"Sneller dan het hart van een sterfelijke verandert de
stad, het oude Parijs is verdwenen"; Aldus treurde Baudelaire in de 19e
eeuw - en zo horen we nostalgische mensen tot op de dag van vandaag klagen.
Echter, in de loop der eeuwen stapelden de gebouwen zich in Parijs op als een
gigantische puzzel. Elke wijk, elk bouwwerk, draagt de sporen van voorbije
tijden en levert een bijdrage aan de toekomst. De Franse hoofdstad is absoluut
geen museumstad meer. De nieuwe architectuur van de stad getuigt van respect voor
het verleden én van bruisende creativiteit.
Spectaculaire vernieuwingen in Parijs zijn steeds het
initiatief geweest van koningen en presidenten. Architectuur uit hogere kringen
met als streven, een eigen architectonische nalatenschap. George Pompidou,
Giscard d'Estaing en vooral François Mitterrand spanden hierin de kroon. Na de
komst van Nicolas Sarkozy is het wat rustig voor wat betreft presidentiële
bouwprojecten in de stad, maar het zijn vooral particuliere prestigeprojecten,
initiatieven uit het zakenleven, die de stad opnieuw aanzien geven. De
Parijzenaars zijn hier als vanouds niet enthousiast over. Volgens peilingen is
62% tegen hoogbouw. Wolkenkrabbers zijn on-Parijs vinden de tegenstanders.
Haussmann legde in de 19de eeuw de basis voor een horizontale stad met brede
boulevards en die laat zich moeilijk combineren met verticale elementen.
Sterker nog, in 1973 bepaalde het gemeentebestuur van Parijs dat er een
hoogtelimiet moest worden ingesteld. Om de unieke skyline van de Franse
hoofdstad te waarborgen mochten er geen gebouwen of kunstwerken hoger dan 37
meter worden gebouwd. Aanleiding hiertoe was de bouw van de 210 meter hoge en
nog steeds verguisde Tour Montparnasse. Tot grote schrik van de stadsbewoners
werden de hoogtebeperkingen in 2010 opgeheven en de stad ondergaat een enorme
verstedelijking en vergroening. Veel van deze projecten zijn te danken aan de
visionaire blik van Anne Hidalgo, voormalig staatssecretaris van cultuur,
vervolgens eerste assistent van de vorige Parijse burgemeester Bertrand
Delanoë, toen verantwoordelijk voor de ruimtelijke ordening in de regio Parijs,
en sinds 5 april 2014 zelf burgemeester van de Franse hoofdstad.
De nieuwe architectuur van de stad getuigt van een bruisende creativiteit
In deze blog neem ik je mee langs 10 gebouwen die symbool
staan voor de vitaliteit van de Franse hoofdstad en haar architectuur. Hoewel
we weten hoe we hedendaagse kunst moeten aanpakken, missen we nog steeds het
perspectief om hedendaagse architectuur helder te definiëren. Licht
futuristisch of juist heel refererend, met organische rondingen of juist
loodrechte rechtlijnigheid, luchtig of juist massief... In plaats van te
proberen een definitie te vinden die nooit voor iedereen geschikt is, nodig ik
je uit om 10 Parijse monumenten in willekeurige volgorde te ontdekken die
minder dan vijftien jaar geleden uit de grond zijn gestampt om zo een idee te
krijgen van wat er later in de geschiedenisboeken van de architectuur zal
verschijnen. Plus 1 die nog in aanbouw is.
In 2020, nam de Le Monde-groep een nieuw pand in gebruik
Het hoofdkantoor van Le Monde
Ter gelegenheid van het 75-jarig jubileum van de krant in 2020, nam de Le Monde-groep een nieuw pand in gebruik. Een enorm glazen gebouw op een steenworp afstand van Gare d'Austerlitz. Dit immense, 37 meter hoge brugachtige gebouw, ontstaan uit een samenwerking tussen het Noorse architectenbureau Snøhetta en het Franse bureau SRA Architectes, maakt indruk met zijn gepixelde gevel bekleed met 20.000 glazen tegels. Het geheel, in tweeën gedeeld door een loopbrug die de band tussen Le Monde en zijn lezers moet symboliseren sluit uiteindelijk, hoe massief het ook moge zijn, perfect aan bij het omringende stedelijke landschap en weerkaatst discreet de zonnestralen op de muren.
