MONTMARTRE GEZIEN DOOR EEN GEK

Om maar meteen met de deur in huis te vallen, die dorpsgek dat ben ik!

Het gebeurde zo maar op een vroege ochtend toen ik de klim maakte vanuit de wijk Opéra naar deze op en top Parijse ‘butte’. Welke weg u ook neemt het is en blijft pittig. Met de rue des Martyrs neemt de helling een aanloop en op de flank van de Église Notre-Dame-de-Lorette komen er plots een aantal vragen bij mij op: Hoeveel trappen telt Montmartre eigenlijk? En hoeveel treden beklim ik dan? Zijn er dat dan meer dan die van de Eiffeltoren vanaf de begane grond tot aan de top? Ben je dan gek of niet? Tijd om op onderzoek uit te gaan.

De vraag die mij deze blog bezig- houdt: Hoeveel trappen telt Montmartre eigenlijk? En hoeveel treden beklim ik dan?

Het is nog vroeg en wanneer ik 's morgens om een uur of zeven langs de steile grijze straatjes van Montmartre slenter, heerst er nog een dorpse sfeer. De huisjes lijken nog te slapen en hier en daar staan wat Montmartreanen, als rasechte dorpelingen, over alles en nog wat te kletsen. Al meer dan twee eeuwen is Montmartre een curiosum en de bron van door en door Parijse mythes. De nostalgie leeft hier voort met een typisch dorpse taaiheid. Een vrije commune die zich met al haar geheime schatten heeft verschanst binnen haar natuurlijke grenzen. 

Martre herinnert aan de Mercurius- tempel die in de Romeinse tijd op de heuvels stond, anderzijds herinnert het ons ook aan het woord martyrs (martelaren) en specifiek aan de heilige Dionysius. Dionysius, de eerste bisschop van Parijs,  staat bekend als de 'hoofd- drager'. Op last van een speciale gezant van de keizer wordt hij voor de rechter gedaagd en met zijn beide gezellen op een berg buiten de stad ter dood gebracht. Sindsdien heet die berg de Martelarenberg ('Mons Martyrum' later verbasterd tot Montmartre). Maar Dionysius richt zich op, en met zijn hoofd in de handen loopt hij twee mijl verder tot hij stilhoudt op de plek waar hij begraven wenst te worden. Op die plek bevindt zich nu de basiliek van St-Denis.

Nog tot halverwege de 19e eeuw was la butte een landelijke idylle, een dorpje gelegen voor de poorten van de stad. Het noordelijke stadsdeel werd pas in 1860 bij Parijs gevoegd en is gelukkig verschoond gebleven van de ingrijpende bouwkundige ingrepen van Haussmann. De oude dorpsstructuur is er tot op heden bewaard gebleven. De eenvoudige maar gunstige leefomstandigheden en het vrije klimaat op de heuvel, waar in het schimmige café- en cabaretcircuit eenvoudig modellen konden worden benaderd, trokken zo rond de eeuwwisseling talloze kunstenaars en galeriehouders aan. Degas, Renoir, Toulouse-Lautrec, Van Gogh, Picasso, Braque en Matisse, ze leefden, woonden en werkten allen enige tijd in Montmartre. De nostalgie leeft hier voort, nog altijd geassocieerd met bovengenoemde kunstenaars, die hier probeerden een inkomen bij elkaar te scharrelen. Toulouse de Lautrec heeft hier de danseressen van de Moulin Rouge geschilderd. Picasso schilderde in 1907 een van zijn beroemdste schilderijen, 'Les Demoiselles d'Avignon', dat zich momenteel in het MoMa in New York bevindt.

