DE WEDERGEBOORTE VAN EEN PARIJS ICOON

7 Juli 2021 schreef ik al een blog over dit Parijse icoon. Ruim twee weken na de opening door de Franse President Emmanuel Macron in aanwezigheid van Bernard Arnault, CEO van LVMH, het bedrijf dat 750 miljoen neerlegde voor de wedergeboorte van het warenhuis LaSamaritaine, een uniek stukje erfgoed in het centrum van de Franse hoofdstad. Velen van jullie zullen in de tussentijd zeker al een bezoek hebben gebracht aan dit warenhuis, een van de mooiste restauraties sinds jaren, waar letterlijk kosten nog moeite zijn gespaard. Deze blog gaat dan ook over de hoofdrolspelers die deze prestatie van formaat mogelijk hebben gemaakt. Het gebouw of eigenlijk gebouwen staan op een van de mooiste en duurste locaties van Parijs, tegenover de Pont Neuf, ingesloten door de kerk waar Molière in het huwelijk trad en waar vele beroemde architecten en kunstenaars werden begraven: de Saint Germain-l'Auxerrois uit de 12e eeuw. Tussen de chique rue de Rivoli, rue de la Monnaie, quai du Louvre en de rue de l’Arbre Sec.

 Het prachtig gerestaureerde warenhuis gezien vanuit de lucht - Foto Sanaa Architectes

Het begin

De betrokkenheid van LVHM (Louis Vuitton Moët Hennessy) in de geschiedenis van La Samaritaine gaat terug tot het jaar 2001 toen zij een meerderheidsbelang kregen en tevens het management overnamen over het toen al slecht renderende warenhuis. Drie jaar lang werden er studies uitgevoerd om het historisch erfgoed van Frantz Jourdain en Henri Sauvage aan te passen aan de tand des tijds. Maar in 2005 werden de gebouwen afgekeurd door de brandweer en werd het besluit genomen om het warenhuis te sluiten. Twee jaar later, in 2007, werden het  Zwitserse architectenbureau Herzog et de Meuron en het Japanse SANAA benaderd om met plannen te komen voor een totale renovatie van drie gebouwen die bekend staan als de bâtiments Sauvage, -Jourdain en -Rivoli. In 2010 viel de keuze op SANAA die in dat zelfde jaar de Pritzker architectuurprijs won, de meest gerenommeerde architectuurprijs ter wereld,  terwijl LVHM voor 100% eigenaar werd van Samaritaine. SANAA werd opgericht in 1995 door Kazuyo Sejima en Ryue Nishizawa. Ze tekenden onder meer het museum voor hedendaagse kunst in Kanazawa, het New Museum of Contemporary Art in New York en het glazen paviljoen bij het Toledo Museum of Art in Ohio. In Almere ontwierpen ze de Schouwburg en het cultureel centrum De Kunstlinie.

 

Samaritaine door mij gefotografeerd in 2012 en 2013, met het verval duidelijk zichtbaar - Foto's Paris FvdV

In 2011 werden de plannen ingediend bij de gemeente Parijs voor de restauratie van de gebouwen Sauvage en Jourdain en de sloop en nieuwbouw van het pand aan de rue de Rivoli. De bouwplannen omvatte 29.566 m² winkelruimte, 16.778 m² kantoorruimte, 96 sociale huurwoningen, een kinderdagverblijf voor 80 kinderen en een vijfsterren hotel met 72 kamers, 2 restaurants en een zwembad in de kelder. Het pand aan de rue Rivoli zou worden voorzien van een ultra moderne glaswand die in de wandelgangen al snel het douchegordijn werd genoemd. Een volksraadpleging in 2012 leverde zoveel protesten op tegen deze gevel dat diverse rechtszaken de start van de bouw stagneerden tot 2015. Uiteindelijk verwierp het Franse Hof van Cassatie in juni 2015 alle bezwaren. Eindelijk kon men dan beginnen tot wat zou uitgroeien tot de meest complexe bouw sinds 1977, toen de toenmalige president Chirac opdracht gaf voor de bouw van het Forum des Halles bestaande uit een deels ondergronds  commercieel en cultureel complex met meer dan 200 winkels, 10 bioscopen, een toneelzaal, muziekcentrum, museum, zwembad, 12 restaurants, snelwegen, een metro-  en een RER-station.

