PAULUS BOLTEN; KUNSTENAAR IN PARIJS

Ik hou er van om op tijd te zijn en daarom geniet ik van een kop dampende expresso op een terras op de place du Général Patton. Om 11.00 uur heb ik een afspraak met Paulus Bolten, een bijzondere man, die ik ontmoette tijdens een van de vernissages in het Atelier Néerlandais. Het is 10.45 uur dus ik heb nog even. Vanuit het terras kijk ik op een klein winkeltje in de rue Le Sueur, gelegen in het 16e arrondissement tussen de Avenue de la Grande-Armee en de chique Avenue Foch. Het straatje zelf is nietszeggend. Of toch; er schijnt op nummer  21 een seriemoordenaar te hebben gewoond die op 25 mei 1946 ter dood werd veroordeeld voor de moord op minimaal 23 mensen. De overblijfselen werden allemaal teruggevonden in zijn huis. Dr. Marcel Petiot werd zelfs verdacht van het vermoorden van 60 mensen.

Het kleine winkeltje in de rue Le Sueur, gelegen in het 16e arrondissement tussen de Avenue de la Grande-Armee en de chique Avenue Foch

In mijn linkerooghoek passeert een modieus gekleed type, lang grijs haar, grote hoed en een golden retriever aan zijn zijde. Hij stopt voor nummer 28, opent de deur en verdwijnt in het pand. Een kleine voorgevel met daarboven geschilderd de naam in een mooie schrijfletter, Paulus Bolten, 'Shoe-boudoir'. Tijd voor mij om af te rekenen: "Monsieur, l'addition s'il vous plaît".

Paulus Bolten; 'le magicien des souliers' 

Bij binnenkomst in de kleine ruimte, hooguit 20 m² snijdt de geur van was in combinatie met sigarettenrook door de keel. Wat opvalt is de intieme sfeer van paarse wanden en een Perzisch tapijt op de vloer. Een te lieve golden retriever  ligt languit op het tapijt en een kwispel met zijn staart laat zien dat ik ben opgemerkt. Links een wand vol met de mooiste handgemaakte schoenen en op de vloer dozen met schoenen smachtend om de hand van de meester. Midden in de zaak een grote houten kist met daar op een prachtige vintage espresso-machine. De wand daarachter wordt ingenomen door een trap naar het souterrain en een werkplek van amper 1,5 m² die monsieur Bolten's grootste 'zonde' direct verraad. Een overvolle asbak met peuken 'Dunhill's'. Daarachter bossen penselen in glazen potten en een kast vol materialen, de schilderbenodigdheden van 'le magicien des souliers' zoals de Franse krant Le Monde hem noemde.

Er klinkt gerommel vanuit het souterrain en na een brede lach van herkenning, klinkt, kijkend over zijn leesbril, een welgemeend; "bonjour". Maak kennis met Paulus Bolten, Nederlander in Parijs, dandy, kunstenaar met leer, schoen- en kledingontwerper, meester in het patineren of zoals de Fransen het zouden zeggen l'artiste patineur'. Komend uit een gezin van acht kinderen en een product van het  Amsterdam van de jaren zestig en zeventig. En die invloed is nog duidelijk zichtbaar. "Die jaren waren vrolijk, optimistisch, ongeremd, hoopvol en links. Maar ook verbeten, inktzwart, pessimistisch en rechts. Een jeugd met vele gezichten vol van protest, vernieuwing en revolutionaire alternatieven. Op kledinggebied kon alles. Afghaanse stinkjassen, kleurige blazers met stropdassen en alles wat daar tussen zat. ‘Of je was soul of je was shit. Daar komt ook mijn levensmotto vandaan: « L’enthousiasme c’est d’avoir la liberté de penser autrement. C’est une ouverture d’esprit sur le monde et c’est comment je détermine ma vie et ce que j’ai envie d’en faire » De geestdrift en vrijheid om anders te zijn en zelf te besluiten hoe ik mijn leven wil leven."

Links een wand vol met de mooiste handgemaakte schoenen

Macaber, en in dat licht bezien is dan het feit - dat in onze samenleving het waarborgen van vrijheid van meningsuiting een van de grootste verworvenheden is - plotseling een einde aan het leven komt van zijn partner Elsa Cayat.

