Tegenover de ingang van
het Musée d’Orsay ligt een uniek museum dat de meeste bezoekers van Parijs
achterwege laten. Gewoon omdat het vrijwel onbekend is en totaal in het niet
valt bij de indrukwekkende ingang van het Musée d’Orsay aan de gelijknamige
Esplanade. Ook mij is dit overkomen. Ik werd op dit museum gewezen door mijn
fotovriend waar ik jaarlijks de Parijse fotoweek mee bezoek. Volgens mij is het
ook nog eens het museum met de langste naam: Musée national de la Légion
d'honneur et des ordres de chevalerie.
Het Hôtel de Salm gezien vanuit de rue de Lille
Het museum is gehuisvest
in de vroegere stallen van het Hôtel de Salm, gebouwd door architect Pierre
Rousseau voor Frederick III, Prins van Salm-Kyrburg. Kolonel van de Republiek
der Zeven Verenigde Nederlanden. De Republiek bestond uit acht soevereine
staten: Stad en Lande (Groningen), Friesland, Overijssel, Gelderland, Utrecht,
Holland, Zeeland, en Drenthe. Het einde kwam met de Franse invasie van
1792–1795. Rijk geworden door zijn huwelijk met Maria Theresia van Horne gaf
Frederik III opdracht tot de bouw van het Hôtel de Salm in Parijs, die van 1782
en 1787 plaatsvond. Von Salm is vanwege zijn banden met het ‘Ancien Regiem’
eind juli 1794 op de guillotine onthoofd. Zijn eigendommen werden vervolgens
geconfisqueerd door de Franse Staat en vervolgens geveild om de schulden van de
overleden aristocraat te betalen.
'l'Honneur nourrit les arts' - de hoofdingang aan de Esplanade du Musée d'Orsay
De hoofdingang van het
museum ligt aan de Esplanade du Musée d’Orsay. Het mooiste uitzicht op Hôtel de
Salm heb je vanuit de rue de Lille. Het
gebouw volledig was voltooid in 1788 en maakte toen een geweldige indruk op de
Amerikaan Thomas Jefferson. Van 1785 tot 1789 was Thomas Jefferson ambassadeur
in Frankrijk en liep vrijwel dagelijks langs het gebouw. Hij bewonderde het
gebouw zo erg dat zijn huis in Monticello in Virginia, Amerika, opnieuw werd
ontworpen met een koepel net als dit herenhuis. Hier bewaarde hij een enorme
voorraad geïmporteerde Franse wijn. In zijn tijd als ambassadeur in Frankrijk
ontwikkelde hij een voorliefde voor de Franse keuken en kledingstijl. Vandaag
de dag kijkt het standbeeld van Thomas Jefferson in Parijs nog steeds uit op
het Hôtel de Salm. Neem dus even de moeite om het gehele kwadrant te lopen: De
rue de Lille, rue de Solferino, je passeert de kanselarij - ‘Grande Chancellerie de l’Ordre de la Legion
d’Honneur’, vervolgens rechts de quai Anatole France, hier heb je zicht op de
voorzijde van het herenhuis en weer terug naar de Esplanade.
Napoleon Bonaparte, de oprichter
van het Legioen van Eer, hier met zijn grote keten van de orde - Foto Wikimedia
Maar terugkomend op dit
specifieke gebouw, het is sinds 3 mei 1804 de thuisbasis van het Legioen van
Eer, twee jaar nadat Napoleon Bonaparte, die toen nog Eerste Consul was, voor
het eerst het Legion d’Honneur creëerde in 1802. Helaas werd het herenhuis
zwaar beschadigd door brand tijdens de Commune van Parijs, maar weer volledig
herbouwd, identiek aan de oorspronkelijke bouw, tussen 1871 en 1878 onder
leiding van architect Anastase Mortier. Het werd pas een museum in 1925 en
opende met de oorspronkelijke collectie afkomstig uit de kanselarij. In 2001
sloot het museum voor een vijfjarige verbouwing om in 2006 te worden heropend
in aanwezigheid van de onlangs overleden Franse President Jacques Chirac.
Dankzij de volledig gerenoveerde vitrines, audiogidsen in het Frans of het
Engels en een multimediatour bekijk je de Franse geschiedenis vanuit een geheel
andere invalshoek. Voor onderzoekers en geschiedkundigen is er ook een
bibliotheek met ruim 3000 boeken en een archiefsectie. Beiden zijn uitsluitend
te bezoeken op afspraak.