Een verborgen straatje bij de place Abbesses: De rue André Antoine

Maar goed, als ik door die kleine straatjes loop wordt ik altijd weer getroffen door de charme van deze wijk, met zijn romantische trappen, pleintjes, tuinen en gevarieerde architectuur. Ik waan mij even in het negentiende eeuwse Parijs. In mijn hoofd speelt de wonderschone melodie van Charles Aznavour; 'La Bohème' uit 1966. "In de naburige cafés waren wij met een aantal die roem verwachtten. En al waren we arm, met lege magen bleven wij erin geloven. En wanneer een bistro, in ruil voor een goede warme maaltijd een schilderij van ons afnam, dan droegen wij verzen voor, geschaard rond de kachel en vergaten de winter. La bohème, la bohème. Dat wilde zeggen: wij zijn twintig, en wij leven van de wind".

Het metrostation Abbesses ligt 40 meter onder de grond en dat zijn 176 traptreden

De claxon van een ongedurige bestelauto brengt mij terug naar de werkelijkheid. Trappen tellen, waar begin ik? En welke trappen tellen dan mee? Ook die van de metrostations Abbesses en Lamarck-Caulaincourt? Abbesses ligt 40 meter onder de grond en is daarmee het diepste metrostation van Parijs. Onlangs waren de liften in reparatie en telde ik 176 treden. Het station Caulaincourt ligt op een diepte van 25 meter en om de perrons te bereiken zal je een wenteltrap moeten nemen, of de lift als die werkt. Uitgaande dat 40 meter 176 treden zijn, dan telt Lamarck-Caulaincourt 110 treden. Overigens het station is vooral bekend van de film Amélie, met in de hoofdrol Audrey Tautou. Het was de plek waar zij haar avonturen in Montmartre steeds startte.

Ingang naar de trappen van de rue Foyatier gezien vanuit rue André Barsacq

En wat te doen met de trappen in privé tuinen zoals de passage de la Sorcière en de Hameau des Artistes die helaas ook voor mij gesloten blijven? Of de 237 treden naar de Basiliek Sacré Coeur?

Focus!! Ik besluit mij te beperken tot de openbare straten in de wetenschap dat het 18^e arrondissement de meeste straten kent die voorzien zijn van trappen. Die dag heb ik ze allemaal gehad. Plan van een gek? Misschien maar het leverde prachtige plaatjes op of de mooiste vergezichten.

De meest gefotografeerde trap van Parijs; rue Foyatier

De mooiste en meteen de hoogste trap is die van de rue Foyatier, 222 treden. Gegroepeerd in 9 delen van elk 23 tot 25 treden. Deze straat loopt parallel aan de ‘funiculaire’ die je brengt van en naar de top van de butte zonder enige inspanning. De trap geopend in 1867, is een van de meest gefotografeerde van de butte en komt voor op honderden ansichtkaarten en is vaak gefotografeerd door Doisneau en Brassaï.

Een prachtig vergezicht over de noordkant van Montmarte heb je achter bij de rue Mont Cenis bestaande uit drie trappen met een totaal van 189 treden. Loop je die helemaal naar beneden kom je uit in de rue Caulaincourt die je vervolgens brengt naar het metrostation Caulaincourt met een prachtige art-deco ingang geflankeerd door links en rechts een trap.

Een stukje verder de square Caulaincourt die ik voor het gemak maar eens van boven en naar beneden loop. U vraagt zich waarschijnlijk af waarom? Omdat de trap naar beneden 122 treden telde en naar boven 123, grrrrrr.

Een van de mooiste uitzichten over de noordkant van Parijs gezien vanuit de top van de rue du Mont-Cenis