Waar? 67-69 avenue Pierre-Mendès-France, in het 13e arrondissement, metrostation Gare d’Austerlitz, lijn 5 & 10, RER-C.
Het hooggerechtshof van Parijs
Le Tribunal de Grande Instance de Paris
In juni 2017 is in de wijk Clichy-Battignoles het nieuwe
'Tribunal de Grande Instance de Paris', het TGI in gebruik genomen. Het
hooggerechtshof van Parijs, wederom een iconisch gebouw; de een vindt het
spuuglelijk de ander een architectonisch hoogstandje. Het uiterst transparante
'glazen' gebouw, 160 meter hoog, bestaat uit een speelse vorm van vier in
terrasvorm gestapelde glazen blokken, ieder ter hoogte van een traditioneel
Parijs gebouw, met in totaal 38 verdiepingen, waar 9000 mensen werkzaam zijn. "Door
gebruik van nieuwe technieken kunnen we licht glas gebruiken, waardoor het
gebouw 'transparant' wordt. Door deze hoogbouw winnen we ruimte voor groen,
voor parken en pleinen"; aldus Renzo Piano, de architect. Het gebouw
beschikt over daktuinen met een totale oppervlakte van 10.000 m², vol geplant
met eiken, dennen en struiken en is daarmee de grootste groene oase in de buurt
en zorgt voor recuperatie van het regenwater. Daarbij is het de meest
energiezuinige kantoortoren van Parijs met een verbruik van 75 KwhEP per
vierkante meter per jaar maar ook het meest veilige. Beveiligd tegen
terroristische aanslagen en beglazing met kogelvrij glas. We zijn ver
verwijderd van de sombere rechtzalen uit Netflix-series.
Waar? 1 Parvis. du Tribunal de Paris, 17e
arrondissement, metrostation Porte de Clichy, lijn T3b.
De Philharmonie
In 2015 landde een soort reflecterend ruimteschip in het
zeer groene Parc de la Villette. Een enorme, op Maurits Escher geïnspireerde
metalen constructie, gesierd door 340.000 vogels, die beloofde om de
noordelijke skyline van Parijs te transformeren. De Philharmonie de Paris van
Frankrijks bekendste bouwmeester Jean Nouvel. Een concertzaal met 2400
plaatsen, die aangepast kan worden aan grote en kleine gezelschappen en
voorzien van een 'Son et Lumiere'. Son et lumiere is een bijzondere toepassing
van theatrale verlichting, projectie en geluid om een extra dimensie toe te voegen.
Verder 8 repetitieruimten voor meerdere muziekgezelschappen, een café, 2
restaurants, bibliotheek en mediatheek en een conservatorium. Kosten 386
miljoen, maar vriend en vijand zijn het erover eens dat de akoestiek, ontworpen
door het bureau Nagata Accoustics, dat ook tekende voor de Walt Disney Concert
Hall van Frank Gehry in Los Angeles, tot de beste van de wereld behoort.
Waar? 221 Av. Jean Jaurès, in het 19e arrondissement,
metrostation Porte de Pantin, lijn T3b.
Fondation Louis Vuitton
Het luchtige gebouw, dat symbool staat voor de architectuur
van de Amerikaan Frank Gehry, doet denken aan een schip onder volle zeilen. Een
soort Grand Palais 2.0 ingehuldigd in 2014. Het glazen gebouw is 150 meter lang
en 40 meter hoog en gebouwd in de vorm van een wolk. Zelf omschrijft Gehry zijn
creatie als een donzige broeikas. Een asymmetrisch gebouw met verwarrende
volumes, opgebouwd uit briljante,
concave en convexe enveloppen. Twaalf grote grijze sluiers gemaakt van
melkglazen panelen omarmen als het ware de kern van het gebouw. 13.500 m²
glazen panelen, elk paneel, 3600 stuks in totaal, is uniek en is speciaal op
maat gegoten. Door de bijzondere spiegeling van het gebouw lijkt het op te gaan
in zijn omgeving. Lucht en groen krijgen zo gedurende ieder dagdeel hun eigen
momentum, waardoor het gebouw nooit hetzelfde kleurt. Initiatiefnemer is de
mecenas Bernard Arnault, oprichter, voorzitter en CEO van LVHM, Louis Vuitton,
Hennesy et Moët, die bekend staat als een groot kunstliefhebber en schenker.