1802 Uitreiking van de eerste kruisen in het Hôtel des Invalides - Foto Wikimedia
De expositie bestaat uit
6-secties. Het inleidende deel is geheel gewijd aan de geschiedenis van het
paleis en het museum, waarna bezoekers ridderlijke- en religieuze ordes,
onderscheidingen van het Franse koninkrijk, het rijk van Napoleon Bonaparte,
insignes en medailles van het buitenland te zien krijgen en in detail vertrouwd
raken met de ontwikkeling van medaillekunst sinds 1789. Tevens heeft het museum
een rijke verzameling ceremoniële portretten en andere schilderijen. In de
galerij van militaire, publieke en politieke figuren die Franse orders hebben
gekregen gedurende tweehonderd jaar geschiedenis van het Legioen van Eer, zijn
er veel beroemde mensen uit andere landen, waaronder Rusland. Keizers Alexander
I en Nicholas II, cellist Mstislav Rostropovich, operazanger Fjodor Chaliapin,
kunstenaar Marc Chagall en natuurlijk prominente militaire Sovjet generaals uit
de Tweede Wereldoorlog waaronder Georgi Zhukov, Rodion Malinovsky en Ivan Konev.
Maar vooral word je voorgesteld aan prominenten uit de Geschiedenis van
Frankrijk zoals Louis Pasteur, generaal Eisenhower, verzetsstrijder Jean
Moulin, Sebastien-Le-Prestre-de-Vauban, de ongelooflijke militaire ingenieur, autobouwer
Andre Citroen, generaal en president Charles de Gaulle, Eric Tabarly, marine
kapitein en Frans zeiler en nog vele anderen.
Versierselen Legion d'Honneur
Buitenlanders worden geen
lid van het Legioen van Eer maar ze worden wel onderscheiden met het Legioen
van Eer. Voor de Franse premiers gelden bijzondere regelingen. Hij of zij wordt
drie maanden na de ambtsaanvaarding gedecoreerd met het commandeurskruis van de
Nationale Orde van Verdienste. Deze Nationale Orde van Verdienste wordt
verleend voor ‘belangrijke verdiensten’ (Frans: "mérites
distingués"), terwijl het Legioen van Eer de ‘eminente verdiensten’
beloont. De Nationale Orde van Verdienste is minder in aanzien dan het Legioen
van Eer. Een decreet van 21 november 2008 stelde vast dat een premier van
Frankrijk na twee jaar in dat ambt rechtens grootofficier in het Legioen van
Eer is. De president van Frankrijk mag de grote keten van het Legioen van Eer
dragen. De presidenten Hollande, Sarkozy, Mitterrand en Chirac zagen daarvan
af. De keten werd hen bij hun beëdiging in de cassette overhandigd waarop zij
deze meteen weer teruggaven aan de kanselier van het Legioen van Eer. De
presidenten De Gaulle, Pompidou en Giscard d'Estaing hebben met de keten
geposeerd.
Om beide orden exclusief
te houden worden driejaarlijkse quota vastgesteld. Men moet minimaal veertig
jaar oud zijn en een onberispelijke staat van dienst hebben. Er worden niet
meer dan 75 grootkruisen uitgereikt. Tussen een benoeming en een bevordering moet
een bepaalde periode verlopen en iedere Fransman (met uitzondering van de
president en de eerste minister) moet ridder zijn voordat hij, wegens ‘nieuwe
eminente verdiensten voor Frankrijk’, voor bevordering tot officier in
aanmerking komt. Om tot commandeur bevorderd te worden moet weer een periode
met opnieuw ‘nieuwe eminente verdiensten voor Frankrijk’ verlopen. Van de rang
van ridder tot die van officier; acht jaar. Van de rang van officier tot die
van commandeur; vijf jaar. Van commandeur tot de waardigheid van een grootse
officier; drie jaar en van de waardigheid van een groot officier tot die van
een grootkruis; drie jaar. De wet maakt overigens wel een uitzondering voor
stervende personen die hun benoeming anders niet zouden meemaken.
Instellingsdecreet
Oorkonde behorend bij het Legion d'Honneur
De Raad van de Orde van
het Legioen van Eer is belast met de beoordeling van alle aanvragen van
benoemingen of promoties. Een onafhankelijk orgaan, onder voorzitterschap van
de kanselier, zijn beraadslagingen zijn vertrouwelijk en zijn beslissingen
worden voorgelegd aan de president van de Republiek. Ongeveer 60 Nederlanders
zijn onderscheiden met het Legioen van Eer. Om er zo maar enkelen te noemen:
Bernard van Lippe-Biesterfeld – grootkruis, Joseph Luns – grootkruis, Jan
Willem de Winter (brigadegeneraal in het Franse leger en begraven in het
Panthéon) – grootkruis.