 

De hoofdrolspelers in beeld - Foto persdossier La Samaritaine

Opdrachtgevers waren La Samaritaine en het LVHM hotelmanagement. Maar liefst vijf architectenteams werden betrokken bij de bouw. SANAA voor het concept en design, Lagneau Architectes verantwoordelijk voor de restauratie van het cultureel erfgoed, SRA Architectes produceerde alle bouwtekeningen gebaseerd op de ontwerpen van Sanaa, François Brugel Architectes voor de sociale huurwoningen en het kinderdagverblijf en Maison  Édouard François voor het Hôtel Cheval Blanc. Het bedrijf EGIS werd verantwoordelijk voor de coördinatie en projectmanagement. De hoofdaannemer werd VINCI Construction. Verbonden aan het werk waren 1.000 bouwvakkers, 130 ingenieurs en 350 onderaannemers.

 Deze gevel ontworpen door Sanaa Architectes vertraagde de bouwplannen met vier jaar - Foto's Paris FvdV

Bâtiment Rivoli

Het gebouw, aan de zijde van de rue Rivoli, werd als eerste volledig gesloopt tot drie lagen ondergronds, met uitzondering van de inpandige woningen uit de 17^e en 18^e eeuw op de hoek van de rue de l’Arbre Sec en de rue Baillet. Een huzarenstukje op zich, om er voor zorg te dragen dat de bestaande woningen die later dienst gaan doen als sociale huurwoningen, niet zouden verzakken. Bâtiment Rivoli biedt plaats aan drie etages winkelruimte, 6 etages kantoorruimte en sociale huurwoningen. Aan de voorzijde een uniek stukje architectuur, het zogenaamde douchegordijn bestaande uit 9.000 m² golvend glas bestaande uit 343 panelen met elk een gewicht tussen de 600 en 1.250 kg. 12 mm. dik, 2,70 meter breed en 3,25 meter hoog. 26 verschillende mallen waren nodig om de verschillende golven te construeren. Achter deze glaswand bevinden zich nog eens twee glaswanden voor isolatie, zonwering en brandveiligheid. Het bedrijf Frener & Reiffer France S.A.S was verantwoordelijk voor de fabricage en de installatie van de golvende gevel, de kabel gedragen glazen paraplu die het dak vormt van de binnenplaats van de Rivoli-winkel en voor de glazen loopbrug die de verbinding vormt tussen bâtiment Rivoli en Jourdain.

 

Een huzarenstukje, de montage van het 'douchegordijn'. - Foto's Frener Reiffer

François Brugel Architectes waren verantwoordelijk voor het creëren van 96 sociale woningen en het kinderdagverblijf. Uniek gezien het feit dat Samaritaine zich bevindt op een van de duurste locaties in de Franse hoofdstad. Echter dit was een van de eisen van het Parijse gemeentebestuur voor goedkeuring van de totale bouwplannen. Het was nog een aardige puzzel. De 96 sociale woningen werden deels ondergebracht in de bestaande 17^e en 18^e -eeuwse woningen, de overige woningen in het Rivoli-gebouw met uitzicht op de gecreëerde binnenplaats en een deel in het Jourdain-gebouw samen met het kinderdagverblijf. De ingang werd gemaakt in de rue de l’Arbre Sec. De huur (de Prêt Locatif à Usage Social - PLUS) voor een sociale woning is door het stadhuis vastgesteld op € 6,94 per m² huur per maand, gezinnen met een middeninkomen betalen maximaal € 13,54 per m² per maand.