De wandeling kris kras over de heuvel brengt mij naar de mooiste plekken. De trap aan de rue Giardon voert mij naar de achterzijde van de place Dalida. Op 3 mei 1987 stond de volgende merkwaardige advertentie in een Franse krant: "Dalida laissera le souvenir d'une femme de cœur généreuse et malheureuse.... Le souvenirs d'une grande artiste qui a marqué la chanson Française". Vrij vertaald: "Dalida zal worden herinnerd als een vrouw met een hart van goud maar diep ongelukkig. Rest ons de herinnering aan een groot artieste die een belangrijke bijdrage leverde aan het Franse chanson". De advertentie was ondertekend door François Mitterrand, Président de la République. Die avond daarvoor werd Dalida, een van de grootste Franse zangeressen, dood gevonden in haar huis aan de rue d'Orchampt 11bis op Montmartre. Naast haar een kort afscheidsbriefje met de woorden: "Pardonnez-moi, la vie m'est insupportable - Vergeef mij, het leven is voor mij ondraaglijk". Zij stierf als gevolg van een overdosis kalmeringsmiddelen. Het gerucht doet nog steeds de ronde, dat filmster en persoonlijke vriend Alain Delon, haar grafmonument betaald heeft. Een van de opvallendste en meest bezochte graven van het Cimetière Montmartre is dan ook dat van de chansonnièrre Yolande Gigliotti beter bekend als Dalida. Een levensgroot (even)beeld van haar staat op haar graf, met op de achtergrond een grote goudkleurige zon. Ondanks haar successen, meer dan 50 miljoen langspeelplaten verkocht, blijft Dalida een tragisch persoon.

De bijzondere ingang naar het metrostation Lamarck-Caulaincourt

Boven rust ik uit en geniet van het uitzicht over de rue de l’Abreuvoir met aan het einde van de straat ‘La Maison Rose’ en uitzicht op de koepel van de Sacré Coeur. De rue Giardon brengt mij naar een van de mooiste straten van Montmartre de Avenue Junot. Op nummer 23 de ingang naar een van de fraaiste boetiek hotels van Parijs gelegen in een privétuin, het Hôtel Particulier Montmartre. Een stukje verder de ingang naar de Villa Léandre. Deze monsterlijk rustige, vreedzame en tegelijk heimelijk ogende 'villa' (steegje) lijkt wel de tijd te tarten zoals het daar ligt. Onvergankelijk en geprivilegieerd. Knusse tuinen met oleanders en doornstruiken onttrekken huizen, waarvan er geen twee hetzelfde zijn, aan het zicht. Hier wonen nog overwegend dezelfde families als in 1926, toen de straat werd opgeleverd. De Duitse surrealistische schilder Max Ernst verbleef er een tijdje.

Een van de binnentuinen aan de chique Avenue Junot

Ik loop terug naar de rue Giardon en vervolg de rue d'Orchampt langs het woonhuis van Dalida op weg naar een van de mooiste pleintjes van Montmartre; place Émile Goudeau, waar de fascinerende sfeer van de tijd van het ‘Bateau Lavoir’ en zijn schilders nog voortleeft. Links zie  je in de rue des Trois Frères het restaurant ‘Relais de la Butte’ waar in vroeger eeuwen de postmeesters zich om de schoorsteenmantel schaarden om zich daar te verwarmen. Het jaartal op de schoorsteen, 1672, duidt erop dat het hier een van de oudste huizen van Montmartre betreft. Ik ga hier, op het terras genieten van weer een prachtig uitzicht.

Het is heerlijk toeven op het terras van het restaurant 'Relais de la Butté onderaan de trappen van place Émile Goudeau

Het bloed kruipt waar het niet gaan kan en ik begeef mij naar de achterkant van de place du Tertre naar de place du Calvaire bekend uit de bevrijdingsscene in film 'Les Uns et les Autres'.

Ook hier weer een bijzonder uitzicht over de stad. Overigens is Parijs een filmstad, één groot indrukwekkend decor. Elke dag wordt er aan gemiddeld tien films gewerkt. Elke week zijn er vijfhonderd films te zien in 83 bioscopen die samen 376 schermen hebben en gemiddeld per jaar zo'n 27 miljoen bezoekers trekken. De meeste films werden opgenomen in Montmartre, waaronder 'La vie en rose' over het leven van Edith Piaf of 'Le fabuleux destin d'Amélie Poulain'. Dankzij Amélie schoot het buurtje rond de rue Lepic als een komeet omhoog. Café des Deux Moulins, rue lepic nummer 15, veranderde van een klein buurtcafé in een drukke en hippe uitgaansgelegenheid. Andere filmplekken uit de film zijn eveneens opgenomen met Montmartre als decor; zoals in de rue des Trois Frères, bij het metrostation Lamarck-Caulaincourt en op de vele trappen rondom de Sacré Coeur.

