheerschap van Christine Albanel, de toenmalige minister van Cultuur en Communicatie. Het is dan ook geen wonder dat de grootste en beste galeries gespecialiseerd in street-art te vinden zijn in Parijs, waaronder Galerie Perrotin (3e), Galerie Jerôme de Noirmont (8e) en Galerie du Jour (4e en eigendom van Agnès B.)

Het Parijse veilinghuis Artcurial was de eerste in de wereld om een veiling te houden uitsluitend gewijd aan street art. Niet zo gek, aangezien een werk van de Britse graffity kunstenaar 'Banksy' gemaakt samen met Damien Hirst, de lieve som van $ 1.870.000 op bracht. Een ander werk van Banksy, werd legaal uitgesneden uit een muur door de eigenaren van een Londens pand en vorig jaar geveild in London voor de som van $ 1.100.000

Graffiti of kunst in de Marais

Banksy is het pseudoniem van een wereldberoemde Britse kunstenaar. Hoewel er weinig zekerheid is over de ware identiteit van Banksy en de meeste bronnen aangeven dat zijn echte naam 'Robert' of 'Robin Banks' is, heet hij waarschijnlijk Robin Gunningham. Hij zou in 1973 geboren zijn in Bristol. Zijn kunstwerken zijn vaak politiek en humoristisch van aard. In zijn straatkunst combineert hij graffiti met een hem kenmerkende sjabloontechniek. Zijn straatwerk is te vinden in verschillende Europese steden waaronder Parijs maar ook buiten Europa, zoals in de Palestijnse gebieden en de Verenigde Staten.

In 2004 vermomde Banksy zich en bezocht het Louvre, waar hij op een van de muren zijn subversieve kunst, een eigen versie van de Mona Lisa, op hing. Vergelijkbaar met het origineel behalve het gezicht, dat hij door een gele smiley had vervangen. Dit kunstwerk is nog steeds in het bezit van het Louvre.

Wandschildering 'Shuuuttt!!!' van Jef Aerosol

In deze blog neem ik u mee langs verschillende plekken in Parijs waar u kunt genieten van fraaie Urban Art (straatkunst) en vertel ik u over bijzondere initiatieven waar deze kunst legaal mag worden aangebracht om de buurt te verfraaien, zoals we dit kennen van de favelas in de Braziliaanse stad Rio de Janeiro.

Het mooiste voorbeeld vind ik de wandschildering 'Shuuuttt!!!' van Jef Aerosol op de wand van het IRCAM. Het 'Institut de Recherche et Coordination Acoustique Musique', bij de Stravinsky fontein gemaakt door Nikki de Saint Phalle en Jean Tinguely op de place Igor Stravinsky. Dit 's zomers zonovergoten plein wordt omgeven door gezellige terrassen, zitbanken rondom de fontein (let wel goed op de windrichting), de laat middeleeuwse Église Saint Merri en het Centre George Pompidou. Prachtig is het contrast tussen de middeleeuwse gargouilles  (waterspuwers) van de Saint Merri, met de in 2011 vervaardigde  wandschildering.

Rue Verneuil 5 bis: Anthony Lemer schilderde dit portret van Serge Gainsbourg

De volgende street art plaats doet mij terugdenken aan maart 2011 en bij toeval ben ik in de rue de Verneuil in het 7de arrondissement. Vaak als ik in Parijs ben ga ik even kijken op nummer vijf omdat dit huis er geen dag hetzelfde uit ziet. In mijn ooghoek stopt plotseling een zwarte auto waaruit een frêle jonge vrouw stapt met lang donkerblond haar en met daar in gestoken een grote zwarte zonnebril. Zorgvuldig vermijdt ze oogcontact en welhaast schichtig opent ze de deur om gevolgd door een tweetal fotografen snel het pand binnen te gaan. Voor ik het mij goed en wel realiseer stond ik net oog in oog met de dochter van Jane Birkin en Serge Gainsbourg; Charlotte. De rue Verneuil 5bis was het woonhuis van haar vader en het interieur is na zijn dood, door haar toedoen, nog altijd onveranderd.  Het exterieur is een geheel ander verhaal. De muren zijn legaal een gelieft object voor graffity kunstenaars en aanbidders van deze zeer controversiële Franse chansonnier. 