 

Binnenkijkje in de diverse sociale woningen - Foto's François Brugel Architectes en Paris Habitat

Bâtiments Jourdain et Sauvage

Een van de grootste uitdagingen van het project was de restauratie van de bestaande art- nouveau en art-deco gebouwen die het dichtst bij de Seine liggen en als historisch monument geregistreerd staan: Het bâtiment Jourdain, gebouwd door Frantz Jourdain, tussen 1905 en 1908 en het bâtiment Sauvage, gebouwd door Henri Sauvage tussen 1926 en 1928. Voor deze omvangrijke restauratie werd Jean-François Lagneau ingeschakeld; hoofdarchitect en inspecteur-generaal  van historische monumenten in Frankrijk. Hij wordt vrijwel altijd ingeschakeld als het gaat om gebouwen met een historisch en patrimoniaal karakter. Hij was ook betrokken bij de restauratie van La Poste du Louvre (zie mijn blog van zondag 8 mei 2022)

 

De gebouwen Sauvage (l) en Jourdain (r) na restauratie - Foto Sanaa Architectes

De restauratie van het historisch erfgoed

De onderaannemers werkzaam onder de supervisie van Lagneau, vormen de crème de la crème van Frankrijk als het gaat om restauratie van historisch erfgoed. Allereerst Socra sinds 1964 verantwoordelijk voor de meest emblematische elementen van het Franse erfgoed waaronder de spiegelzaal van het Château de Versailles, De beelden op de Place de la Concorde, de sculpturen van de Opéra Garnier en de beelden van de torenspits van de Notre Dame, de 12 apostelen en de 4 evangelisten die een paar dagen voor de brand op 15 april 2019 op wonderbaarlijke wijze werden gered. Socra werd belast met de restauratie van alle historische decoratieve elementen, de geëmailleerde panelen van lavasteen aan de buitenzijde (24 panelen die ontbraken werden opnieuw gerecreëerd door de emailleur Maria da Costa), luifels, 37 zinken dakkapellen, 7 pinakels tevens vlaggendragers, de door Alexandre Bigot (1862-1927) geglazuurde zandstenen panelen onder het centrale trappenhuis en de houten sierbekleding aan de buitenzijde van de begane grond.

Enkel voorbeelden van het restauratiewerk door Socra - Foto's Paris FvdV en Socra

Het Atelier Jean-Loup Bouvier werd ingeschakeld voor alle geschilderde decoraties, de pauwen fresco’s, pleisterwerk, beeldhouwkunst en verborgen ornamenten bij alle ijzeren Eiffel steunberen. De pauwenfresco’s, (115 meter lang) van de hand van Françis Jourdain, inderdaad de zoon van, zijn nu in volle glorie te zien onder het glazen dak. Een voor een werden 336 panelen, elk 1,30 meter breed uiterst voorzichtig verwijderd en overgebracht naar het atelier in Avignon. Daar zijn de verlijmde doeken voorzichtig losgemaakt van de gipsen onderlaag die weer was bevestigd op een kurken ondergrond. Na voorzichtig te zijn schoongemaakt en in originele staat hersteld, werden zij weer verlijmd op een nieuwe ondergrond en overgebracht naar Parijs. Onder de freco’s zaten 132 gipspanelen, waar mede dankzij de kundige handen van de restaurateurs, geïntegreerde mozaïeken van imitatie goud werden ontdekt. Ook deze werden in volle glorie gerestaureerd.

De vakkundige restauratie van de pauwenfresco’s nu te zien op de bovenste etage van La Samaritaine - Foto's Atelier Bouvier

Het schitterende eindresultaat - foto's Paris FvdV

De gipspanelen, 132 in totaal, voor en na de restauratie door het Atelier Bouvier - Foto's Atelier Bouvier en Paris FvdV

De ‘pièce de la résistance’ is de restauratie van het glazen dak. Nadat de niet originele steunberen waren verwijderd, die in die tijd grotere glazen panelen moesten dragen, werd de originele Eiffel structuur weer zichtbaar. Nu was de vraag welk glas te gebruiken om zon te weren, hitte te voorkomen en het licht op de juiste wijze te kunnen controleren. Er werd gekozen voor elektro chromatisch glas. Met dit glas kan de tint van het glas met een elektrische regelaar worden aangepast afhankelijk van de hoeveelheid zon.