De diepte in bij Square Caulaincourt

De trappen van de rue du Calvaire loop ik af en weer op om het aantal treden te noteren in mijn boekje en met pijn in de kuiten nu richting place du Tertre. Hier is het belangrijk om te weten dat je als kunstschilder, artiest, hoe goed of hoe slecht je ook bent, niet zomaar een plaats kunt innemen tussen alle 'kunstenaars' op place du Tertre. Dit plein is uitsluitend en alleen toegankelijk voor 'gediplomeerde' kunstschilders.

Allereerst zijn er maar 298 plaatsen te verdelen. Ten tweede wordt je vooraf geselecteerd door een vakkundige jury, een soort ballotagecommissie. Dit, nadat je een officieel aanvraagformulier hebt ingediend bij het 'Bureau des Kiosques et Attractions' van de stad Parijs. Bijgesloten: Je curriculum vitae, met diploma's van de opleidingen en of kunstacademie waar je bent afgestudeerd, een lijst van eventuele exposities en foto's van je werk. Vervolgens worden de originelen beoordeeld door een commissie van de Epsaa: 'l'École Professionnelle Supérieure d'Arts Graphiques et d'Architecture'. Hier krijg je als artiest ook de kans om een uiteenzetting te geven over je werk. Er wordt gekeken naar techniek, compositie en ruimtelijk inzicht en bij portrettekenaars naar de gelijkenis, expressie en emotie.

Een van de 58 geaccrediteerde portrettekenaars

Een afvalrace volgt, want er zijn elk jaar meer aanvragen dan dat er plaatsen beschikbaar zijn. Hierna volgt een proeve van bekwaamheid; de verkozenen krijgen 15 dagen een plaats op Place du Tertre om zich te bewijzen. Na deze laatste test worden slechts zes artiesten toegelaten om te komen werken op het plein. De namen worden dan officieel kenbaar gemaakt op de website van het stadhuis van het 18e arrondissement. Totaal zijn er tweemaal 149 plaatsen te verdelen ter grootte van slechts een vierkante meter. Die deel je dus met een andere kunstenaar. Elke kunstenaar wordt ingedeeld in een categorie en beschikt na betaling van € 288, 59 (standgeld per jaar) over een genummerde plaats. Nadat je bent ingedeeld in een categorie kun je niet meer wisselen van categorie, alles is streng gereglementeerd. 78 schilders, met gebruik van alle schildertechnieken (olie, acryl, aquarel). 59 portrettekenaars (potlood, houtskool, pastel). 7 cartoonisten (humoristische portretten) en 5 silhouet kunstenaars (het knippen van profielen met een schaar).

Van 11 tot en met 15 oktober 2017 voor de 84e maal de wijnfeesten van Montmartre

Fète des Vendanges

Vroeger was Montmartre een echt wijndorp met meerdere wijngaarden. Waar nu de Place Pierre ligt strekte zich een wijngaard uit. Dat was ook het geval tussen de rue Tardieu en de rue d'Orsel, op de place Jean-Baptiste Clément en rondom het Château des Brouillards. De genadeslag werd gegeven door de exploitatie van kalkgroeven in de hellingen van Montmartre. Over de oudste wijngaard van Parijs; de Clos de Montmartre; doen verschillende verhalen de ronde. Volgens de romantici onder ons werd de wijngaard al in de Gallo-Romeinse tijd aangeplant. De realisten echter vertellen een heel ander verhaal: In 1932 besloot de stad Parijs, dat Montmartre al in 1860 had geannexeerd, om door zijn "Service de Jardins", op de hoek van rue des Saules en de rue Saint Vincent, een wijngaard te laten aanplanten. In 1933 nam de toenmalige burgemeester van Montmartre, Pierre Labric, het initiatief  voor de wijnfeesten, elk jaar in oktober. Van 11 t/m 15 oktober as. vindt op Montmartre, in de straten rond de Sacré Coeur, alweer voor de vierentachtigste keer het traditionele Fètes des Vendanges plaats. Voor meer informatie over het feest, de activiteiten, het programma en de locaties kunt u kijken op de website van het Fête des Vendanges de Montmartre.

