EEN ODE AAN CHRISTO EN JEANNE-CLAUDE

Christo (Christo Vladimirov Javacheff) en Jeanne Claude (Jeanne-Claude Marie Denat de Guillebon) waren kunstenaars met durf. Durf was nodig om projecten te bedenken en te realiseren waar alleen zij in geloofden. Meer dan vijftig jaar lang, soms tegen alle verwachtingen in, hebben ze de wereld verrast met hun onderscheidende visie. Niets leek onmogelijk voor deze kunstenaars van de kortstondigheid. Met hun monumentale acties in de openbare ruimte hebben ze zich een weg weten te banen naar de harten van het publiek.

De kunstenaars Christo and Jeanne-Claude bij 'The Gates' - New York - February 2005 Photo: Wolfgang Volz © 2005 Christo and Jeanne-Claude Foundation

Helaas zijn beiden kunstenaars niet meer in leven, maar juist door de ingepakte Arc de Triomphe wil ik hen hulde brengen. Christo geboren in 1935 in Gabrovo, Bulgarije, ontvluchtte het communisme en settelde zich in Parijs in maart 1958. Daar ontmoette hij Jeanne-Claude, geboren in 1935 in Casablanca, Marokko. Zij was de geadopteerde dochter van een Franse generaal; Jacques de Guillebon. De zeven jaar durende periode in Parijs, van 1958 tot en met 1964, was essentieel voor Christo. Deze intense periode van creatie lijkt vandaag de dag fundamenteel te zijn geweest voor zijn artistieke ontwikkeling. In 1961 begonnen Christo en Jeanne-Claude interventies te bedenken op groot stedelijk niveau. Van een muur gemaakt van olievaten; ‘het ijzeren gordijn’ in de rue Visconti in 1961-1962 tot het idee, eveneens ontstaan in 1961, van het inpakken van de Arc de Triomphe. Toch zou het 60 jaar duren voordat hun idee werkelijkheid werd.

Het idee voor inpakken van de Arc de Triomphe ontstond al in 1961 - Christo met een van zijn eerste studies voor het project van de ingepakte Arc de Triomphe / Photo: Wolfgang Volz © 2019 Christo and Jeanne-Claude Foundation

 

Een collage van Christo uit 2019 van de ingepakte Arc de Triomphe / Photo Wolfgang Volz © 2019 Christo and Jeanne-Claude Foundation

Toen het Centre Pompidou hem in 2017 vroeg om een retroperspectief van hun gezamenlijk werk in 2020, zei hij onmiddellijk ja. (Jeanne-Claude overleed in New York in november 2009) Zijn wens was om de expositie over hun levenswerk te combineren met het inpakken van de Arc de Triomphe conform zijn visie uit 1961. In oktober 2018 presenteerde Philippe Béleval, President van het Centre Monumental Nationaux (de Franse monumentenzorg) en Christo het project aan President Emmanuel Macron. In februari 2019 wordt het project technisch bekeken en berekend door Schlaich Bergermann & Partners, een constructie- en adviesbureau met hoofdkantoor in Stuttgart. In juni 2019 volgt officiële toestemming voor april 2020, echter een broedende torenvalk gooit roet in het eten. De installatie wordt uitgesteld tot september. In de tussentijd begint het Duitse bedrijf Setex-Textil-gmbh met de fabricage van 25.000 m² gerecycled polypropyleen stof. Helaas, de covidpandemie gooit opnieuw roet in het eten. Opnieuw wordt het project uitgesteld, nu tot september 2021. Christo zelf zal het helaas niet meer meemaken. Hij overlijdt in New York in mei 2020. De tentoonstelling in het Centre Pompidou opent zonder hem in juli 2020.