Ludo Style volgens Ludovica Anzaldi

In Belleville, aan de noordkant van het 20e arrondissement bij het metrostation Belleville, gaan we rechts de rue de Belleville in. Een oplopende straat vol met Chinese uithangborden. Aan de uitgang van het metrostation ligt het oude grand-café la Veilleuse vol met oude zwart-wit foto's van het vroegere Belleville. Een stukje verder, ter hoogte van nummer acht, twee oude kroegen. Het honderd jaar oude Au vieux Saumur en La Folie Dénoyez, een plaats waar in 1830 al werd gedanst (bal public). Hier ligt de meest kleurrijke straat van Parijs; de rue Dénoyez. Het gebied, 156 meter lang fungeert als een 'openluchtmuseum', omdat graffiti-kunstenaars hier permanent hun gang mogen gaan. De politie treedt hier niet op tegen de graffitispuiters en vrijwel dagelijks worden hier nieuwe grote werken aangebracht. Hier ontmoet ik Ludovica Anzaldi van Italiaanse afkomst, fotografe en graffity kunstenaar. Druk bezig met het vervolmaken van een 'piece' waarvan zij weet dat die morgen alweer overgeschilderd kan zijn. "Shit happens but it's okay" en met plezier poseert ze voor haar kunstwerk voor een dag. 

Links ligt de rue Ramponeau, een straat die nog staat voor het oude Belleville. Hier vind je tal van Joodse restaurantjes, kroegen en kruidenierszaken. Even verderop, op nummer 23, la Forge, een oude fabriek, gered van de sloop, die nu dienst doet als kunstenaarscollectief. Een stukje verder de Place Fréhel met twee gigantische muurschilderingen; een van Jean le Gac en de ander een kunstwerk van de kunstenaar luisterend naar de naam Ben. Neem eens even plaats op de bankjes om dit bijzondere kunstwerk "se méfier des mots" (wees op uw hoede met woorden) te bekijken.

Place Fréhel

In het 11e arrondissement op de zijwand van het café Charbon aan de rue Oberkampf 107 een bijzonder initiatief van Le M.U.R.  Een Franse vereniging; Association LE M.U.R Modulable Urbain Reactif, opgericht in 2003 met als doel de hedendaagse straatkunst te bevorderen. Elke twee weken verschijnt hier een nieuw kunstwerk op een muur van 3 x 8 meter. Het eerste kunstwerk in 2003 was van de Franse kunstenaar Gerard Zlotykamien, geboren in 1940 en samen met Daniel Buren en Ernest Pignon-Ernest, een van de initiatiefnemers van Urban Art in Frankrijk. Inmiddels, juni 2014, zijn er al 164 (legale) muurschilderingen annex kunstwerken verschenen.

Kunstwerk nr. 164 op LE M.U.R. Oberkampf - Street Artist M. Plume 14-06-2014

Indrukwekkende kunstwerken zijn te vinden als verfraaiing van het Cour du Maroc in het 18e arrondissement. De muren bij de sportvelden in dit nieuwe park, aangelegd langs de rangeerterreinen van het immense Gare de l'Est, zijn door diverse jonge kunstenaars voorzien van bijzondere straatkunst, geheel gericht op jongeren. Graffiti wordt in het algemeen gezien als belangrijk onderdeel van de hiphop-cultuur.