Op woensdagmiddag 7 januari 2015 maakten schoten in Parijs, op de redactie van het blad Charlie Hebdo, daar voor twaalf mensen een einde aan. De wereld stond even stil. Twaalf slachtoffers, onder wie negen redactieleden, vallen er bij de laffe aanslag van de broers Chérif (32 jaar) en Saïd (34 jaar) Kouachi op de Parijse redactielokalen van Charlie Hebdo. Na de beschieting vluchtten de daders naar buiten en beschoten daar de inmiddels toegesnelde politie. Een agent werd neergeschoten. Eenmaal gewond op straat schoot een van de aanvallers hem nog eens in het hoofd. Dit bracht het aantal dodelijke slachtoffers op twaalf: Stéphane Charbonnier (Charb), Jean Cabut (Cabu), Bernard Verlhac (Tignous), Georges Wolinski (Wolinski), Philippe Honoré, Bernard Maris, Michel Renaud, Moustapha Ourrad, Elsa Cayat, Frédéric Boisseau, Franck Brinsolaro (agent en bewaker) en Ahmed Merabet (politieagent). Elsa Cayat , ze was het enige vrouwelijke slachtoffer van de aanslag op het satirische weekblad Charlie Hebdo: De 54-jarige was een psychoanalytica en had een tweewekelijkse rubriek, ‘Charlie Divan’, in het blad.

De werkplek van de meester zelf is niet groter dan 1,5 m²

Het gesprek valt even stil.

Nooit gedacht, ik ga terug naar Nederland?

Er klinkt een resoluut Nee. "Mijn leven speelt zich op dit moment hier af. Mijn dochter studeert nog en je denkt niet meteen aan emigreren. Bovendien heb ik mijn leven niet aan iets vastgezet. Ik weet echt niet wat ik morgen zou kunnen beleven en wat mijn reactie zou kunnen zijn. Elke nieuwe dag is nieuw en mooi voor mij, vooral als ik die kan beginnen met een zelfgemaakte espresso."  Er verschijnt een glimlach op zijn gezicht. "Misschien komt die manier van 'zien' uiteindelijk door die aanslag, wat mijn leven op een diepe manier heeft beïnvloed!

Mag ik je een kop espresso aanbieden"? En krijg vervolgens de keuze uit de meest exotische koffiesoorten. Hij verdwijnt weer naar het souterrain met de mededeling; "ben even weg want een goede kop espresso heeft nu eenmaal tijd nodig."

Met zijn boudoirachtige ambiance zou de winkel niet misstaan in het rijtje van Savile Row

Ik kijk rond. Met zijn boudoirachtige ambiance zou de winkel niet misstaan in het rijtje van Savile Row. Een straat in de Londense wijk Mayfair die erom bekend staat dat er veel kleer- en schoenmakers gevestigd zijn. Paulus Bolten shoe-boudoir, tussen namen als 'Cat & the Dandy',  'Chester Barrie',  'Dege & Skinner',  'Huntsman & Sons', en zo kan ik nog een hele tijd doorgaan. De prachtige 'vlammende' schoenen gepatineerd in vele kleuren doen mij denken aan het abstract expressionistische werk van de Amerikaanse schilder Mark Rothko. Zou het trouwens toeval zijn dat Bolten's zaak is gevestigd in de rue Le Sueur? Eustache Le Sueur (1617-1655) was namelijk een Frans decorateur.

De espresso wordt uitgeserveerd met daarbij de voor hem onafscheidelijke sigaret.

De onafscheidelijke sigaret

Hoe komt deze Nederlander in Parijs terecht?

"Lang verhaal, wat niet echt belangrijk is, maar even kort. Had een vriendin in Nederland die veel Franse vrienden had, en daar kwam ik een Française tegen. In eerste instantie zou die naar Nederland komen om te studeren, want ik zag mezelf  daar niet naar toe te gaan. Maar door familieomstandigheden veranderde mijn planning, en ben ik uiteindelijk gegaan. Ik werd dus studentje in Parijs. Veel dingen in die tussentijd gebeurd, zelfs nog even terug naar Amsterdam, maar had uiteindelijk al weer meer vrienden en kennissen opgebouwd in Parijs dan in Amsterdam, dus uiteindelijk voorgoed terug."

Wat (ver)bindt jou met of aan Parijs?

"De ideeën, de Latijnse manier van denken, de mogelijkheden, mijn vrienden, de architectuur, de ambiance, dingen die ik hier kon creëren en dat nooit in Nederland had kunnen doen. Maar op de eerste plaats mijn dochter die hier geboren is."