Het Duitse bedrijf Setex-Textil-gmbh is verantwoordelijk voor de de fabricage van 25.000 m² gerecycled polypropyleen stof, Lübeck, July 2020 / Photo: Wolfgang Volz © 2020 Christo and Jeanne-Claude Foundation

Op 12 juli 2021 beginnen de voorbereidingen, stalen kooien worden bevestigd om de kunstwerken te beschermen / Photo: Wolfgang Volz © 2021 Christo and Jeanne-Claude Foundation

Op 12 juli 2021 beginnen de voorbereidingen voor het inpakken van de Arc de Triomphe. Meer dan 1.000 mensen werken mee aan het project, waaronder een constructie team van 140 man waaronder 95 alpinisten. 30 samenwerkende bedrijven waaronder de firma ‘Les Charpentiers de Paris’ dat ook medewerking verleende aan het inpakken van de Pont Neuf in 1985. 350 hosten en hostessen werden gerekruteerd om de bezoekers te verwelkomen en vragen te beantwoorden in het Frans, Engels, Italiaans, Spaans, Duits, Bulgaars, Chinees, Japans, Grieks en Portugees. Op 12 september beginnen de alpinisten met het werkelijk inpakken van de triomfboog met het bijzondere geplisseerde, licht reflecterende, blauw-zilveren doek. Samengepakt met behulp van 3.000 meter rood touw. Op 18 september is dan het eindelijk zover; de wereld kan het project van Christo en Jeanne-Claude aanschouwen.

 

Het constructieteam bestaat uit 140 man waaronder 95 alpinisten / Photo: Matthias Koddenberg © 2021 Christo and Jeanne-Claude Foundation

Photo: Wolfgang Volz © 2021 Christo and Jeanne-Claude Foundation

“It will be like a living object which will move in the wind and reflect the light. With its moving folds, the monument’s surface will become sensual. People want to touch the Arc de Triomphe, “ Christo said. 

“Het ziet er uit als een levend object, dat beweegt in de wind en het licht zal reflecteren. Met zijn bewegende plooien wordt het oppervlak van het monument haast sensueel, waardoor mensen de Arc de Triomphe willen aanraken," aldus Christo.

Op 12 september beginnen de alpinisten met het werkelijk inpakken van de triomfboog met het bijzondere geplisseerde, licht reflecterende, blauw-zilveren doek / Photo: Wolfgang Volz © 2021 Christo and Jeanne-Claude Foundation 

Het reflecterende doek wordt samengepakt met behulp van van 3.000 meter rood touw / Photo: Benjamin Loyseau © 2021 Christo and Jeanne-Claude Foundation

Napoleon zei over de Arc de Triomphe het volgende: “Triomfbogen zijn monumenten, die in talrijke steden worden gebouwd om overwinningen te gedenken. Jullie zullen naar huis terugkeren door triomfbogen”, beloofde Napoleon zijn mannen na zijn grootste overwinning, de Slag bij Austerlitz in 1805.

"Het ziet er uit als een levend object, dat beweegt in de wind en het licht zal reflecteren", aldus Christo / Photo Ronald Balder

Mede dankzij het licht toont de Arc de Triomphe elk uur een ander gezicht - Photo Ronald Balder - Ferry van der Vliet

 

Mede dankzij de uitmuntende samenwerking met het Ministerie van Cultuur, de stad Parijs onder aanvoering van Anne Hidalgo, Philippe Bélaval, President van het Centre Monuments Nationaux, Vladimir Yavachev (neef van Christo) die het project regisseerde en de Parijse politie konden bijna 1 miljoen mensen tijdens de drie weekenden vrij rondlopen over de Place d’Étoile  en de Champs Élysees. Zondag 3 oktober was de laatste dag. De ingepakte Arc de Triomphe was 16 dagen zichtbaar voor de wereld.

Bijna 1 miljoen mensen konden tijdens de drie weekenden vrij rondlopen over de Place d’Étoile  en de Champs Élysees / Photo: Wolfgang Volz © 2021 Christo and Jeanne-Claude Foundation

 

Social media was verdeeld over het project. Maar ik ben er speciaal voor naar Parijs afgereisd. Het deed mij denken aan de woorden van Hidalgo, mede naar aanleiding van alle moderniteiten in de stad Parijs: “We wonen niet in een museum”, en gelijk heeft ze. Parijs is de enige stad in de wereld die twee grootse projecten van Christo heeft mogen huisvesten. De Pont Neuf in 1985 en nu de Arc de Triomphe, en daar mogen de Parijzenaars maar wat trots op zijn.

