MOYNAT, GOYARD, VUITTON, PARIJSE GODEN VAN DE REISWERELD

Afgelopen vrijdag, 6 april 2018, keek ik naar een aflevering van de TV-Show op reis. Daar interviewde Ivo Niehe de in Amsterdam wonende Menko Ten Cate. Hij werd geboren in Amsterdam, als oudste zoon van een Twentse textielfamilie. In zijn huis liggen meer dan 250 historische koffers opgestapeld waarvan de meeste zijn gemaakt tussen 1850 en 1950, de grote periode van het reizen. ,,Rond 1900 was reizen nog een onderneming. Als je ging, ging je complete huisraad mee. Vaak in degelijk gemaakte hutkoffers. Er werd mee gesmeten, ze stonden te stuiteren in koetsen en auto’s. Juist de beschadigingen prikkelen de fantasie. Wat is er met die dingen gebeurd, waar zijn ze geweest? Na 1950 is die romantiek verdwenen. Massatoerisme, touringcars, vliegreizen: het is niet mijn wereld. Vrienden zeggen vaak dat ik in de verkeerde eeuw geboren ben.’’ Aldus Ten Cate in het interview.

Natuurlijk kwam de naam Louis Vuitton voorbij, maar ook namen van Parijs koffermakers waarvan ik nog nooit had gehoord. Tijd om op onderzoek uit te gaan. Terwijl ik op zoek ga bedenk ik dat ik een artikel over beroemde koffermakers ga schrijven in een tijd waar de kosten voor het meenemen van een koffer op vliegreis soms duurder is dan het ticket zelf. Maar ook de tijd waarin ik zelf veel reisde over de wereld en het een kunst was om zo min mogelijk mee te nemen, eigenlijk alleen handbagage en een computertas. Ja, en dat lukte mij, ook al was ik een week onderweg. Een kostuum, twee bijpassende broeken, vijf overhemden, vijf stropdassen, ondergoed en bijpassende sokken. Het kostuum trok je aan en de overige kleding netjes opgerold in de rolkoffer. Gelukkig vloog ik businessclass dus je colbert en overjas werden netje weggehangen en de boekenpers op de hotelkamer deed de rest. Nooit wachten bij de bagageband, nooit stress bij het overstappen of het halen van je vlucht. Een stuk minder romantisch als reizen in de 18^e eeuw.

In 2015 opende een imposante expositie in het Grand Palais te Parijs, geïnitieerd en georganiseerd door het machtige Franse mode- en bagagehuis Louis Vuitton zelf. Te zien waren tal van originele koffers en artistieke tassen vol LV-initialen, veelal unieke exemplaren, op bestelling gemaakt. Zoals het met monogrammen overdekte koffertje dat modeontwerper Yves Saint Laurent in 1964 bij Vuitton bestelde. Precies op maat gemaakt om alle delen van Prousts beroemde roman À la recherche du temps perdu veilig te kunnen vervoeren. Deze tentoonstelling Volez, Voguez, Voyagez (vlieg, zeil, reis), reist inmiddels de hele wereld over. Van Tokyo, naar Seoul, naar New York. Of de expositie ooit naar Nederland komt is mij onbekend.

Wel konden wij kennis maken met de indrukwekkende collectie van Magnus Malm in de Amsterdamse Beurs van Berlage. De Zweed kocht ooit enkele hutkoffers ter decoratie van zijn huizen en liep daarbij een verzamelvirus op. De vastgoedmagnaat bezit inmiddels 85 van de beroemdste koffers uit verzamelaars-bijbel ‘100 Legendary Trunks’. Over de hele wereld speuren zijn agenten veilingsites af naar de laatste vijftien. Zelf reist Malm nooit met een hutkoffer - te zwaar - maar om die meesterwerken in een kluis te laten, is ook zo wat. Vandaar de reizende tentoonstelling ‘Legendary Trunks - The Exhibition’, die zijn wereldreis begon in Amsterdam en nu tot en met 19 augustus 2018 te zien is in Göteborg.

