PARIS CACHÉ, HET VERBORGEN PARIJS

Parijs is eigenlijk een stad waar je volgens de Franse schrijver en Parijsliefhebber Julien Green in meervoud over zou moeten spreken. Dit omdat de stad zoveel geheimen en contradicties herbergt. De grote gebouwen, monumenten en de Haussmanngebouwen, verlenen Parijs haar luister, maar in de nauwe straatjes, op pleinen en in parken moeten we zoeken naar haar speciale charme. Deze charme bestaat uit een grote hoeveelheid kleinigheden, een verborgen passage, een juweel van een parkje, een binnentuin met prachtige nog werkende fontein of een tot de verbeelding sprekende straatnaam als de rue du Chat-qui-Pêche, het smalste straatje van Parijs.

Square des Jardiniers in het 11e arrondissement

Op sommige van deze verschijningen zijn we voorbereid. Het barokke centrum vol met pracht en praal, romantische vergezichten op de Sacré-Cœur vereeuwigd op talloze schilderijen en ansichtkaarten. De meeste charmante kleinigheden van Parijs ontdekken we toevallig. Op iedere willekeurige wandeling door de stad komen we er waarschijnlijk tientallen tegen. Het is een klein wonder dat Parijs zo'n overvloed aan verborgen juweeltjes heeft kunnen bewaren, ondanks het verslindende moderne stadsleven. Maar achter de boulevards, avenues, pleinen, passages en poorten lijkt een evenzo gegroeide kosmos van beelden, fantasieën, dromen en mythen schuil te gaan die elke waarneming van Parijs zeker zo sterk kleurt als de architectuur dat doet. Het is zeker een compliment voor de smaak en geestkracht van de Parijzenaars. Parijs als stad der liefde, kunstenaarsmekka, stad van geleerden en intellectuelen en schouwtoneel der flaneurs. Een verblijf in Parijs is altijd een speurtocht naar de ‘innerlijke stad’, het verlangen de stad niet alleen te ontdekken maar ook ‘Parijs te denken’ – penser Paris, zoals de schrijver Paul Valéry het in zijn essay ‘Présence de Paris’ formuleerde.

Het is een klein wonder dat Parijs zo'n overvloed aan verborgen juweeltjes heeft kunnen bewaren, ondanks het verslindende moderne stadsleven

De enige manier om echt van Parijs te kunnen genieten is om tijdens je wandelingen alles aan het toeval over te laten. Je hoeft je niet te houden aan uitgestippelde routes. De stad is altijd aantrekkelijk en vol met avontuur en oh jé; de Parijzenaar. Hij of zij haast zich over de boulevards en de gangen van de metro, haast zich naar het werk en ’s avonds weer terug naar de banlieus, haast zich feitelijk door het leven. Niet buitengewoon vriendelijk, soms in staat om van het leven te genieten, niets is schokkend of zelfs maar verrassend, wat hem of haar heel tolerant maakt. Op een voorwaarde... als er tijd voor was! Métro-Boulot-Dodo – metro, zwoegen, slapen is een veel gebruikte omschrijving van het dagelijks levensritme van degenen die in de Parijs voorsteden wonen. Toegegeven, niet alles is even geslaagd, niet alles heeft kwaliteit, maar het draagt er wel toe bij dat Parijs zich tot een landschap van historische en moderne bouwwerken kon ontwikkelen, tot een stad met een indrukwekkend verleden en een futuristische toekomst.

Een van de binnenstraatjes aan de rue du Faubourg Saint-Denis

In een van mijn boeken kwam ik de volgende zin tegen: "Parijs is een verleidelijke stad, die permanent aandacht wil, wil worden bekeken en gezien door de ogen van een liefhebbende, verlangende en jaloerse minnaar". Ik moet bekennen dat ik zo naar mijn favoriete stad kijk. Altijd zoekend als een ware vrijbuiter, naar verborgen plekken, oases van stilte, onvermoede paradijsjes in anonieme straatjes, in miskende wijken, waar mijn fantasie het rijk alleen heeft.