 Op 4 oktober werd begonnen met de demontage van de installatie van Christo die tot 10 november zal duren / Photo: Matthias Koddenberg © 2021 Christo and Jeanne-Claude Foundation

14 miljoen euro bedragen de totale kosten die geheel gefinancierd worden zonder publieke fondsen, maar uitsluitend door de verkoop van originele kunstwerken van Christo inclusief studies en collages van modellen, lithografieën, boeken en andere memorabilia. Dit, zoals altijd, op uitdrukkelijke wens van het kunstenaarsechtpaar. 

Op 4 oktober werd begonnen met de demontage van de installatie van Christo die tot 10 november zal duren.

Maar wat gebeurt er eigenlijk met de 25.000 m² canvas en de 3.000 meter rood touw? De gerecyclede polypropyleenstof die werd gebruikt om het monument in te pakken, wordt opnieuw gerecycled in Duitsland, waar het is vervaardigd. Het wordt dan hergebruikt als verpakking, in de industrie of zelfs als isolatie en coating in voetbalstadions. Het hout wordt hergebruikt bij nieuwe bouwprojecten en het staal, geleend van ArcelorMittal gaat terug naar de eigenaar.

 

350 hosten en hostessen werden gerekruteerd om de bezoekers te verwelkomen en vragen te beantwoorden in het Frans, Engels, Italiaans, Spaans, Duits, Bulgaars, Chinees, Japans, Grieks en Portugees /  Photo: Lubri © 2021 Christo and Jeanne-Claude Foundation

Er ligt nog een onuitgevoerd project op de plank bij de nazaten van Christo en Jeanne-Claude. Door hun beiden bedacht in 1977: ‘De Mastaba’ het evenbeeld van de grote Pyramide van Gaza. Bedacht voor Abu Dhabi in de Verenigde Emiraten. Opgebouwd uit 410.000 meerkleurige vaten die samen een kleurrijk mozaïek vormen, een ode aan de Islamitische architectuur. De Mastaba wordt 150 meter hoog, 300 meter lang en 225 meter breed onder een helling van 60 graden. De kleuren van de 55-gallon stalen vaten zijn in 1977 al uitgekozen door Christo en Jeanne-Claude toen zij een bezoek brachten aan de Verenigde Arabische Emiraten. De plek is ook al uitgekozen; 160 kilometer ten zuiden van Abu Dhabi. Het wanneer is nog onbekend.

 

Maar hoe zat het ook al weer met de geschiedenis van de echte Arc de Triomphe?

Tussen 1806 en 1808 krijgt als eerste de Arc de Triomphe du Carrousel, aan de voorzijde van het in 1871 gesloopte château des Tuilleries, gestalte. In die tijd, Napoleon had een voorliefde voor de Romeinse Oudheid, werden drie Romeinse triomfbogen als ideaal beschouwd: die van Titus, Septimus Severus en die van Constatijn. De mooie zuilen van roze marmer zijn een ode aan de veldslagen van 1805. De paarden zijn inmiddels kopieën van het originele vierspan, dat Napoleon jatte van het San Marcoplein in Venetië. Overigens hadden de Venetianen deze paarden weer gestolen in Istanbul. Het was Lodewijk de XVIII die de paarden weer teruggaf aan de Venetianen, maar dat terzijde. 