'La verrerie' het glazen dak een van de huzarenstukjes van de totale restauratie - Foto Sanaa Architectes

Voor de glazen vloer, 600 m² groot, op de bovenste ring, werd gebruik gemaakt van de expertise van het Atelier Emmanuel Barrois in Brioude , een gemeente in het Franse departement Haute-Loire. Samen met Saint Gobain maakten zij licht doorlatende tegels in het formaat 30 cm x 40 cm., en 4 cm. dik, van gehard glas met een vierkant reliëf aan de bovenzijde en een ruitpatroon aan de onderzijde. Aan de onderzijde werd vervolgens een champagnekleurige metallic hars aangebracht.

De glazen vloer op de bovenste etage zorgt voor het doorlaten van het daglicht - Foto's Paris FvdV en Atelier Barrois

Het Atelier d’Œvres de Forge voerde de restauraties uit van de statige art-nouveau trappen en bijna 800 meter lange leuningen ooit ontworpen door Raymond Subes. In het kader van de veiligheid werden alle balustrades, 1600 meter lang, in overleg met François Lagneau bijna onzichtbaar 15 cm. verhoogd. De uiteinden van de balustrades die de trappen met elkaar verbinden, werden met 60 centimeter verlengd, om de toename van de dikte van de nieuwe betonnen vloerplaten te compenseren, hetgeen overeenkomt met een extra trede. 

1600 meter balustrades werden bijna onzichtbaar 15 cm. verhoogd - Foto Paris FvdV

Restauratie werkzaamheden in het Atelier d’Œvres de Forge - Foto Atelier d’Œvres de Forge

Vervolgens werden alle kastanjebladen die onderdeel uitmaken van de balustrades, een voor een, ter plaatse verguld met echt bladgoud. Voor deze techniek werd het Atelier Gohard gevraagd. Ook vergulden zij alle belettering en ornamenten aan de buitenzijde van de gebouwen. Voor wie ooit het kasteel van Versailles heeft bezocht weet dat het alles goud is wat er blinkt. Ook dit is het werk van het familiebedrijf Gohard.

 

Ook in La Samritaine is alles echt goud wat er blinkst mede dankzij Atelier Gohard - Foto's Atelier Gohard

Hôtel Cheval Blanc

Voor het Hôtel Cheval Blanc, onderdeel van de hotelketen van het LVHM hotelmanagement, werden Édouard François benaderd van het Maison Édouard François en voor het interieur Peter Marino die al eerder winkels had ontworpen voor Louis Vuitton. Edouard François was ook verantwoordelijk voor de bouw van het vijf-sterren Hôtel Barrière en de restauratie van het beroemde etablissement Le Fouquet’s, beiden gevestigd aan de Champs Elysées. Het nieuwe Hôtel Cheval Blanc zou het eerste hotel zijn in Parijs met uitzicht over de Seine en een dakterras. Het laatste is inmiddels achterhaald door ROOF, het onlangs geopende dakterras van Hôtel Rêve in het gebouw van La Poste du Louvre.

Alle kamers van het hotel Cheval Blanc hebben uitzicht op de Seine - Foto Alexandre Tabaste, courtesy LVHM

Parijs heeft het vijfde hotel van deze groep met vestigingen in Courchevel in de Franse Alpen, Randheli op de Malediven, Saint-Barth een eiland in de Caraïbische Zee en een overzeese gemeenschap van Frankrijk en het mondaine Saint-Tropez.

