LES EGOUTS: DE INGEWANDEN VAN PARIJS

Parijs staat bekend als 'De Lichtstad', maar weinigen weten dat Parijs ook allerlei attracties kent die diep onder de grond liggen. Iedereen kent natuurlijk de Metro, het Forum les Halles en de Catacombes (zie mijn blog van 26-10-2012). De riolen van Parijs, Les Egouts, vormen een minder bekende bezienswaardigheid.

 

De ingewanden van Parijs - Photo: comperes.org

 

De eerste open rioolnetwerken in Parijs stammen uit de Middeleeuwen. Het schoonmaken van de poelen en het afvoeren van het afval was een vieze en zware klus, die vooral door galeislaven werd uitgevoerd. Velen legden het loodje door de verstikkende gassen, opstijgend uit de 'rottende' meren in de stad. De stank was vaak ondragelijk. Het is aan Huges Aubriot, provoost onder Karel V (die regeerde van 1322-1328) te danken, dat Parijs zijn eerste gewelfde riool kreeg in de buurt van de Hallen, die vervolgens het afvalwater afvoerde naar de Seine.  In 1789, ruim vier eeuwen later, was er pas 26 kilometer riool terwijl de Parijse bevolking excessief groeide. Pas in 1855 kreeg Parijs een coherent systeem voor zowel de drinkwatervoorziening als de afvoer van afvalwater, naar een ontwerp van de Franse ingenieur Eugène Belgrand, die ook wel de grondlegger van het huidige rioleringssysteem wordt benoemd. Van hem kwam ook het idee om een grote buis vanuit de Rive Droite aan te leggen, naar het dorpje Asnières, om zo de als maar vervuilende Seine te ontzien. Het afvalwater werd weer hergebruikt als irrigatie van de landbouwgronden in de voorsteden. Al snel bleken de vloeivelden te klein om het totale aanbod van afvalwater aan te kunnen, vandaar dat men in 1910 in Yvelines een zuiveringsinstallatie bouwde, die tot op de dag van vandaag zorgdraagt voor de afvoer van de ingewanden van Parijs.

Een ongekend netwerk onder de grond met een lengte van 2400 kilometer

Momenteel strekt het netwerk van riolen zich uit over meer dan 2400 kilometer. Elke straat heeft zijn eigen riool. Straten breder dan twintig meter hebben er zelfs twee. Parijs kent ook nog ruim 63.000 'privé-riolen'. De hoogte van de rioolbuizen variëren van 5 meter (hoofdriool) tot  3,8 meter en 2,6 meter (basisriool). Fraaie porseleinen bordjes geven de naam van het riool aan, die overigens overeenkomt met de naam van de straat, boulevard, avenue of plein waaronder het riool loopt. Dagelijks stroomt er 1,8 miljoen kubieke meter aan afval- en regenwater door dit bijzondere buizensysteem. Het is een stad onder een stad met trottoirs, bruggen, kanalen en kades waarover de égoutiers zich verplaatsen. In Parijs werken zo'n 1000 égoutiers, het corps dat toezicht houdt op de riolen.  Zo'n 300 zijn er in dienst bij de gemeente Parijs, de overigen werken in de privé sector. Geen ongevaarlijk werk, vanwege infectierisico's van open wondjes of rattenbeten, gezien de grote kolonie ratten die in de riolen huist. Men schat dat er op elke Parijzenaar (rond de 2,2 miljoen) een tot drie ratten beneden wonen. Een rekensom is nu snel gemaakt. Gemiddeld brengt een égoutier 22 jaar van zijn werkzame leven door onder de grond. Ze gaan dan ook rond hun 52e met pensioen.

Men schat dat er op elke Parijzenaar (rond de 2,2 miljoen) een tot drie ratten beneden wonen

De ingewanden van Parijs kennen we natuurlijk uit het meesterwerk van Gaston Leroux, het Spook van de Opera (zie ook mijn blog van 01-08-2011) en van Victor Hugo's Les Misérables, dat zich afspeelt voor en tijdens de opstand van 1848 in Parijs. Op een gegeven moment komen de opstandelingen in het nauw en raakt een van hun leiders Marius Pontmercy gewond. De ex-gevangene Jean Valjean neemt hem over zijn schouder en vindt in het riool een veilige schuilplaats. De inspiratie van deze scene zal Victor Hugo gekregen hebben van zijn vriend Brusneseau, die in de 19e eeuw besloot het rioleringssysteem in kaart te brengen. Dat was vóór die tijd namelijk nog nooit gebeurd. De populariteit van de riolen inspireerde meerdere film- en musicalmakers. In 2012 werd Les Misérables opnieuw verfilmd met in de hoofdrollen Hugh Jackman, Russell Crowe, Anne Hathawayen, Amanda Seyfried.

Les Miserables: Filmposter ontworpen door Ignition Print - Courtesy Universal Pictures

Het is vandaag de dag nog steeds mogelijk om onder leiding van een gids een wandeling te maken door de riolen. Overigens werden de eerste rondleidingen georganiseerd tijdens de Wereldtentoonstelling van 1867. Toen vond de excursie plaats in een wagentje vanaf het verzamelpunt bij Sébastopol. Later werden de rondleidingen bij kaars- of gaslicht uitgevoerd per bootje. Tijdens de huidige rondleiding krijgt men het hart van het netwerk te zien. Een onopvallende trap op de hoek van de Quai d'Orsay en de pont de L'Alma, in de schaduw van de Eiffeltoren geeft toegang tot deze onderaardse attractie. Een blauw bord met 'Visite les Egouts de Paris' markeert de ingang naar de ingewanden van Parijs.

Natuurlijk kun je ook op eigen houtje proberen om een van de 28.000 roosters of putdeksels te lichten en naar beneden af te dalen. Vergeet dan niet om een stratenplan van Parijs mee te nemen. Want je zult weinig mensen tegenkomen om de weg te vragen. (Lees ook mijn blog over Les Cataphiles ook wel Urban Explorers genoemd van 06-06-2011)

Musée des Égouts de Paris. Quai d'Orsay tegenover nummer 93. Metro Alma-Marceau. Openingstijden van 1 oktober tot 30 april van 11.00 uur tot 16.00 uur en van 1 mei tot 30 september van 11.00 uur tot 17.00 uur. Let op de riolen zijn gesloten op donderdag en vrijdag. Entree € 4,30