Op 18 februari 1806 verordent Napoleon I de bouw van weer een triomfboog, ter ere van de militairen van het Grote Leger van de Revolutie en het Keizerrijk. Dit monument moest Parijs domineren en de architecten Chalgrin en Raymond volgen het voorbeeld van de Romeinse triomfboog van Titus: één enkele boog met zuilen. Het uiterlijk en de bestemming van de Arc de Triomphe, die geleidelijk tussen 1806 en 1836 gestalte kreeg, wordt niet minder dan zes maal grondig gewijzigd. Allereerst zorgde de bouw van de 50 meter hoge triomfboog voor de nodige problemen. Voor de stabilisatie van het 45 meter brede gebouw in de weke grond waren funderingen nodig van meer dan 8 meter diep. Het totaalgewicht van het monument, gebouwd uit steen uit de groeven van Château Landon, is ongeveer 100.000 ton. Het definitieve plan van de architect wordt pas in 1809 goedgekeurd. De beelden aan de zijden van de Champs Élysées en de avenue de la Grande Armee worden pas besteld in 1833 door de toenmalige Minister van Binnenlandse Zaken: Adolphe Thiers. De beeldhouwwerken worden gemaakt door een twintigtal jonge talenten en beroemde meesters waaronder François Rude. Jean Pierre Cortot en Antoine Etex.

Parijs is de enige stad in de wereld die twee grootse projecten van Christo heeft mogen huisvesten; de Pont Neuf en de Arc de Triomphe / © 1985 Christo and Jeanne-Claude Foundation

Een collage van Christo uit 2019 van de ingepakte Arc de Triomphe / Photo Wolfgang Volz © 2019 Christo and Jeanne-Claude Foundation

Aan de kant van de Champs Élysées, aan de rechterkant, ‘La Marseillaise’, het zinnebeeld der vrijheid gemaakt door Rude. Op de linkerpilaar een afbeelding van Napoleon als keizer met lauwerkrans, van de hand van Cortot. De beelden, voorstellende het Verzet en de Vrede, zijn te zien op de linker- en rechterpilaar aan de zijde van de avenue de la Grande Armee.  De lijst met namen verwijzen naar beslissende veldslagen en generaals uit de oorlogen die Frankrijk tijdens de Revolutie en onder het Keizerrijk heeft gevoerd. De inscripties werden pas in 1836 aangebracht door Koning Lodewijk Filips, uit respect voor Napoleon I. In totaal zijn 660 namen van personen en 174 namen van veldslagen aangebracht. 

In 1853 belast Baron George Haussmann de architect Jacques Ignace Hittorff met de herinrichting van de place de l’Étoile, Omliggende gebouwen worden afgebroken om ruimte te maken voor nieuwe avenues. De 12 avenues worden vernoemd naar veldslagen en personen die verband houden met de militaire Franse geschiedenis. Hittorff ontwerpt ook de gevels van de 12 statige gebouwen aan de hoeken van de avenues. Zo staat de Arc de Triomphe centraal en loodrecht op de hoofdas, die Parijs van oost naar west doorkruist en de verbintenis vormt met de Arc de Triomphe du Carrousel bij het Paleis van het Louvre, de obelisk op de place de la Concorde, gevolgd door de avenue de la Grande Armee. 

Het idee één enkele soldaat te eren, als symbool voor allen die voor het vaderland zijn gevallen wordt geboren in 1916, tijdens de Eerste Wereldoorlog. Het duurt nog tot 1921 voordat ‘De Onbekende Soldaat’ onder de boog wordt begraven. Postuum en in aanwezigheid van de Britse Eerste Minister, de maarschalken en de volledige Franse regering ontvangt ‘De Onbekende Soldaat’ de orde van het Légion d’Honneur, in 1802 door Napoleon Bonaparte ingesteld. De Eeuwige Vlam wordt op 11 november 1923 ontstoken door André Maginot, Minister van Oorlog en is sinds die dag altijd blijven branden. Het monumentale bouwwerk is sinds zijn voltooiing het beginpunt van parades, staatsbegrafenissen en overwinningsfeesten, zoals in 1840 voor de lijkstoet van Napoleon, in 1895 voor Victor Hugo, de overwinningsparade van 1919 en de bevrijding van Parijs door Charles de Gaulle in 1944. Vier jaar eerder had Hitler dit ook gedaan, maar vroeg op de morgen in een praktisch verlaten Parijs. 

Zo! Je bent weer helemaal bij.