Bovendien moet ik bekennen dat ik een tic heb. Ik loop in Parijs altijd naar boven te kijken. Kijkend naar de patronen van de typische franse balkonnetjes, de symmetrie van de Mansardedaken van zink of leisteen met dansende schoorstenen. De daken van Parijs vormen een uniek landschap, dat op elk moment van de dag anders kleurt. Soms zijn ze donker dan weer spiegelen ze alle tinten van de hemel. Onverslijtbaar en prachtig vormgegeven in fraaie rondingen, onderbroken door rijen dakkapellen. Dan denk ik wie woont daar? Zeker bloedheet in de zomer? Is er überhaupt een lift in dat pand? Hoe zou Parijs er hebben uitgezien met rode pannendaken? 

Sur les toits de Paris

De zolderkamers, vaak in prestigieuze gebouwen van de Parijse Bourgeoisie, waren ooit bedoeld voor de dienstmeisjes, ‘les petites bonnes’. Die mochten natuurlijk niet bij de familie slapen en kregen de restruimte op zolder. Meestal onder het zinken dak, met een eigen trap naar de zesde of zevende verdieping en piepklein; minder dan 9m². Van boven af is Parijs een wereld die bevolkt wordt door koepeltjes, met lood beklede dakkapellen en platte daken, relingen van zwart gietijzer, schoorstenen die overeind gehouden worden door ijzeren laddertjes. Tja, Sur les toits te Paris.

Sous les toits de Paris

Dans ma chambre ma Nini

On s’aimera, c’est si bon d’être uni !

C’est quand on a vingt ans

Quand fleurit le printemps,

Qu’il faut s’aimer, sans perdre un instant

L’air était très pur

Et le ciel d’azur

Elle dit: "Je n’veux pas !"

Puis elle se donna

C’est ainsi qu’en ce jour

La vainqueur, comme toujours

Sous les toits de Paris fut l’amour !

Heerlijk wandelen door Parijs zonder enig doel

In deze blog vind je foto’s die ik, al wandelend kriskras door Parijs, maakte. Vaak zonder enig doel, maar vol met ontdekkingen die je niet in reisgidsjes vindt; het verborgen Parijs achter ‘gesloten’ poorten en in verborgen straatjes. Les 1 is altijd achter iemand aanlopen die net de toegangscode van een poort heeft ingetoetst, met natuurlijk een vrolijk klinkend “bonjour”. Stoïcijns doorlopen en niet meteen als een toerist gaan rondkijken. Met een stevige tred loop je door naar het einde van de cour, maak terloops nog even je veter vast om te kijken waar de persoon is die je met verbazing binnenliet. Aha, nu pas is het tijd om alles in je op te nemen, rond te kijken en te fotograferen. Je kunt er zeker van zijn dat je even later wordt aangesproken door de conciërge. Een zin als “c’est beau ici” en een passend instemmend gezicht helpt altijd.

74 rue du Faubourg Saint-Denis

Veel bedrijven, galerieën, en winkels zijn gevestigd aan een cour. Achter de grote, zware deuren waar vroeger koetsen naar binnen reden, zitten de meest verrassende binnenplaatsen en hofjes verstopt. Wanneer er naamplaatjes van bedrijven hangen zijn ze meestal geopend gedurende kantooruren. Vaak heb je een code nodig, maar soms kan je de deur gewoon openduwen, altijd proberen, of je drukt op het knopje onder de cijfertoetsen. Om je een handje te helpen, geef ik je één insidertip: 56, avenue Jean Jaures, in het 19e arrondissement. De code voor de deur? 6721.

