De
naam Montmartre, meestal door de Parijzenaars kortweg la butte genoemd, heeft
een dubbele oorsprong. Martre herinnert aan de Mercuriustempel die in de
Romeinse tijd op de heuvels stond, anderzijds herinnert het ons ook aan het
woord martyrs (martelaren) en specifiek aan de heilige Dionysius. Dionysius, de
eerste bischop van Parijs, staat bekend
als de 'hoofddrager'. Op last van een speciale gezant van de keizer wordt hij
voor de rechter gedaagd en met zijn beide gezellen op een berg buiten de stad
ter dood gebracht. Sindsdien heet die berg de Martelarenberg ('Mons Martyrum' later
verbasterd tot Montmartre). Maar Dionysius richt zich op, en met zijn hoofd in
de handen loopt hij twee mijl verder tot hij stilhoudt op de plek waar hij
begraven wenst te worden. Op die plek bevindt zich nu de basiliek van St-Denis.
Nog
tot halverwege de 19e eeuw was la butte een landelijke idylle, een dorpje gelegen
voor de poorten van de stad. Het noordelijke stadsdeel werd pas in 1860 bij
Parijs gevoegd en is gelukkig verschoond gebleven van de ingrijpende
bouwkundige ingrepen van Haussmann. De oude dorpsstructuur is er tot op heden
bewaard gebleven. De eenvoudige maar gunstige leefomstandigheden en het vrije
klimaat op de heuvel. waar in het schimmige café- en cabaretcircuit eenvoudig
modellen konden worden benaderd, trokken zo rond de eeuwwisseling talloze
kunstenaars en galeriehouders aan. Degas, Renoir, Toulouse-Lautrec, Van Gogh,
Picasso, Braque en Matisse, ze leefden, woonden en werkten allen enige tijd in
Montmartre. De nostalgie leeft hier voort, nog altijd geassocieerd met bovengenoemde
kunstenaars, die hier probeerden een inkomen bij elkaar te scharrelen. Toulouse
de Lautrec heeft hier de danseressen van de Moulin Rouge geschilderd. Picasso
schilderde in 1907 een van zijn beroemdste schilderijen, 'Les Demoiselles
d'Avignon', dat zich momenteel in het MoMa in New York bevindt.
In
Montmartre staat op nummer 12 in de rue Cortot een huis met mansardedak, dat
zijn schilderachtige verleden opmerkelijk trouw is gebleven: Het Musée de Montmartre, dat eens het
oudste hotel was op de heuvel, weggedoken in een tuin vol met betoverende
geuren- en kleurenpracht. Hier zien we dat stenen een ziel hebben, want hoe had
deze plek anders zo'n groot aantal vooraanstaande gasten kunnen trekken. Eigendom
van Claude de la Rose of Rosimond, een acteur bij het Théâtre de Molière waar ook
Molière deel van uitmaakte. Renoir had hier in 1875 zijn eerste Parijse adres
en schilderde hier tal van meesterwerken, waaronder de absolute uitschieter Le
Bal du Moulin de la Galette. Het doek hangt nu in het Musée d'Orsay. Van Gogh
en Gauguin waren hier regelmatig de gast van Émile Bernard. Vincent van Gogh
woonde een stukje verderop in een uitspanning met de naam Aux Billards en Bois.
Hier schilderde Van Gogh in 1886 "La Guinguette", eveneens te vinden
in het Musée d'Orsay. Op de tweede verdieping woonden Susanne Valadon en haar
zoon Maurice Utrillo.
Van
alle beroemde kunstschilders die in Montmartre gewoond en gewerkt hebben is
Maurice Utrillo de enige die er ook daadwerkelijk is geboren en begraven.
Tijdens zijn studentenjaren raakte Utrillo verslaafd aan de absint en
overnachtte derhalve regelmatig op het politiebureau, waar men hem in ruil voor
enkele schilderijen of tekeningen weer liet gaan. Overigens, de meeste
kunstenaars betaalden hun schulden in de kroegen met eigen werken. Een anekdote
doet nog steeds de ronde over de bazin van de kroeg 'La Belle Gabriëlle' in de
rue Saint Vincent, die Utrillo verplichtte om alle landschappen die hij op de
toiletmuren had geschilderd - hij was namelijk verliefd op de bazin - weer uit
te vegen. Later kon ze wel al haar haren uit de kop trekken. Hij ligt begraven
op loopafstand van zijn geboortehuis de pittoreske begraafplaats; Cimetière
Saint Vincent, aan de rue Vincent.