Dick Berlijn (generaal) –
commandeur, Peter Hartman (voormalig CEO KLM) – commandeur, Willem Mengelberg
(dirigent) – commandeur, Hans van Mierlo (politicus) – commandeur.
Hella Haasse
(schrijfster) – officier, Gerard ’t Hooft (Nobelprijswinnaar natuurkunde) –
officier, Peter van Uhm (generaal) – officier.
Hedy d’Ancona (politica
en feministe) – ridder, Khadija Arib (Tweede Kamervoorzitter) – ridder, Ton
Elias (politicus) – ridder, Jan Janssen (wielrenner) – ridder, Liesbeth List
(zangeres) – ridder, Geert Mak (historicus – ridder, Gerard van Spaendonck
(kunstschilder en mede-oprichter van het Institut de France) – ridder, Joop
Zoetemelk (wielrenner) – ridder.
Het museum bestaat uit 6-secties
Worden er ook wel eens
mensen uitgezet? Zeker, onlangs nog. Filmproducent Harvey Weinstein raakte de
hoogste Franse onderscheiding kwijt. President Macron heeft besloten hem te
schrappen van de erelijst van het Légion d'honneur. Nicolas Sarkozy ridderde
Weinstein in 2012 voor zijn verdiensten voor de filmindustrie, zoals het
produceren van The Artist. De Franse stomme zwart-witfilm uit 2011 sleepte vijf
Oscars in de wacht. Macron nam het toenemend aantal beschuldigingen aan het
adres van Weinstein over seksuele intimidatie, aanranding en verkrachting hoog
op. "Dit soort gedrag is strijdig met de eer van het legioen", zei
een woordvoerder van Macron tegen The New York Times. Zo werd in 2012 de Britse
couturier John Galliano van de lijst geschrapt. De topontwerper van het Franse
modehuis Dior was ontslagen en veroordeeld voor antisemitische uitspraken.
In detail vertrouwd raken met de ontwikkeling van medaillekunst sinds 1789
Overigens heeft President
Macron aangekondigd dat het aantal onderscheidingen per jaar drastisch zal
worden teruggebracht. Onderscheidingen aan burgers met 50% vanaf 2018, een
daling van 10% in militaire onderscheidingen en 25% minder voor buitenlanders. Er
zullen ook meer inspanningen worden geleverd om winnaars te selecteren die het
moderne Frankrijk beter weerspiegelen, waarbij hij vilein opmerkte dat er momenteel
te veel ontvangers blanke mannen ouder dan 60 zijn.
Was getekend Charles de Gaulle
Rest mij nog een laatste
vraag; waar worden de medailles gemaakt? De onderneming Arthus-Bertrand is een
van de toonaangevende specialisten op het gebied van medailles en
onderscheidingen. Arthus-Bertrand, ‘medaillistes et joailliers’, is een Frans
bedrijf opgericht in 1803 in Parijs door Claude Arthus Bertrand. Gedurende 2 eeuwen
ontwikkelde het zich met behoud van traditionele productietechnieken tot de
hofleverancier van de Franse overheid en het Franse leger. In 1953 werd
Arthus-Bertrand belast met het maken van de grote ketting van het Legioen van
Eer. De onderneming is gevestigd aan de rue Royale 6 in het 8e
arrondissement.
Een gipsen afbeelding van het bronzen standbeeld van Charles de Gaulle dat staat op de Champs Élysées
Het Nationaal museum van
het Legioen van Eer en ridderorde, maakt deel uit van het nationale Franse
erfgoed. Dit is een fascinerend museum en zeker een bezoek waard. Vele
buitenlandse hoogwaardigheidsbekleders gingen je al voor. Het museum is gratis
te bezoeken van woensdag tot en met zondag van 13.00 uur tot 18.00 uur. Goed
toegankelijk voor gehandicapten en rolstoelgebruikers. Naast alle Franse hoge
onderscheidingen is er ook nog een overzicht van onderscheidingen over de gehele
wereld, vooral die uit exotische landen, veelal voormalige Franse koloniën. Vanuit Nederland kun je van zeer dichtbij
aanschouwen de Orde van de Nederlandse Leeuw, de Orde van Oranje-Nassau en de
Militaire Willems-Orde.
In 1953 werd Arthus-Bertrand belast met het maken van de grote ketting van het Legioen van Eer
Metrostations : Solférino’- lijn 12, Assemblée Nationale – lijn 12,
RER-C : Gare Musée d’Orsay
Geen opmerkingen:
Een reactie posten