Affiche van de reizende tentoonstelling, '100 Legendary Trunks'

Bij koffers en tassen denken we al snel aan het luxe merk Louis Vuitton maar ik neem u mee naar een van de oudste en nog steeds bestaande koffermerken van Parijs; Maison Goyard, gesticht in 1792 door Pierre-François Martin, toen nog met de naam Maison Martin. Het huis Martin werd al snel een favoriet bij de Franse aristocratie, en kreeg uiteindelijk de prestigieuze tittel van hofleverancier van Maria Carolina Ferdinande Louise van Bourbon-Sicilië, hertogin van Berry. In 1834, verhuisde het huis van de rue Neuve des Capucines nummer 4 naar de rue Saint-Honoré 347, Hoewel het postadres veranderd is in rue Saint-Honoré 233 in 1856, vanwege een nieuw straatnummeringssysteem, is de locatie nog altijd dezelfde gebleven.  In 1845 maakte de jonge François Goyard zijn entree als leerling. Toen de eigenaar in 1852 overleed nam Goyard de leiding van het bedrijf over. Hoewel het merk Goyard bekend staat om een zekere mate van geheimhouding weten we de namen van beroemde klanten. De hertog en hertogin van Windsor kochten hun eerste kofferset in 1939. Maar ook royalty’s waaronder de Grimaldis, de Maharadja van Kapurthala, de Aga Khan, prinses Radziwill en de prins en prinses von Fürstenberg waren graag geziene klanten. Tegenwoordig zien we de iconen van het heden met koffers en tassen van het Huis Goyard: Victoria Beckham, Carla Bruni-Sarkozy en rapper Kanye West die zelfs een videoclip opnam in de Goyard winkel.

In 1849 openden koffermakers Octavie en Francois Coulembier hun eerste zaak in Parijs. Zij bundelden hun krachten met Pauline Moynat, een specialiste in reisartikelen en openden hun winkel aan de avenue de l’Opéra. Het huis Moynat werd beroemd om zijn handgemaakte koffers speciaal voor auto’s. Mede dankzij technische innovaties, licht van gewicht en waterdicht dankzij het gebruik van guttapercha. Gom die wordt verkregen door het sap te koken van bepaalde bomen die alleen op Borneo, Maleisië en Nieuw-Guinea voorkomen; buigzaam en vezelachtig, niet zo elastisch als rubber maar een goede isolator.  Maison Moynat bestaat nog steeds en is gevestigd aan de rue Saint-Honoré 348. De winkel heeft twee verdiepingen waarvan de bovenste is ingericht als een klein museum waar u kennis kunt maken met het unieke erfgoed uit de 19^e eeuw.

Wat moet het heerlijk zijn, een koffer op maat te bestellen. Zo'n grote kist die je rechtstandig in je safaritent zet, met laatjes voor je scheerspullen en hangers voor je linnen overhemden. Of een uitklapkoffer met laptop, boekenplankje en leeslamp. Niks raars aan: schrijver Ernest Hemingway ging niet op avontuur zonder zijn Louis Vuitton met ingebouwde schrijfmachine. Meer dan 160 jaar geleden begon Louis Vuitton een handel in koffers en reisartikelen. De man, een telg van een houtzagersfamilie uit de Jura, trok op veertienjarige leeftijd naar Parijs om er zijn kans te wagen. Klein detail: hij had geen cent op zak. Niemand kon dus voorspellen dat hij enkele jaren later alle koffers en reiskisten zou mogen vervaardigen voor keizerin Eugénie, de echtgenote van Napoleon III, die nooit zonder haar Vuittons op stap ging. Zovele jaren later is dat ‘maken’ nog steeds niet triviaal bij het bedrijf dat zich de afgelopen twintig jaar een stevige plaats heeft verworven aan de top van de luxe-industrie.