Een binnenplaats aan de rue du Faubourg Saint-Antoine

Bij grote toegangspoorten zie je vaak links en rechts voorwerpen die meer een sta-in-de-weg lijken. Gemaakt van ijzer of beton en ze lijken de toegang expres te versmallen. Uit welke tijd deze objecten stammen kan ik nergens terugvinden, zeer waarschijnlijk de middeleeuwen, maar ze luisteren naar de volgende namen; 'chasse-roue' of 'boute-roue' bedoeld om te voorkomen dat de wielen van een koets schade toebrengen aan de muur. In het begin waren ze gemaakt van steen maar werden voor de typische Haussmann gebouwen gemaakt van metaal. Aan de bovenzijde zijn de poorten vaak voorzien van fraaie atlanten, kariatiden - bas reliëfs - gebeeldhouwde ornamenten in steen. Vaak vormen ze een omlijsting voor het huisnummer. Een van de mooiste bas-reliëfs van Parijs is te vinden aan de avenue Rapp 29 en de rue d’Abbeville 16.

Passage du Cheval Blanc

De herinrichting van Parijs onder Baron Georges Eugène Haussmann (1809-1891), het lukte Haussmann in slechts 17 jaar om Parijs volledig te transformeren, ging volgens strenge bouwvoorschriften, waarin ieder bouwkundig element stond omschreven; van overhang, tot deur-, raam- en poortbreedte. Vijf of zes verdiepingen plus begane grond. De minimale hoogte van de verdiepingen moesten volgens hem 2,60 meter bedragen. Een balkon op de eerste en vierde verdieping allen met gelijkwaardige uitlijning. In een Haussmann-gebouw is de tweede verdieping de ‘étage noble’, de royale woonverdieping met balkon, de derde en de vierde verdieping hebben dezelfde stijl maar minder weelderig en de vijfde verdieping is voorzien van niet gedecoreerde lange balkons en de daken hellen onder 45 graden. Het gebouw mag niet hoger zijn dan 37 meter, dat is heden ten dage in Parijs wettelijk vastgelegd. En dan de afwerking. Kijk eens naar de patronen van de typische Franse balkonnetjes, de symmetrie van de mansardedaken van zink of leisteen met dansende schoorstenen. Het woord mansarde is te danken aan de architectenfamilie Mansart. Een Mansarde is een kamer onder de balken met een raam dat uitspringt, bedoeld voor de dienstmeisjes.

Villa du Lavoir in het 10e arrondissement

De door Haussmann zo gewenste stilistische uniformiteit, die vrijwillig door nagenoeg alle architecten werd toegepast, veroorzaakte het vraagstuk van de monotonie en het verschil. Hoe onderscheidt zich een openbaar gebouw van een privé gebouw? Om verschillen te kunnen maken werden variaties ontworpen in details en ornamentiek. Bij herhaling van de massale hoofdvorm werden details of ornamenten steeds anders gemaakt, een werkwijze die in de Beaux-Arts traditie is terug te vinden en die Haussman ook liet toepassen op het beroemde straatmeubilair waarmee Parijs in de tweede helft van de 19e eeuw overvloedig werd ingericht. In massaproductie werden bijvoorbeeld 78 variaties ontwikkeld op zeven verschillende basistypen van een gaslantaarn. Zo wist de geniale bureaucraat een aan ogenschijnlijke monotonie een subtiele schilderachtigheid te verlenen.

Cour de l'Industrie, 11e arrondissement

Dankzij de fotografie van Google Earth kun je de stad van boven bekijken. Het grafisch fileren en uiteenrafelen levert prachtige beelden op. De rangorde der straten, pleinen en bouwblokken. De blokken met een voor ons ongekende compactheid,  met hun ontsluitingen, binnenhoven en daglichttoetreding maken Parijs tot een supercompacte stad. En juist door brutaal de poorten te slechten leer je een ander Parijs kennen: Het Paris caché of het verborgen Parijs.

Rond 20 mei 2018 verschijnt mijn nieuwe reisgids ‘Ongewoon Parijs’ waar je samen met mij op ontdekkingstocht gaat langs de 20 arrondissementen. Een kennismaking met onbekende en minder bekende plekken in de Franse hoofdstad. Buiten de gebaande paden op zoek naar verborgen schatten en op zoek naar de couleur locale. 160 pagina’s met honderden foto’s. De prijs wordt slechts € 19,95 – ISBN 978-94-92500-81-6

Cover 'Ongewoon Parijs'