"L’enthousiasme c’est d’avoir la liberté de penser autrement", zijn levens motto

Je leeft duidelijk je eigen stijl. Je komt zelfs voor in het boek 'We are Dandy', gefotografeerd door Rose Callahan die een inkijkje geeft in de wereld van 56 dandy's over de gehele wereld.

Dita von Teese die het voorwoord schreef omschrijft jou als een Dandy - Wat maakt jou tot een Dandy?

"Dita kent me niet, avec regrets, ik vind mezelf geen dandy. Okay, ik heb een normaal egocentrisme, een uiterst discrete manier van 'vanité'. Ik bekijk, zonder mijzelf ergens in betrokken te voelen, alles op een vrij grote afstand van mijzelf - je prends mes distances'' - teneinde een soort van impressie van de werkelijkheid te krijgen. Ik probeer mijn leven op mijn eigen manier te leven zonder invloed van wie dan ook. en gezien mijn motto vind ik mijn vrijheid het aller belangrijkste, ook al is het misschien 'illusoire'.

Financieel altijd mijn eigen leven bepaald. Ik was alleen in loondienst gedurende mijn studenten jaren, wat ik toentertijd nog kon accepteren. Invloed hebben op mijn medemens daar streef ik absoluut niet naar. En juist daarom vond ik het vreemd om uiteindelijk in dit 'We are Dandy' boek te staan."

"Ik hou absoluut niet van dit woord. Dit komt waarschijnlijk door mijn autoritaire en “dandy” vader waarmee ik vroeger op een fysieke manier werd vergeleken… wilde vooral die kant niet op. Maar volgens een van de definities ben ik meer in het hokje van artiest te stoppen, waar in mijn geval, af en toe een dandy komt uitrollen. En dan heb ik het alleen over mijn 'vestimentairement parlant'. Ik liet mijn moeder al kleding voor me maken die toentertijd in Amsterdam nog niet werd aangeboden en liet mijn schoenen 'veranderen' door een schoenmaker die mijn ideeën in die tijd grappig vond.

Je kunt me vaak ook zien met mijn werkjeans vol 'taches de teintures' (kleurvlekken). Dandy is vooral een manier van leven/denken, een 'lifestyle', waar alles een beetje geconcentreerd is op jezelf maar die ondanks dat rekening houdt met de medemens, want die geeft het uiteindelijke 'reflet'.

Nu is het uitgegroeid tot een soort van experimenteren. Daardoor ben ik ook gekomen om zelf schoenen te creëren die niet meer lijken op wat er over het algemeen op de markt te verkrijgen is. En sinds kort ook kleding!"

De l'artiste patineur' aan het werk

Op je kleding kom ik straks terug, maar eerst over je schoenen.

Waar en van wie heb je dit vak geleerd?

"Invloeden om me heen en vooral die van de Italiaanse Olga Berluti. Meer was er toen niet. Het was echt een schok toen ik de Berluti patinas ontdekte. Ben er toen ook meteen vanaf gestapt om niet door haar beïnvloed te raken en heb zodoende mijn eigen stijl ontwikkeld. Niemand wilde toentertijd mij deze techniek leren, dus ben ik begonnen om al mijn eigen schoenen te gaan patineren. Vallen en opstaan kan ik je zeggen."

Soms bestaat de patina van een enkele schoen uit 12 lagen

Waar komt deze passie vandaan en wat komt er allemaal kijken bij een mooie patina?

"Als jongetje was ik nooit tevreden met de schoenen die je in die tijd bij een schoenenwinkel kon krijgen. Ze waren immers nooit aangepast aan mijn voeten (dus pijn in vooruitzicht) en verschrikkelijk  'ennuieux' - saai, wat trouwens nog steeds het geval is. Als kind had ik ook de taak, als een soort van valet,  de schoenen van mijn dandy vader elke zaterdag te poetsen. Als kind vraag je je niet af of je dat nou tegenstaat of niet, maar je reflecteert meer als een restrictie van je vrijheid hierin, juist door het aspect  'taak'. Mijn reactie ten opzichte van mijn vader was dat ik hem in alles bekritiseerde zonder dat hem bekend te maken. Met de wetenschap dat ik nooit dezelfde wilde zijn als hij."

Er volgt even een adempauze. Een peuk wordt gedoofd en is meteen de aanzet tot het aansteken van de volgende Dunhill.