De Parijse vestiging heeft 72 kamers en suites, verdeeld over 7 etages, 16 kamers op elke etage, waarvan de prijzen per nacht volgens Booking.com variëren tussen de € 1750 en € 5500 per nacht. Het hotel bevindt zich aan de voorzijde van het bâtiment Sauvage. De kamers op elke hoek zijn het grootst met twee ramen. Op de bovenste etage bevinden zich twee suites met elk een grootte van 105 m² en twee restaurants met een panoramisch terras uitzicht over de Seine, het Ïle de la Cité, het Ïle Saint Louis en de Eiffeltoren. In de kelder een zwembad met op maat gemaakte mozaïek vloeren en muren van Bianco Sivec-marmer. Aan de uiteinden grote spiegelwanden die het zwembad oneindig verlengen. “We hebben het gebouw getransformeerd zonder het bestaande erfgoed te negeren. Het werk van Franse kunstenaars en ambachtslieden werd in elk aspect van het interieur geïntegreerd”, aldus Peter Marino. De Parijse architect Édouard François leidde de buitenarchitectuur van het gebouw inclusief de restauratie van de historische gevel.

Het rijke interieur vol met kunst is een ontwerp van Peter Marino - Foto Alexandre Tabaste, courtesy LVHM

De twee restaurants zijn ook toegankelijk voor gasten van buitenaf. Bistro Le Tout Paris waar de prijzen variëren van € 21 tot € 35 voor een voorgerecht, € 35 tot € 58 voor een hoofdgerecht en € 9 tot € 21 voor een nagerecht. Verder het Italiaanse restaurant Langosteria, onder leiding van chef Enrico Buonocore, vernoemd geen prijzen bij de menu’s. Waarschijnlijk onder het motto; “als je het persé wil weten kun je het niet betalen”.

 

In de kelder van het gebouw Sauvage een zwembad en luxe spa - Foto Alexandre Tabaste, courtesy LVHM

Het interieur

Last but not least de ontwerpbureau’s, ingehuurd voor het interieur van de winkel. Drie werden er uitverkoren: Yabu Pushelberg, Ciguë en Malherbe.

Yabu Pushelberg, opgericht in 1980 door George Yabu en Glenn Pushelberg, is één van de meest erkende designfirma’s ter wereld. Zij creëren al meer dan drieëndertig jaar onderscheidende kenmerkende omgevingen voor spraakmakende klanten in de luxe retail-, horeca-, woon- en restaurantmerken over de hele wereld waaronder Four Seasons Hotels & Resorts, De Thompson Hotels, Park Hyatt International, Mandarin Oriental Hotel Group, St. Regis Hotels, Ian Schrager, Louis Vuitton, het warenhuis Le Printemps in Parijs, Barney's, Tiffany's, Bergdorf Goodman, Carolina Herrera en zo kan ik nog een hele tijd doorgaan. Zij  creëerden het basisinterieur voor alle etages.

 

Minimalistisch winkelinterieur ontworpen door het beroemde architecten due George Yabu en Glenn Pushelberg - Foto's Yabu Pushelberg Architectes

Ciguë creëerde het interieur van de drie verdiepingen aan de Rivoli zijde. Ornamenten van gegoten gips, paskamers met lambriseringen en uitsparingen, opgebouwd met hergebruikt grenen, het vrijstaande meubilair, kledingrekken, podia en sokkels. Ciguë is vooral bekend om zijn minimalistische interieurs zoals de Aesop winkel in Parijs, de chocolade ateliers van Alain Ducasse in de rue de la Roquette 40 en de rue Saint-Benoît 26. De winkels van Isabel Marant, Printemps Hommes en Yves Saint Laurent.

