Er
wordt aangenomen dat het eerste openbare toilet in Londen in 1423 door de
burgemeester van de stad, Richard Whittington, werd geïnstalleerd. Het was een
gewoon gebouw, dat in één keer 128 mensen kon bedienen. De faciliteit werd in
tweeën gedeeld. Er waren dus 64 toiletten voor mannen en hetzelfde aantal voor
vrouwen. Doorspoelen vond twee- maal per dag plaats. Ondanks de oprichting van
het eerste openbare toilet en de algemene vooruit- gang op dit gebied, bleef de
situatie in Londen tot het einde van de 19e eeuw onopgelost. Tot die tijd zag
je vaak mannen op straat die in elke hoek of smal steegje hun eigen ‘toilet’ creëerde.
Voor vrouwen was de situatie iets moeilijker. Alles veranderde in 1851 toen
spoeltoiletten werden gedemonstreerd op de tentoonstelling in Crystal Palace.
Dit mechanisme, ontwikkeld door loodgieter George Jennings, overtuigde de
organisatoren om die toiletten ook na afloop van de tentoonstelling open te
laten. Het was een briljant idee, omdat het openbare toilet erg populair was en
een jaarinkomen van ongeveer £ 1.000 opleverde (tegenwoordig een bedrag van zes
cijfers). Want tegen de tijd dat de tentoonstelling werd gesloten, hadden meer
dan 800.000 bezoekers van de faciliteiten gebruik gemaakt. Openbare individuele
cabines met een doorspoeltoilet en wastafels om de handen te wassen werden pas tegen
het einde van de negentiende eeuw geïntroduceerd.
Parijs
kon natuurlijk niet achterblijven. Het Madeleine toilet was het eerste van zijn
soort op het vaste land van Europa. De opdracht werd in 1905 uitbesteed aan het
‘Établissements Porcher, Paris-Revin’. Het was in het begin van de ‘Belle
Époque’ waar een nieuwe decoratieve stijl opbloeide, de Art Nouveau, te zien in
de gebouwen van Guimard waaronder de metro ingangen en de warenhuizen, maar ook
in het Madeleine toilet. Het werd gebouwd met de beste materialen; gelakt
mahonie houten afscheidingen, deuren en meubilair, glas-in-lood ramen met
bloemmotieven, versierd met sierlijk keramiek, en het mooiste mozaïek. Op
decoratie werd door de firma Porcher niet bezuinigd, op de muren en plafond
groene en paarse lotusfriezen. Er was zelfs een loge voor een bewaker en een
stoel op een verhoogd platform voor het werk van een schoenpoetser. Elke
individuele toiletcabine was voorzien van een spiegel en wastafel met koperen
kraan alles voor een make-over in volledige privacy. Het pand verwelkomde zowel
mannen en vrouwen in twee ondergrondse galerijen toegankelijk vanaf de Place de
la Madeleine. Ondergronds want je kon tenslotte geen openbare toilet hebben
naast een kerk. Dat is ook de reden dat de toilet bij de Notre-Dame ook ondergronds
werd gebouwd.
In maart 2011 werd de ‘Lavatory de la Madeleine’ geclassificeerd als Historisch monument
Meer dan honderd jaar deed dit toilet, misschien wel het mooiste van Europa, trouwe dienst. In 1990 werd het herentoilet gesloten om dienst te doen als technische ruimte voor de RATP. In maart 2011 werd de ‘Lavatory de la Madeleine’ geclassificeerd als Historisch monument. Maar ondanks dit keurmerk en het verzet van de burgemeester van het 8e arrondissement, sloot het toilet eind 2011 zijn deuren vanwege een gebrek aan voldoende bezoekers. Ongeveer nog zo’n 350 per dag.
De
concessiehouder die in 2015 werd aangesteld om de exploitatie van dit Parijse
toilet te verzekeren had de verplichting om het Madeleine toilet te renoveren
en te heropenen. Echter de door de Stad Parijs aangewezen operator kon zijn
verplichtingen niet nakomen vanwege de economische problemen na de
terroristische aanslagen van 2015 en later gooide de brand in de Notre-Dame de
Paris ook nog eens roet in het eten. Het toilet voor de kathedraal, het drukste
van Parijs moest ook zijn deuren sluiten voor het publiek.
De
Stad Parijs moest op zoek naar een nieuwe concessiehouder en vond in het
Nederlandse bedrijf 2theloo bereid om de restauratie te financieren voor een concessie
van tien jaar. Na een grondige schoonmaakoperatie in 2021, de ingang met de
wenteltrap naar beneden was in de afgelopen jaren een openlucht prullenbak
geworden, konden de renovatiewerkzaamheden in het najaar van 2022 starten.
Eerst moest de waterdichtheid van het glazen plafond worden gegarandeerd
alvorens men met het binnenwerk kon starten. Het is nu versterkt door een
tweevoudige waterdichtheid. Mocht er een breuk ontstaan in de bovenste laag dan
is in ieder geval het 119 jaar oude interieur veilig. Vervolgens konden
ambachtslieden aan het werk om de erfgoedsite weer open te stellen voor het
publiek. Alle leidingen kranen en sanitair werden vernieuwd, geheel passend bij
de sfeer uit de Belle Époque. Het mozaïek langs de trap naar beneden zal in de
loop van 2024 worden gerestaureerd door het ‘Centre de documentation de la
Conservation des Oeuvres d'Art Religieuses et Civiles’ (COARC), Paris.