Passage Cottin

Als laatste onderdeel van mijn wandeling ‘sleep’ ik mij naar een zeer bijzondere passage; de passage Cottin, die begint ter hoogte van de rue de Ramey nummer 17. Deze 130 meter lange passage, vernoemd naar de eigenaar van de grond, begint eerst vlak en daarna volgt een zeer steile trap naar boven. De enige kunstenaar die ooit geboren is op Montmartre, Maurice Utrillo, vereeuwigde zo rond 1910 - 1911 deze prachtige passage. Een olieverf op karton, 62 × 46 cm en in de collectie van het Centre Pompidou. 

Bovenaan de trap heeft u een tweezijdig adem-benemend uitzicht. Allereerst de trappen van de rue du Chevalier de la Barre aan de achterzijde van de Sacré Cœur met bovenaan een verstild parkje waar u zelden een toerist tegenkomt. Draait u zich weer om dan een fraai doorzicht op de oostkant van Parijs.

Ik keer terug naar de passage Cotin en vervolg de rue du Chevalier de la Barre naar beneden. Een verstild straatje dat zo zou passen als decor in een film als Woody Allen's Midnight in Paris. Onderaan rechtsaf de rue Ramey om daarna weer rechtsaf te slaan naar de rue Muller. Geen bijzondere straat maar wel een met een verrassing aan het einde. Een klein pleintje vol met terrasjes onderaan de trappen van rue Maurice Utrillo. Een heerlijke plek om de uitkomst van mijn vraag te berekenen: Hoeveel trappen telt Montmartre eigenlijk? En hoeveel treden beklim ik dan? Zijn er dat dan meer dan die van de Eiffeltoren vanaf de begane grond tot aan de top?

Rue du Chevalier de la Barre

Beklommen straten in willekeurige volgorde: rue Armand Gauthier, rue Giardon, allée des Brouillards, rue Juste Métivier, square Caulaincourt, rue de la Fontaine du But, rue des Saules, rue Diard, rue Cyrano de Bergerac, rue Nobel, rue Gaston Couthé, rue du l’Abbé-Patureau, rue du Mont-Cenis, rue Becquerel, rue de la Bonne, rue du Chevalier de la Barre, Passage Cottin, rue Paul Albert, rue Maurice Utrillo, rue Foyatier, rue Gabrielle, rue André Barsaq, rue Chappe, rue Drevet, rue du Calvaire, place Jean-Baptiste Clément, rue de la Mire, Rue Tholozé, place Émile Goudeau, passage des Abbesses, rue André Antoine, rue Boris Vian, rue de Chartres.

Aantal straten met trappen: 33

Aantal treden: 2280

Aantal treden van de Eiffeltoren: 1665

Mijn stappenteller het ik die dag maar niet bekeken. Tevreden maar uiterst vermoeid neem ik de metro naar mijn hotel. Metrostation Abbesses, 176 treden. Gelukkig alleen naar beneden.

Mijn eettip in Montmartre 

Eettip in Montmartre: In de rue de Lepic, op nummer 61 de Epicerie, Table d’Hôte annex rôtisserie Jeanne B. De heerlijkste maaltijden, alles 'fait maison'. In de vitrines staan de prachtigste patés en terrines. Je kunt maaltijden meenemen maar je kunt ook aan een van de tafeltjes plaatsnemen om een hapje te eten, heerlijk en ambachtelijk. 

Jeanne B: Je kunt maaltijden meenemen maar je kunt ook aan een van de tafeltjes plaatsnemen