De
memorabilia van het museum herscheppen de unieke atmosfeer van Montmartres
verleden, de Bohemiens. Foto's, prachtige affiches onder andere van
Toulouse-Lautrec, van diverse cabarets, tekeningen, schilderijen, karikaturen
en sculpturen. Je vindt hier ook een reproductie van een van de mooiste
artiestengrappen uit Montmartres kunstverleden. De schrijver Roland Dorgelès -
die moderne kunst verafschuwde - bond een penseel aan de staart van de ezel van
de eigenaar van het Cabaret Au Lapin Agile. Het resulteerde in een schilderij
alom bewonderd door de kunstpers. Het schilderij kreeg de titel mee;
'Zonsondergang boven de Adriatische Zee'. Bovendien staat hier de oude tapkast
van het Café de l'Abreuvoir waar Utrillo regelmatig zijn geliefde absint
nuttigde. Er is ook een groot schaalmodel van het oude Montmartre, die een
goede indruk geeft hoe la butte er ooit heeft uitgezien. Aan de achterkant heb
je een mooi uitzicht over de heuvelachtige noordrand van de stad en de
wijngaard.
Vroeger
was Montmartre een echt wijndorp met meerdere wijngaarden. Waar nu de Place
Pierre ligt strekte zich een wijngaard uit. Dat was ook het geval tussen de rue
Tardieu en de rue d'Orsel, op de place Jean-Baptiste Clément en rondom het
Château des Brouillards. De genadeslag werd gegeven door de exploitatie van
kalkgroeven in de hellingen van Montmartre. Over de oudste wijngaard van
Parijs; de Clos de Montmartre; doen verschillende verhalen de ronde. Volgens de
romantici onder ons werd de wijngaard al in de Gallo-Romeinse tijd aangeplant.
De realisten echter vertellen een heel ander verhaal: In 1932 besloot de stad
Parijs, dat Montmartre al in 1860 had geannexeerd, om door zijn "Service
de Jardins", op de hoek van rue des Saules en de rue Saint Vincent, een
wijngaard te laten aanplanten. Op 7 oktober 1933 werd het eerste wijnoogstfeest
gehouden en deze traditie is tot op de dag van vandaag blijven voortbestaan.
Van 9 t/m 13 oktober as. vindt op Montmartre alweer voor de tachtigste keer het
traditionele Fètes des Vendanges
plaats. Voor meer informatie over het feest, de activiteiten, het programma en
de locaties kunt u kijken op de website van het Fête des Vendanges de
Montmartre.
Ook
in het voorjaar, zo rond eind april, is er een wijnfeest in het 18e
arrondissement waar Montmartre onder ressorteert. Want in de wijnkelder van het
stadhuis ligt de gehele wijnoogst van Clos Montmartre, zo'n 300 tot 500
flessen. De wijnflessen worden per 6 stuks verpakt in een houten kistje,
waarvan de bovenkant wordt beschilderd door een Montmartriaans kunstenaar. De
kostbare kistjes worden dan per opbod verkocht en de opbrengst is bestemd voor
goede doelen. In de winkel van het Musée de Montmartre staan altijd wel een paar flessen Montmartre-wijn op de
plank.
Het
is jammer dat de vluchtige bezoeker, die een bezoek brengt aan Montmartre, vaak
niet verder komt dan de Place du Tertre en het plein voor de Basiliek, gewijd
aan het Heilig Hart; de Sacré Cœur. Maar u zou eens de moeite moeten nemen om
langs een van de tientallen hobbelige straatjes of via de vele trappen naar
beneden te wandelen. Naar bijvoorbeeld de rue Lepic, de rue Caulaincourt,
rue du Chevalier de la Barre, rue Foyatier of de rue Marcadet. Daar vormt elk huizenblok een
onafhankelijke eenheid. Vaak met een eigen bakker, slager of een épicerie,
kruidenierswinkel en natuurlijk veel eigen cafés. Dit is het Parijs dat je aantreft
op de vele ansichtkaarten.
Nog
zin in een tweede verborgen museum? In de rue Poulbot, aan het begin van de rue
des Norvins, voert een ondergrondse kelder u naar Espace Montmartre-Salvador Dali. Door af te dalen in deze kelder
betreedt u de wereld en de geest van de Spaanse surrealist Salvador Dali
(1904-1989). Liefhebbers van de besnorde
excentrieke genie vinden hier een groot deel van zijn werken (ongeveer 300) uit
zijn Franse periode (1956-1989). Een van zijn beroemste werken 'Don Quijote'
schilderde hij op het Place du Tertre. In de winkel kunt u na uw bezoek nog een
gesigneerde en genummerde litho kopen. Dali, gek of genie... of beide? De man
die eens zei: "Het enige waarvan de wereld nooit genoeg zal hebben, is de
overdrijving". Ik laat het graag aan u over.
Musée de Montmartre, rue Cortot 12, 18e arrondissement, metro
Lamarck-Caulaincourt. Geopend
alle dagen van 10.00 uur tot 18.00 uur, entree € 9.
Espace Dali, rue Poulbot 11, 18e arrondissement, metro Abesses. Geopend alle dagen van 10.00 uur tot
18.00 uur, entree € 11
Geen opmerkingen:
Een reactie posten