Een peuk wordt gedoofd en is meteen de aanzet tot het aansteken van de volgende Dunhill

"Wat wel gebeurde was, door het feit dat ik hier al zo vroeg mee bezig was, het later gemakkelijk weer op pikte en zo min of meer terug kon vallen op mijn jeugd. Passies komen volgens mij alleen daar vandaan. Het feit, alleen het mooie of sublieme te wensen, maakt uiteindelijk zelfs van 'schoenenpoetsen' een passie. Voor mij is het patineren daar een logisch gevolg van. Begrijp je wat ik bedoel?"

Leent elke schoen zich voor een patina?

Nee, een donker gekleurde schoen als basis niet, maar hangt ook af van het type leder, kalfsleer is ideaal. Het gebeurt nog steeds dat men mij vraagt om een zwarte schoen te patineren, bijna onmogelijk. Het beste? Zo licht mogelijk gekleurd als men veel contrasten in de patina wil hebben."

Het prille begin van de 'Bolten touch'

Een klant wil een patina bij een schoen die volgens jou helemaal niet past bij die schoen. Voer je het dan uit volgens de wens van die klant of helemaal niet?

"De meeste klanten hebben echt geen idee over wat ze uiteindelijk willen als patina. Gezien mijn jarenlange ervaring kan ik vrij goed, als ik de persoon zie, inschatten wat hij wil of hem op andere gedachten te brengen.  Is de klant daar dan niet van af te brengen, dat komt af en toe voor, dan probeer ik hem in eerste instantie te overtuigen met goede argumenten,  en als ik zie dat het een verloren zaak is,  dan executeer ik zijn patina precies zoals hij dat wilde.

Ik voer voor wie dan ook de patina uit in perfectie, ook al ben ik het er niet mee eens. Het merendeel van mijn clientèle weet dat ik een duidelijke 'Bolten touch' aan geef. Ik blijf ondanks alles mijzelf, ook in mijn patinas, want het merendeel van deze uitvoeringen die op de markt zijn te vinden komen uiteindelijk van mijn vroegere creaties."

Het zijn niet alleen schoenen die bewerkt worden

Oh ja dan nog een typische Nederlandse vraag, wat kost het eigenlijk om een paar schoenen te laten patineren door jou?

"Vanaf 90 euro."

Paulus met een van zijn unieke stukken

Jouw grote wens het presenteren van je mannen kledinglijn in het Atelier Néerlandais. Kun je daar wat meer over vertellen?

"Mijn kledinglijn is een 'suite logique - logisch gevolg'- op mijn schoenenlijn, ontworpen met dezelfde eigen-zinnigheid. Ik ben begonnen met ontwerpen van kleding, met als doel mijn eigen garderobe interessanter te maken. Kleding is uiteindelijk mijn manier om conventionele agressies kwijt te raken, de een noemt het ijdelheid, ik noem het mijn levensvisie. Ondanks mijn misschien wat 'ongewone' kijk op dit fenomeen weet ik heel goed dat dit een kleine niche is. Want ondanks al mijn efforts zit ik toch buiten de conventionele markt, dus adresseer ik me aan mensen die dezelfde soort passies delen een soort van 'fashion-complicity'. Of dat zal lukken weet ik echt niet, maar zou wel leuk zijn wat medeplichtigen, gelijkgestemden, op die manier te kunnen ontmoeten.

Ik probeer van mijn leven een avontuur te maken zonder te beseffen dat dat al lang aan de gang is. Daarom kies ik ook voor Parijs en het gerenommeerde Atelier Néerlandais als locatie."

Aan het einde van de middag verlaat ik Bolten's boudoir. Op weg naar de metro betrap ik mij zelf op het neuriën van Sting's I'm an Englishman in New York. Vrij vertaald naar Paulus Bolten:

Oh, I'm an alien, I'm a legal alien

I'm a Dutchman 'En Paris'

Oh, I'm an alien, I'm a legal alien

I'm a Dutchman 'En Paris'

If "manners make the man" as someone said

He's the hero of the day

It takes a man to suffer ignorance and smile

Be yourself no matter what they say

Oh, I'm an alien, I'm a legal alien

I'm a Dutchman 'En Paris'

Oh, I'm an alien, I'm a legal alien

I'm a Dutchman 'En Paris'

Paulus Bolten, 28 rue le Sueur, 16e arrondissement, métro Argentine.

Geopend dinsdag tot en met zaterdag van 13.00 uur - 21.00 uur - Zondag en maandag gesloten. Telefoon: 00 33 6 15 64 51 84