Ciguë was verantwoordelijk voor het winkelinterieur van het Rivoli gebouw - Foto's Ciguë 

 

Hoe transformeer je een historisch pand tot een luxe klantervaring? Malherbe Design Paris realiseerde een unieke cartografie voor La Samaritaine, voorgesteld als een Parijse wandeling, waarbij de vele cafés en verfijnde bistro's van de hoofdstad worden onthuld. Op verschillende de verdiepingen tonen speciaal ingerichte hoeken enkele van de meest gevierde champagnemerken van LVMH. Maison Ruinart, Veuve Cliquot, Dom Pérignon, maar ook de Orient Express, Boutique Lou Lou en Dior Parfums. Voor het Maison Ruinart was het zelfs voor het eerst in de geschiedenis dat men gebruik maakte van een shop in a shop concept. Malherbe opgericht in april 1989 door Hubert de Malherbe is vooral gespecialiseerd in merkenstrategie, e-commerce, social media, design van verpakkingen. Het bedrijf werkt al sinds 2002 voor LVHM.

 

Extra aandacht voor de merken van LVHM gecreerd door Malherbe Design Paris - de champagnemerken Maison Ruinart, Veuve Clquot en Dom Perignon - Foto's Malherbe Design

Epiloog

La Samaritaine heeft de rechteroever van Parijs nieuw leven ingeblazen met het creëren van bijna 3.000 banen, wederom een bewijs van de positieve impact van LVMH op de lokale economie. In de directe omgeving van het Louvre en Les Halles draagt het nieuwe complex op grote schaal bij aan de wedergeboorte van de wijk met een voetgangersplein (de rue de la Monnaie) dat directe toegang biedt tot Pont Neuf. 

Ik hoop dat je door deze blog met andere ogen door de gebouwen loopt, geniet van het werkelijk adembenemende decor dat met zoveel geld en liefde werd gerestaureerd en bewaard voor de toekomst. Loop ook langs de gebouwen en kijk vooral omhoog naar al het moois ooit geschapen door de visie van het echtpaar Ernest Cognacq en zijn vrouw Marie Louise Jay maar vooral dankzij de architecten Frantz Jourdain, Henri Sauvage en Kazuyo Sejima en Ryue Nishizawa van Sanaa.

Het echtpaar Ernest Cognacq en zijn vrouw Marie Louise Jay

Frantz Jourdain (l) Henri Sauvage (r) 

Émile Zola schreef in ‘Au Bonheur des Dames’ in 1883 het volgende:

Het voelt als een hal van een station omgeven door balustrades doorsneden door hangende trappen, verbonden door zwevende bruggen. De ijzeren trappen met dubbele omwentelingen en gewaagde krommingen, vermenigvuldigen de bordessen, ijzeren relingen, gesponnen onder het witte licht van de vensters. Een lichtvoetige architectuur, een moderne versie van een droompaleis dat als het ware een toren van Babel de verdiepingen op een stapelt  en zalen zich openen in het oneindige. 

Geen woord van gelogen en 139 jaar later onveranderd nog steeds van toepassing.

 

Rondleiding

Nog een laatste tip: La Samaritaine geeft je ook de mogelijkheid om samen met een gids het erfgoed en de architecturale verrassingen van het warenhuis te ontdekken. Mogelijk per groep of individueel. 

5 bezoeken per week (maximaal 15 personen per groep*) prijs per persoon is € 15 en de rondleiding duurt 1u30 

Woensdag 10.30 uur - Frans

Zaterdag 10.30 uur - Frans

Zaterdag 16.15 uur - Frans

Zondag 14.00 uur - Frans

Zondag 16.00 uur – Frans 

Rondleiding op maat is ook mogelijk bijvoorbeeld met een eigen groep: Groepsprijs: € 220

1 tot 10 personen, Duur van het bezoek: 1u30 

Reserveren bij de concierge in de winkel of telefonisch: +33 1 88 88 60 05 of via het internet

visits.samaritaine@dfs.comSamaritaine  

*La Samaritaine behoudt zich het recht voor om de rondleiding te annuleren als het aantal geregistreerde mensen voor het bezoek minder is dan 4 personen.