Tevens ziet hij zichzelf als beschermheer van het Franse erfgoed en de Franse
cultuur. Uiteindelijke bouwkosten 790 miljoen euro.
Waar? 8 Av. du Mahatma Gandhi, 16e
arrondissement, metrostation Les Sablons, lijn 1.
La Seine Musicale
Wéér een groot schip, midden in de Seine, met een enorm
zonnezeil. Op het eiland Seguin, 36.000 vierkante meter met een concertzaal zo
groot als de Zenith, en bovenal een magnifieke auditorium, genesteld in de bol en
bedekt met miljoenen kleine glasplaatjes. Dankzij de aanwezigheid van een zeil,
bestaande uit 470 fotovoltaïsche panelen met parelmoeren reflecties, draait de
bol elke vijftien minuten rond, alsof hij synchroon loopt met de baan van de
zon. Daar is plaats voor 1.150 bezoekers. Het project werd ontwikkeld door de
architecten Shigeru Ban (Pritzkerprijs 2014) en Jean de Gastines en won op de
MIPIM Awards 2015 de prijs in de categorie beste toekomstproject. Via
trappen aan de voorzijde van het pand, naast een mega groot beeldscherm, bereik
je op 18 meter hoogte het 2.000 m² grote terras dat weer een prachtig uitzicht
biedt over de Seine, Saint Cloud, Boulogne-Billancourt en Parijs. Een creatie
van landschapsarchitect Michel Desvigne. Geopend in 2017 en het project kostte
170 miljoen euro, waarvan 50 miljoen werd opgebracht door privé-investeerders.
Waar? La Seine Musicale, 1 Île Seguin, 92100
Boulogne-Billancourt, metrostation Pont de Sèvres, lijn 9.
Cité de la Mode et du Design
Een creatief centrum dat ook het befaamde Institut Français
de la Mode (IFM) huisvest. Het gebouw is ontworpen door de Franse architect
Dominique Jakob en de Nieuw Zeelander Brendan Macfarlane en heeft nu al de
bijnaam de "groene gifslang". Het is gebouwd rondom het karkas van de
oude entrepots van het treinstation Austerlitz uit 1907 (les Magasins Généreaux
d'Austerlitz). Kosten grofweg zo'n 44 miljoen euro. Aan de zijde van de Seine
is een futuristische constructie bevestigd van groen getinte glasplaten die als
een gifslang langs het gebouw kronkelt. Door de weerspiegeling van het groene
glas kleurt de Seine smaragdgroen. De opening vond plaats in het voorjaar van 2011,
Een derde van het gebouw is in gebruik als expositieruimte, inclusief studio’s
voor muziekproducties, cafés, restaurants, mode- en boekenwinkels. Op het dak
bevindt zich een park.
Waar? 34 Quai d'Austerlitz,
in het 13e arrondissement, metrostation Gare d'Austerlitz, lin 5 & 10, RER-C.
La Canopée, het baldakijn van het Forum des Halles
La Canopée
Met een hoogte van meer dan 14 meter kon dit organisch
gevormde metalen hekwerk van het Forum des Halles’ bij de opening op 6 april
2016 duidelijk niet op unanieme goedkeuring rekenen, noch onder de
Parijzenaars, die het vergeleken met een "vulgaire vliegende schotel"
, noch onder politici, met Jack Lang voorop, die het een "gruwel"
noemde. Maar de Canopée kan altijd dromen van een bestemming voor de
Eiffeltoren, die in zijn beginjaren ook al werd bekritiseerd. La Canopée, het
baldakijn, de luifel; bedoeld wordt de amber kleurige glazen overkapping naar
een ontwerp van de architecten Patrick Berger en Jacques Anziutti. 15 lamellen,
complete brugdelen, vormen een overkapping van 100 meter breed. De luifel heeft een oppervlakte van 2,5
hectare (25.000 m²), dat is groter dan de oppervlakte van de place des Vosges.