Jerôme Coumet, de 47-jarige burgemeester van de 13e arrondissement kwam onlangs met een bijzonder initiatief. Hoewel dit arrondissement tal van historische gebouwen bezit, zoals de 17e-eeuwse Manufacture des Gobelins, wordt de omgeving gedomineerd door saaie en vaak lelijke jaren 1960 en 1970 woonprojecten voor kansarmen, inclusief immigranten uit Afrika, Azië en het Midden-Oosten. Om kunst buiten musea te stimuleren en te zorgen voor een verbetering van de levenskwaliteit voor de bewoners, is Coumet een samenwerking aangegaan met 12 Franse- en internationale street art kunstenaars om reusachtige muurschilderingen uit te laten voeren op meerdere muren en gebouwen in zijn arrondissement. Het idee leunt op verhuurders en scholen die vrijwillig hun buitenmuren ter beschikking stellen voor straatkunst. De deelnemende kunstenaars worden door het stadhuis gratis voorzien van steigers en materiaal, tevens worden ook hun reiskosten vergoed. Bewoners krijgen drie ontwerpen in hun brievenbus en mogen gezamenlijk een keuze maken welk design het beste bij hun gebouw past. Zo krijgen omwonenden, voetgangers, schoolkinderen ook de kans om kennis te maken met de diverse kunstenaars. In plaats van de politiedagvaardingen en hoge boetes ontvangen de kunstenaars nu spontane giften en worden regelmatig getrakteerd op cake en sinaasappelsap. Inmiddels telt het 13e arrondissement vijftien muurschilderingen en is zo een van de grootste openluchtmusea van Parijs.

Urban Art in het smalste straatje van Parijs: Rue du Chat qui Pêche

Een ander uniek project in het 13e arrondissement is Tour 13, wat helaas alleen nog maar te bezichtigen is via Google.

Het is alweer twee en een half jaar geleden dat Google zijn GoogleArt Project introduceerde, waar u de mogelijkheid heeft een sight seeing tour te maken langs de beroemdste musea van de wereld. Onlangs nam het Google Creative Lab samen met Red Bull het initiatief meer dan 5000 plaatsen met graffiti straatkunst, in 15 landen, vast te leggen. Zo biedt Google van Parijs tot New York naar Bogota, een belangrijke platform om het werk van graffiti kunstenaars en de belangrijkste figuren van de street art kunst rechtstreeks op het internet te ontdekken. Kunstenaars kunnen laten zien hoe hun kunst op straat steeds vaker wordt gebruikt om steden mooier te maken.

In het diepste geheim werkte Mehdi Ben Cheikh, eigenaar van galerie Itinerrance in Parijs in 2013 aan een uniek project. Een leegstaand appartementencomplex werd, in afwachting van de sloop, met behulp van 100 kunstenaars met 16 verschillende nationaliteiten, in zes maanden tijd omgetoverd tot het grootste straat art project ter wereld. De 100 Tour 13 kunstenaars betaalden hun eigen reiskosten en tekenden allemaal een contract om het project geheim te houden. Ze accepteerden ook dat hun werk na afloop zou worden vernietigd wanneer het gebouw werd gesloopt. Het project koste minder dan € 10.000. € 5.000 euro subsidie ​​van burgemeester Jerôme Coumet en een persoonlijke cheque van Ben Cheikh zelf. Afgezien van een boek en een documentaire film, bedoeld als een ​​visuele registratie, weigerde Ben Cheikh alle verzoeken om de onderneming te gelde te maken. Inclusief zeer lucratieve aanbiedingen van verzamelaars die delen van de kunstwerken wilde aankopen als ontwerp voor hun kleding, waaronder onder andere Nike Inc. De kunstenaars kregen carte blanche om in 36 appartementen verdeeld over 9 etages, woonkamers, keukens, slaapkamers van vloer tot plafond, ruim 45.000 m², om te toveren tot een groot kunstwerk. Na voltooiing werd het gebouw een maand opgesteld voor het publiek waarna het in vier dagen werd gesloopt.

Belleville; wie weet de zelfde anonieme kunstenaar?

