Tien jaar geleden dompelde een reeks terroristische
aanslagen de hoofdstad in diepe rouw. Op 7 januari 2015 werd de redactie van
Charlie Hebdo gedecimeerd en werd politieagent Ahmed Merabet doodgeschoten; op
8 januari werd politieagente Clarissa Jean-Philippe vermoord in Montrouge; en
op 9 januari werden vier klanten van de Hyper Cacher aan de Porte de Vincennes
gedood. Negen maanden later, volgden de aanslagen van 13 november bij de Stade
de France, vervolgens bij Le Carillon, Le Petit Cambodge, La Bonne Bière, Le
Casa Nostra, La Belle Écuipe, Le Comptoire Voltaire en Le Bataclan. Tijdens die aanslagen van 13 november 2015
vielen 130 doden en meer dan 350 gewonden. Onder hen bevonden zich drie
Nederlanders. Een van hen raakte lichtgewond, twee anderen zwaargewond. Een
jaar na de aanslagen lagen er nog steeds 20 mensen in het ziekenhuis. Zeker 50
kinderen groeien door de aanslagen op met het gemis van een of twee ouders, en
meer dan 1000 mensen verloren een familielid. Er waren acht aanslagplegers, zes
kwamen om door eigen toedoen, een zevende door een politiekogel en de achtste,
Salah Abdeslam, kon of wilde zijn bomgordel niet tot ontsteking brengen. Hij
werd na 126 dagen opgepakt in de wijk Molenbeek te Brussel.
Negen maanden is doorgaans de tijd die een samenleving nodig heeft om weer 'normaal' te worden na een grote terroristische aanslag. Nu werden de Parijzenaars opnieuw aangevallen, net nu ze begonnen te herstellen van de schokgolven van de aanslagen in januari. Dit creëerde een ongekende situatie, met bijzonder ernstige gevolgen voor de inwoners van oost-Parijs. De impact van deze aanslagen kunnen niet worden gegeneraliseerd naar de gehele stad: het hangt er helemaal vanaf waar je woont, hoe lang je er woont en welke wijken je vaak bezoekt.
Elke ochtend, op weg naar hun werk of terwijl ze hun kinderen naar school brachten, liepen ze langs een enorme bloemenzee en gedenktekens aan de slachtoffers
De eerste aanslag op het kantoor van Charlie Hebdo
veroorzaakte een schokkende gebeurtenis. Al snel gingen duizenden mensen de
straat op om hun emoties te uiten. De slogan ‘Je suis Charlie’ ging viraal en
op 11 januari 2015 vond de grote republikeinse mars plaats, waaraan tientallen
staatshoofden deelnamen. In november
werden de inwoners geconfronteerd met politie- en ambulance-sirenes en
zichtbare littekens zoals kogelgaten. Daarna elke ochtend, op weg naar hun werk
of terwijl ze hun kinderen naar school brachten, liepen ze langs een enorme
bloemenzee en gedenktekens aan de slachtoffers. Wat zorgt er dan voor dat een
gemeenschap na zulke trauma’s weer kan opbouwen? Welke monumenten moeten er
worden opgericht? Welke plaquettes moeten er worden aangebracht? En moeten
fysieke sporen van de gebeurtenissen (kogelinslagen, verwoesting van gebouwen,
etc), moeten die bewaard blijven of uitgewist worden?
De stad Parijs plantte als eerste een eik met een
gedenkplaat op de Place de la République. Ook in de rue Nicolas-Appert (de
redactie van Charlie Hebdo in het 11e arrondissement) en bij de Porte de
Vincennes (de Hyper Cacher in he t20e arrondissement), zijn plaquettes ter
nagedachtenis aan de slachtoffers geplaatst. Wat de redactie van Charlie Hebdo
betreft, die werd niet verwoest en behoorde toe aan een particuliere eigenaar,
dus de vraag naar een heiligdom in de vorm van een gedenkteken was niet echt
aan de orde. De sporen van de tragedie werden uitgewist en elders werden
herdenkingsplekken gecreëerd, in overleg met de slachtoffers. Vervolgens was street
art een belangrijke drager van de reacties op de aanslagen van januari 2015.
Getuigen hiervan zijn nog steeds te zien zoals het fresco ter ere van de
politieagent Ahmed Merabet van graffitikunstenaar C215. op de boulevard
Richard-Lenoir tegenover nummer 62, op de plek waar hij werd vermoord. Of de mural van de omgekomen redactieleden op
een van de muren in de rue Nicolas-Appert.