Louis Vuitton werd geboren op 4 augustus 1821 in Anchay, een klein gehucht in de bergachtige en bosrijke Jura in Oost-Frankrijk. Vuittons vader Xavier Vuitton was een landbouwer, zijn moeder Coronne Gaillard was een hoedenmaakster. Toen Vuitton 10 jaar oud was, stierf zijn moeder. Zijn vader hertrouwde snel. Volgens de legende was Vuittons stiefmoeder even gemeen als een stiefmoeder uit zo’n beetje ieder sprookje. En Vuitton was een koppig en eigenwijs kind. Door de moeilijke relatie met zijn stiefmoeder – en omdat hij genoeg had van het saaie provinciale leven in Anchay – besloot hij naar de bruisende hoofdstad Parijs te trekken. In 1835 vertrok de toen 13-jarige Vuitton helemaal alleen te voet naar Parijs. Hij deed langer dan twee jaar over zijn trektocht van zo’n slordige 457 km. Onderweg deed hij allerlei klusjes om eten te kunnen kopen en sliep hij waar hij maar onderdak kon vinden. Hij arriveerde in 1837 op 16-jarige leeftijd in de hoofdstad, waar de industriële revolutie volop aan de gang was en garant stond voor tal van tegenstrijdigheden: adembenemende grandeur versus diepe armoede en forse groei versus verwoestende epidemieën.

Hij klopt aan bij het atelier van een ‘layetier-emballeur’ – koffermaker en inpakker - Monsieur Maréchal aan de rue Saint-Honoré. De jonge Louis werkt als leerling in diens atelier. In het Europa van de 19e eeuw was het maken van koffers een zeer respectabel ambacht. Een koffermaker en inpakker maakte alle koffers op maat en pakte persoonlijk de koffers van zijn klanten in en uit. Als leerling koffermaker ontmoet Louis een boel Franse kopstukken. Napoléon III, om maar iemand te noemen. En diens vrouw, Eugénie de Montijo, de laatste keizerin van Frankrijk en groot liefhebster van luxe items. Ze stelt de nog onbeduidende Vuitton aan als haar persoonlijke koffermaker en -inpakker. Napoléon en Eugénie bewoonden het Louvre op loopafstand van de rue Saint-Honoré. Dankzij haar kwam Vuitton in contact met de elite en kon hij een vorstelijk cliënteel aanleggen. Dat zou voor de rest van Vuittons leven een beroep blijven doen op zijn producten en diensten. Mede dankzij deze keizerlijke ruggensteun vliegen de deuren voor Vuitton open en in 1854 verlaat hij Maréchal en opent zijn eigen boetiek aan rue des Capucines. In dat jaar ontmoet hij ook een 17-jarige schone; Clemence-Emilie Parriaux die hij trouwt in de lente op 22 april 1854. Samen met haar opent hij zijn nieuwe boetiek met een uithangbord boven de winkel met: “Pakt zorgvuldig uw meest breekbare objecten in. Gespecialiseerd in het inpakken van kleding”.

Atelier Louis Vuitton 1888

In 1858, vier jaar na de opening van zijn winkel, bracht Vuitton een geheel nieuwe kofferlijn uit. In plaats van leer gebruikte hij een grijs doek om de nieuwe koffer te vervaardigen. Het materiaal was lichter en duurzamer en liet minder makkelijk water of geurtjes door. Maar het belangrijkste verkoopargument was de vorm. Alle vorige koffers hadden een bol deksel, maar de nieuwe van Vuitton waren rechthoekig. Die kon men dus makkelijker stapelen, wat erg handig was voor het reizen met de nieuwste vervoermiddelen zoals de trein of het stoomschip. Vuittons koffers werden meteen een groot commercieel succes doordat hij functionaliteit wist te combineren met een hoge kwaliteit van materialen en handarbeid. Dankzij de vooruitgang in de transportindustrie gingen mensen steeds meer reizen, waardoor de vraag naar zijn reiskoffers bleef stijgen. Om aan de toenemende vraag te voldoen, breidde hij zijn zaak uit. In 1859 opende hij een groter atelier in Asnières, een dorp net buiten Parijs. Zijn zaak floreerde. Vuitton kreeg niet alleen van Franse aristocraten persoonlijke bestellingen binnen, maar zelfs van Isma'il Pasha, de Kedive van Egypte.