De groep die het werk van menig street art kunstenaar wél als kunst ziet is waarschijnlijk veel groter dan wij denken en die mening wordt ondersteund door de hoge prijzen die bij kunstgaleries worden betaald voor deze kunstvorm en het feit dat steeds meer musea werken opnemen in hun collectie. Zo werd donderdag 12 juni 2014 een muurschildering van de Tunesische kunstenaar El Seed onthuld op de oostelijke gevel van het IMA, het Institute Monde Arabe, in aanwezigheid van Jack Lang, voorzitter van het Instituut en Zijne Excellentie Adel Fekih, ambassadeur van Tunesië in Frankrijk.

Om echt een goede indruk te krijgen van de Parijse straatkunst adviseer ik u om gebruik te maken van 'Street Art Tours' in Parijs. Waar u door iemand die is afgestudeerd in kunstgeschiedenis wordt rondgeleid langs de mooiste vormen van street art en daardoor wordt ingewijd in de geheime rituelen van Underground Paris. Kosten € 20 per persoon, boekt u online dan bedragen de kosten € 15.

Urban Art volgens Gregos

Ik weet zeker dat u na het lezen van deze blog, net als ik na het maken van deze blog, anders gaat aankijken tegen straatkunst, graffiti, street-art of urban art.

Als laatste wijs ik u nog op twee bekende kunstenaars die u vaak zult gaan tegenkomen op de meest onmogelijke en onverwachte plekken. Allereerst mijn favoriet de in 1972 geboren Gregos. Opgegroeid in de noordelijke buitenwijken, de banlieu, van Parijs. Begonnen met graffiti  in de late jaren '80, heeft hij nu een bijzondere kunstvorm ontdekt om zijn tag in Parijs achter te laten. Met behulp van een zelf verzonnen 3D-concept creëerde hij een kopie van zijn gezicht, met verschillende humeuren, die hij vervolgens lijmt op de muren van Parijs. Elk gezicht is een afdruk van hoe hij zich voelt die dag. Inmiddels zijn meer dan 500 van zijn gezichten geïnstalleerd, in Parijs, maar ook in andere steden van Frankrijk en de wereld.

"This is an Invasion by Invader" 

De laatste is die van Invader. Invader is het pseudoniem van een bekende Franse stedelijke kunstenaar, geboren in 1969, wiens werk is gebaseerd op de ruwe pixels van een uit 1970 stammend 8-bit video game van Arcade genaamd Space Invaders. Zijn werk bestaat uit een mozaiek van vierkante keramische tegels. De eerste mozaïek van Invader dook op in het midden van de jaren '90 en werd geïnstalleerd in zijn thuisstad en vervolgens verspreid naar 31 andere steden in Frankrijk Inmiddels zijn zijn tags gezien in 60 steden, verdeeld over 30 landen. Hij documenteert elke interventie in een stad als een "Invasion", en heeft boeken en kaarten van de locatie van elk van zijn straat-mozaïeken gepubliceerd. Hij is ook gekend voor zijn QR code mozaïeken die hij omschrijft als "Rubikcubism". Gemaakt met behulp van gewone zwart-witte tegels, kunnen de patronen worden gedecodeerd met behulp van speciale apps die op smartphones worden geïnstalleerd. Een gedecodeerd bericht leest "Dit is een invasie". In juni 2011 markeerde Invader de installatie van zijn 1000e werk in Parijs met een tentoonstelling in La Generale getiteld "1000". 2692 Space Invaders zijn inmiddels wereldwijd geplaatst, die bestaan uit circa 1,5 miljoen keramische tegels. Invader werkt incognito, vaak gemaskerd en grotendeels 's nachts. Om zijn anonimiteit te bewaken, draagt hij ​​een masker bij interviews. Hij beweert dat slechts een paar mensen zijn echte naam en zijn gezicht kennen. Zijn ouders denken nog steeds dat hij werkt als tegelzetter in de bouw.