6.500 Ton staal (de complete Eiffeltoren weegt 7.300 ton) werd vervolgens
bedekt met 18.000 glazen panelen. Het bijzondere glas zweeft boven een enorme
patio, filtert het licht, beschermt tegen weer en wind en zorgt voor een
aangenaam, stabiel binnenklimaat. De ruiten zijn door AGC Glass geproduceerd en
opgebouwd uit gelaagd veiligheidsglas. De samenstelling is twee maal zes
millimeter gelamineerd glas met de mooie benaming 'Imagin Gothic'. De twee
glasplaten zijn voorzien van een gele email die dankzij hun bewerking het
‘effect geven van een zonsondergang’, aldus de architect. De folie zorgt ervoor
dat het glas bij breuk aan elkaar blijft plakken, zelfs bij explosies. En
helaas dienen we daar in Parijs steeds meer rekening mee te houden. Totale
bouwkosten 236 miljoen euro.
Waar? 101 Rue Berger, 2e arrondissement,
metrostation Les Halles, lijn 4.
Het douchegordijn aan de rue de Rivoli
‘Le rideau de douche’ - het ‘douchegordijn’
Het 'douchegordijn' staat voor een sierlijk golvende,
transparante façade die een architectonische aanwinst voor Parijs moest vormen
als onderdeel van het warenhuis La Samaritaine. Het complex heeft zijn faam
vooral te danken aan het imposante front aan de Seine bij de Pont Neuf en de
zijkant van de rue de la Monnaie. Het 'douchegordijn' van het beroemde Japanse
architectenbureau Sanaa moest de tweede iconische façade worden. Echter het
architectuurproject van het bureau Sanaa lokte veel kritiek uit. Het project werd
een echte twistappel. Het zette de klassiekers tegenover de modernen. De
gewortelden tegenover de trendsetters. De voorstanders van een gecontroleerd,
geharmoniseerd, Haussmanniaans Parijs, tegen die van een herbekeken,
heruitgevonden, geëxotiseerd Parijs.
Na jaren van juridisch getouwtrek deed de Raad van State
uitspraak en werd de bouwvergunning bekrachtigd. In 2021 opende het warenhuis
La Samaritaine opnieuw haar deuren.
Waar? 138 – 144 Rue de Rivoli, 1e arrondissement,
metrostation Louvre – Rivoli, lijn 1.
Tour Duo
Dit project was een van de laatste werkzaamheden als
onderdeel van de herontwikkeling van 'Paris Rive Gauche'. Een groot gebied ten
zuidoosten van Parijs, tussen de sporen van het Paris-Austerlitz treinstation,
de Seine en de ringweg in het 13e arrondissement. Op de hoek van de rue
Bruneseau en de boulevard du Général-Jean-Simon verrijzen twee gebouwen die
plaats bieden aan 86.000 m² kantoorruimte 2000 m² winkelruimte, een luxe hotel
met 139 kamers maar helaas geen woonruimte. de Tour Duo is een ontwerp van de
Ateliers Jean Nouvel. Dit project bestaat uit twee torens van respectievelijk
180 en 120 meter hoog, 39 en 27 verdiepingen. De hoogste toren, Duo
No. 1, is het derde hoogste gebouw in de stad, na de Eiffeltoren en de Tour
Montparnasse . Nouvel, bekend van het Institut Monde Arabe, musée Quai Branly
en de Parijse Philharmonie, won op 24 april 2012 de ontwerpwedstrijd
georganiseerd door de destijds locoburgemeester van Parijs; Anne Hidalgo.
Met de Duo-torens speelt de architect Jean Nouvel met
reflecties, dag en nacht. De lichte helling maken deze optische effecten
mogelijk om zo bewegende beelden (wolken) te vermenigvuldigen. Duo heeft de
bijzonderheid dat het zeven van de in totaal acht hellende gevels heeft. De hellingen
zijn allemaal verschillend en kunnen oplopen tot 5 graden, meer dan de Toren van Pisa (3,6 graden). De bouwkosten bedroegen ongeveer 600
miljoen euro en de beide torens werden in gebruik genomen respectievelijk in
2021 en 2022.