Maandag
20 februari 2023 was het dan zover; de wedergeboorte van een erfgoedjuweel uit
de Belle Époque. De opening werd bijgewoond door Jeanne d’Hauteserre,
burgemeester van het 8e arrondissement en Karen Taïeb,
verantwoordelijk voor het Parijse erfgoed. Een afdaling naar beneden voelt als
een reis door de tijd. Zodra je binnenkomt bevindt zich aan de linkerkant de
ontvangstcabine van de hôtesse, een elegantere benaming voor ‘madame pipi’ of
zoals bij ons juffrouw van de retirade. De cabine is volledig origineel, alleen
het glas is vernieuwd en registreert nog steeds automatisch het aantal klanten
dat passeert. Midden in de ruimte de originele schoenpoetsstoel, bovenop een
podium van vier treden, omgeven door een rood koord om beklimming te voorkomen.
Een schoenpoetser zal er niet zijn aangezien dat beroep in Europa niet meer
bestaat. In een etalage hangen enkele posters uit de Belle Époque. Zeven
toilethokjes zijn beschikbaar voor zowel vrouwen als mannen.
Om
toegang te krijgen tot dit juweeltje moet je wel een bedrag van € 2 pinnen of
contant betalen. Een creditkaart mag ook. In ruil daarvoor wordt elke cabine na
bezoek schoongemaakt. De ‘Lavatory de la Madeleine’ is elke dag geopende van
10.00 uur tot 18.00 uur. Ik kan je vertellen, in de hoofdstad is er geen
mooiere en luxueuzere plek om van plotselinge aandrang af te komen. Helaas zijn
deze toiletten (nog) niet toegankelijk mensen met een handicap. Goed om te
weten dat de 435 aanwezige sanisettes in de stad wel toegankelijk zijn voor
mensen met een handicap. Bovendien zijn die allemaal gratis. Parijs heeft
overigens de meeste openbare toiletten per vierkante meter in de wereld. De
Parijs sanisettes verwelkomden in 2022 meer dan 20 miljoen gebruikers.
Er is gebruik gemaakt van de mooiste materialen, glas-in-lood ramen en mahoniehouten deuren
Ter
voorbereiding op de Olympische Zomerspelen van 2024 in Parijs zullen alle
Sanisettes worden vervangen door een nieuwe vloot van toiletten van de volgende
generatie die water- en energie-zuinig zullen zijn met de toevoeging van een
aparte urinoircabine. Het aantal rolstoeltoegankelijke units zal verdubbelen en
er zullen buiten handwasstations worden geïnstalleerd. Bestaande toiletten
zullen worden gerecycled en weer in gebruik worden genomen in andere delen van
Frankrijk of in het buitenland.
De
zoektocht op het internet naar de huidige sanisettes leverde nog wat
interessante wetenswaardigheden op: De ontwerper van de sanisettes is Patrick
Jouin, designer uit de school van Philippe Starck. Deze volautomatische
toiletten hebben de zogenaamde vespasiennes (straaturinoirs) ook bekend als pissoirs,
waarvan er in de jaren dertig meer dan 1200 in Parijs waren, vervangen. De
enige nog ‘werkende’ vespasienne is te vinden op de boulevard Arago en wordt
nog regelmatig gebruikt. De sanisette wordt na elk bezoek volledig automatisch
gereinigd. Dus maak je geen zorgen over de natte zitting want dat betekent dat
het toilet ontsmet is. Grote boodschappen a.u.b. binnen 15 minuten want anders
gaat de deur automatisch open. En als je toch op je gemak aan het genieten bent
van alle hightech, bedenk dan dat Patrick Jouin ook de ontwerper is van
exclusieve interieurs van ondermeer de juwelier Van Cleef en Arpels aan de Place
Vendôme, het driesterren Michelin restaurant van Alain Ducasse en het
sterrenrestaurant Jules Verne op de Eiffeltoren. Chique toch!
Dan
nog een bericht op NU.nl geplaatst op 9 oktober 2023: Uit een onderzoek onder
3.000 vakantiegangers uit vijftien Europese landen van vakantiewebsite Zoover
blijkt dat in Frankrijk de smerigste openbare toiletten van Europa te vinden
zijn. De schoonste toiletten zijn te vinden in Portugal. Na Frankrijk zijn de
smerigste openbare toiletten te vinden in Turkije. Zo’n 17 procent vindt ze het
smerigst. Op nummer drie staat Polen, met 9 procent van de stemmen. Opvallend
is dat 45 procent van de Fransen hun eigen toiletten ook bestempelen als de
smerigste. De grootste ergernis bij het gebruik van openbare toiletten zijn
stinkende toiletruimtes (34 procent). Ook vinden de ondervraagden het erg
vervelend als er wc-papier ontbreekt (27 procent). Daarna zijn een hurktoilet
en vieze wc-bril storend (19 procent). Met een gebrek aan handzeep hebben
toiletgebruikers de minste moeite (2 procent).
Dus reden temeer om een bezoek te brengen aan de ‘Lavatory de la Madeleine’.
Place de la Madeleine, metrostation Madeleine, lijn 8, 12
& 14
Fotografie met dank aan 'De Stad Parijs' en 2theloo
Geen opmerkingen:
Een reactie posten