 In 1871 opende Vuitton een nieuwe locatie aan de rue Scribe 1

Toen Vuitton in de 19de eeuw naam begon te maken als koffermaker, kreeg hij veel bijval van circusartiesten. Logisch, aangezien rondtrekkende gezelschappen best wel behoefte hebben aan stevige koffers met onkraakbare sloten. Zo onkraakbaar, dat de befaamde illusionist Houdini er naar verluidt een erezaak van maakte om hem slimmer af te zijn. Hoe dat afliep, zullen we echter nooit te weten komen. Ook Kita, een mimeartiest die toen op heel wat succes kon rekenen, kwam nergens zonder zijn gepersonaliseerde Vuitton-koffer. Hij ontwierp zelfs een speciale koffer om de dwergpony van het gezelschap in te transporteren, van een paradepaardje gesproken!

Onder Louis’ zoon George ontwikkelde zich de afdeling ‘La Commande Spéciale’

In Asnières-sur-Seine, even buiten Parijs, woonden vier generaties Vuitton. De laatste, Patrick Louis Vuitton, is nog steeds verantwoordelijk voor de ‘commandes spéciales’, de bijzondere bestellingen. Een kleine greep uit de orders in de categorie ‘je kunt het zo gek niet bedenken’: Een koffer voor de strijkstok van een vermaard dirigent, een fotokoffer voor een bekende fotograaf of een gigantische reiskoffer voor de verzameling sigaren van een rijke Amerikaan. Namen worden niet openbaar gemaakt, maar bekend is dat onder anderen beroemdheden als Sharon Stone, Sofia Coppola en Kanye West op de klantenlijst staan, en dat ook Chanels artistiek directeur Karl Lagerfeld een koffer liet maken om zijn iPod en versterkers mee te nemen.

In 1871 opende Vuitton een nieuwe locatie aan de rue Scribe 1, Hier introduceerde hij een jaar later een nieuw kofferontwerp met beige canvas en rode strepen. Het eenvoudige maar luxueuze ontwerp markeerde het begin van Louis Vuitton als luxemerk. Vuitton bleef nog 20 jaar in rue Scribe 1, waar hij tot aan zijn dood werkte aan innoverende en hoogwaardige luxekoffers. Hij stierf op 27 februari 1892 op 70-jarige leeftijd.

De lijn Louis Vuitton zou echter nog lang niet sterven. Onder zijn zoon Georges, die het bekende LV-monogram van de onderneming heeft gecreëerd, en onder volgende generaties, zou het merk Louis Vuitton uitgroeien tot het wereldberoemde leer- en lifestylemerk dat het vandaag nog steeds is. Onder Louis’ zoon George ontwikkelde zich de afdeling ‘La Commande Spéciale’. In opdracht van de ontdekkingsreiziger Pierre Savorgnan boog George zich over een complex ensemble van koffer: bed en bureau in een. Bij voorkeur opvouwbaar. Het project lukte en bracht andere reizigers op wilde ideeën: de orkestleider-componist Leopold Stokowski bijvoorbeeld wilde zich per se laten vergezellen door een secrétairekoffer met lades en typemachine annex uitklapbare schrijftafel.

De 'Wardrobe' uit 1914, een koffer met ingewerkte kleerkast, lades en schoenenruimte had als voordeel dat zijn eigenaar nooit meer hoefde uit te pakken. De huidige afdeling is in handen van Parick Louis Vuitton. De speciale bestellingen evolueerden tot het paradepaardje van Vuitton, ook al maken ze niet het leeuwenaandeel uit van de omzet. Het is een niche die gewoonweg historisch groeide, maar niet de intentie heeft de 'normale' bagage van haar troon te verdringen. 'Louis Vuitton' timmert zo'n 350 speciale bestellinen per jaar in elkaar onder het motto: “Tous les clients sont rois et tous le rois sont clients”.

Bronnen & foto’s:

The Menko Ten Cate Collection; a lexicon of classic luggage – ISBN: 9789090306926

Louis Vuitton; Volez, Voguez, Voyagez - ISBN: 9781614285342

Louis Vuitton ; 100 Legendary Trunks

Als deze koffer zijn verhaal eens kon vertellen?