Waar? 51 Rue Bruneseau, in het 13e
arrondissement, metrostation Maryse Bastié, lijn T3a.
Het Huis van Tunesië onderdeel van La Cité Internationale Universitaire de Paris
Het Habib Bourguiba-paviljoen
Dit paviljoen is het tweede paviljoen van het Huis van
Tunesië van La Cité Internationale Universitaire de Paris. Met dit project
bevestigen Frankrijk en Tunesië hun gezamenlijke wens om de academische,
wetenschappelijke en culturele samenwerking tussen de twee landen te versterken
en beter te kunnen inspelen op de toegenomen vraag naar huisvesting van
Tunesische studenten. De naam is een eerbetoon aan de voormalige president
van de Republiek Tunesië en voormalig inwoner van Cité internationale Habib
Bourgiba. De gevel van dit unieke gebouw is volledig bedekt met
Arabisch-Islamitische kalligrafie, een kunstwerk ontworpen in samenwerking met
de Parijse galerie Itinerrance en de Tunesische straatkunstenaar en kalligraaf
Shoof (Werkelijke naam Hosni Hertelli) . Dit bijzondere paviljoen telt meer dan
200 studentenkamers, een auditorium met 250 zitplaatsen, een foyer met terras
aan het park. Het opende zijn deuren aan het begin van het academiejaar 2020. Het
werd gefinancierd met een subsidie van de Tunesische staat, eigen vermogen van
de stichting Maison de Tunisie en een lening, voor een totaalbedrag van € 23,5
miljoen.
Waar? La Cité Internationale Unicersitaire de Paris, 17
boulevard Jourdan, metrostation Montsouris, lijn T3A, Cité Universitaire, lijn
RER-B.
Le Tour Triangle
De 42 verdiepingen tellende Tour Triangle verrijst aan de
Porte de Versailles in het zuidwesten van Parijs. Gelegen op de historische as
tussen het 15e arrondissement en de omliggende gemeenschappen van
Issy-les-moulineaux en Vanves. In de piramide vormige glazen toren vestigt zich
onder meer een viersterrenhotel met 120 kamers, een panoramisch restaurant, een
sky bar, 70.000 m² aan kantoorruimte, waarvan 2.200 m² is gereserveerd voor
start-ups en nog eens 10.000 m² voor traditionelere werkplekken. Bij elkaar
moet dit ruim 5.000 arbeidsplaatsen opleveren. De bouw van de Tour Triangle is
een signaal aan buitenlandse investeerders en internationale architecten aldus
Hidalgo. De oplevering wordt verwacht in de zomer van 2026. Dit project wordt
ook wel de ‘Toblerone-toren’ genoemd, en nog steeds blijven tegenstanders zich
roeren. “Als Parijs gezien wil worden als een stad met historische waarde en
als erfgoed dan is het een heel slecht idee om wolkenkrabbers neer te zetten
aan de poorten van Parijs”. Harde woorden van UNESCO onderdirecteur Francesco
Bandarin. Maar kun je een wereldstad zijn zonder wolkenkrabbers? Kan Parijs
zich blijven koesteren in zijn 19e-eeuwse schoonheid terwijl in alle grote
wereldsteden de ene iconische toren na de andere verrijst? Anne Hidalgo's
reactie hierop was simpel: "We leven niet in een museum"! Geschatte
bouwkosten 660 miljoen euro.
Waar? 22 Avenue Ernest Renan, in het 15e arrondissement,
metrostation Porte de Versailles, lijn T3a.
TIP
Wil je nog meer weten over de architectuur in Parijs van
1900 tot heden dan adviseer ik je de achitectuurgids Parijs van de Nederlander
prof. Dr. Nico Nelissen.
ISBN 978-90-831300-5-7
Wat heerlijk om dit te lezen! dank daarvoor :)
BeantwoordenVerwijderen