Jardin du 13 Novembre 2015
Dan wordt het stil tot 2016. Het idee wordt geboren om een
herdenkingstuin aan te leggen ter nagedachtenis en als eerbetoon aan de 130
slachtoffers van de terroristische aanslagen van vrijdag 13 november 2015. Het
idee wordt uitgewerkt in samenwerking met twee verenigingen in Parijs die alle
slachtoffers en hun familieleden vertegenwoordigen: “13 onze 15 Fraternité et
Vérité” en Life for Paris en de Stad Parijs. Zij definieerden eerst de
hoofdlijnen van het herdenkingsproject en daarna spraken zij hun wens uit voor
een tuin die de herinnering aan de overledenen, gewonden en overlevenden van de
aanslagen levend houdt. Maar ook een plek die mensen samenbrengt en in staat
stelt om te gedenken en te mediteren. Om deze tuin te ontwerpen lanceerde de
stad Parijs een oproep aan erfgoedarchitecten en landschapsarchitecten voor het
inbrengen van ideeën. Uiteindelijk viel de keuze op 12 november 2019 op de
hoveniers van ‘Wagon Landscaping’. In 2021 onthulde de burgemeester van Parijs
Anne Hidalgo de locatie van de herdenkingstuin, op het plein voor de Église
Saint-Gervais-Saint-Protais in het 4e arrondissement, achter het stadhuis en in
het hart van Parijs omgeven door historisch erfgoed uit de 19de en 17de eeuw,
en in onmiddellijke nabijheid van de Seine. Belangrijk was dat de gekozen
locatie geen plaats is die getekend was door de aanslagen.
In 2021 onthulde de burgemeester van Parijs Anne Hidalgo de locatie van de herdenkingstuin, op het plein voor de Église Saint-Gervais-Saint-Protais
Het creëren van een gedenkplek, waar ook ter wereld, is
altijd een uitdaging. Want een gedenkplek bereikt zijn doel pas als het erin
slaagt emotie op te roepen. Dat is het startpunt voor elke heropleving van een
herinnering. Lukt dat niet, dan is het werk mislukt. Manhattan's "9/11
Memorial" weet bezoekers onmiskenbaar te raken. Het Holocaustmonument in
Berlijn, vlak bij de Brandenburger Tor, is problematischer omdat het een
speeltuin voor instagrammers is geworden. Het monument voor de aanslagen van 13
november moet zijn missie nog vervullen. Het monument in New York, dat uit
steen en water bestaat, is ronduit mineraal; de Parijse herdenkingstuin, ter
nagedachtenis aan de slachtoffers van de islamitische waanzin, zal meer
plantaardig zijn.
De werkzaamheden aan de tuin begonnen eind 2024
Sinds juni van dit jaar kan in een tuin achter het stadhuis
van Parijs (het Hôtel de Ville) een eerbetoon worden gebracht aan de
slachtoffers van de aanslagen van 13 november 2015. Maar weinig voorbijgangers
zijn zich bewust van het belang van deze plek, die dit jaar, ter gelegenheid
van de tiende verjaardag van deze gebeurtenissen in november officieel zal
worden ingehuldigd. De tuin van 13 november 2015 is georganiseerd rond twee
bomen die doordrenkt zijn van geschiedenis: de Saint-Gervais-iep, waaronder in
de middeleeuwen rechtspraak plaatsvond, en de nieuw geplante Vredes-olijfboom. Aan
de voet kunnen families van de slachtoffers en overlevenden bloemen neerleggen
en kleine briefjes ophangen. De tuin zal het ritme van de seizoenen volgen. In
de herfst zorgen kerstrozen, cyclamen, anemonen en kornoelje vruchten voor een
welkome afwisseling op de gebruikelijke bloei in de winter.
De tuin van 13 november 2015 is georganiseerd rond twee bomen die doordrenkt zijn van geschiedenis
Verder bestaat de tuin uit zes delen die ieder symbool staan voor de plekken waar de gebeurtenissen van die rampzalige dag plaatsvonden: Het Stade de France, Le Carillon, Le Petit Cambodge, À la Bonne Bière, La Belle Équipe, en de Bataclan.
Bovendien zullen de zes steles, die overeenkomen met de aangevallen plaatsen, de gegraveerde namen van de slachtoffers dragen. Voor elk van hen zal een granieten bank een ieder in staat stellen om te gedenken. De aanwezigheid van water in de holtes van de rotsen en planten draagt bij aan de ontwikkeling van de biodiversiteit in de tuin, waardoor het eerbetoon eeuwigdurend en levend blijft.
Meer dan honderd
lampjes, die symbool staan voor "herinneringslampjes", zijn in de
tuin geplaatst. Ze wekken de indruk van flikkerende kaarsen in de nacht, ter
nagedachtenis aan de slachtoffers -
Jardin du 13 Novembre 2015, Place Saint-Gervais. Toegang via de rue Lobau, aan de kant van het Hôtel de Ville en aan de rue François Mirron, aan de voorzijde van de kerk Saint-Gervais in het 1e arrondissement. Metrostation Hôtel de Ville, lijn 1 & 11.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten