DE MAKERS IN HET HART VAN PARIJS

 

Regelmatig schrijf ik in mijn blog over Nederlanders die wonen en werken in Parijs en op hun manier een bijdrage leveren om de Nederlandse cultuur te promoten in Frankrijk. En met succes! Ik noem ze daarom DE MAKERS.

Dit keer in de hoofdrol Lilian Widdershoven, hoofd van het Atelier Néerlandais. (Kunstwerk 'Jardin' van Désirée Engelen)
 

Zij zijn de creatieven, de mensen met ideeën, kunstenaars, dromers, en de durfallen met  verbeelding, energie, ambitie en intuïtie om iets te creëren vanuit het niets. Ze brengen Parijs tot leven. Want wat zijn steden anders dan menselijke ecosystemen – netwerken. Deze blog brengt een deel van het creatieve DNA van Parijs in kaart en beschrijft een stukje van deze dynamische keten, en van mensen die gebouwen, monumenten, tuinen en straten tot leven brengen. 

Ik neem je mee naar een van die Nederlandse stakeholders in het meest opwindende menselijke netwerk van Parijs: Je maakt kennis met een van hen en ontmoet hem/haar als het ware backstage, om zo getuige te zijn van hun werkzame leven. Het mooiste van alles is dat het geen geheim genootschap is. Deze mensen zijn de motoren van enkele van de meest opwindende plaatsen van de stad. Geen cynische imitaties of het resultaat van berekende carrière moves, geen Instagram influencers of concepten uitgevonden door algoritmes; dit zijn mensen van vlees en bloed  die een verlengstuk zijn van hun passie en persoonlijkheid. 

Vrijdag 14 februari. Ik ben op weg letterlijk en figuurlijk naar het hart van Parijs, het eerste arrondissement. Naar de avenue Victoria 22. Deze weg, die eerst boulevard de l’Hôtel-de-Ville heette, kreeg bij decreet van 1945 de naam avenue Victoria, ter nagedachtenis aan de ontvangst van koningin Victoria van het Verenigd Koninkrijk in het Hôtel de Ville in Parijs op 23 augustus 1855. De reden van mijn bezoek is tweeledig; de heropening van het Atelier Néerlandais op deze locatie en een ontmoeting met het hoofd van deze Nederlandse cultuur-hub, Lilian Widdershoven, een van DE MAKERS.

 

Het Atelier Néerlandais is sinds 2014 de opvolger van het prestigieuze Institut Néerlandais. Het Institut Néerlandais, aan de rue de Lille, werd in 1957 geopend mede onder invloed van Frits Lugt, een wereldbekende Nederlandse kunstverzamelaar, die sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog voor de oprichting van een cultureel instituut in Parijs ijverde. Het instituut was lang een van de oudste buitenlandse culturele centra in Parijs. Op 8 februari 2013 besloot het ministerie van Buitenlandse Zaken dat het instituut eind 2013 zou worden gesloten. Deze ondankbare taak werd toebedeeld aan de net benoemde Nederlandse ambassadeur in Frankrijk, Ed Kronenburg. In december 2013 hield het instituut op te bestaan.

 

De nieuwe locatie van het Atelier Néerlandais, hartje stad, aan de avenue Victoria 22 in het eerste arrondissement

In aangepaste vorm keerde het in 2014 gelukkig weer terug en sinds die tijd biedt het een platform in Parijs aan Nederlandse ondernemers, instellingen en zelfstandigen, werkzaam in de creatieve bedrijfstakken die zich op de Franse markt willen positioneren. Inmiddels zijn er ca. 180 ondernemingen, groot en klein, die lid zijn van het Atelier Néerlandais (AN), waaronder weblog Paris FvdV, die gebruik maken van de diensten en expertise van het AN.

Zij kunnen het Atelier gebruiken als werkplek, om klanten te ontvangen, productpresentaties, bijeenkomsten, modeshows en exposities te organiseren, en nog veel meer. Anderzijds fungeert het Atelier ook als platform voor de (culturele) activiteiten van de ambassade zelf, zoals activiteiten met een publiek karakter, zoals lezingen, debatten, exposities en netwerkbijeenkomsten, in de regel met Nederlandse en Franse partners. Al deze private en publieke activiteiten bevruchten elkaar. In de kern is dit het Atelier Néerlandais: een plek voor DE MAKERS, in het hart van Parijs.

 De nieuwe locatie beschikt over maar liefst 8 ruimtes met een totale oppervlakte van 400 m²

Hier heb ik tevens een ontmoeting met Lilian Widdershoven, sinds januari 2021 hoofd van het Atelier Néerlandais, om te praten over haar werkzaamheden, het leven in Parijs en de verhuizing vanuit de rue de Lille naar de avenue Victoria 22, de nieuwe locatie van het Atelier. Ik ben vroeg en ondanks de hectiek tijdens de opbouw van de expositie 'Nouveaux Horizons' is er tijd voor dit interview. (Het interview lardeer ik met foto's van de opbouw van de expositie, en de opening door onze ambassadeur in Frankrijk, Z.E. Jan Versteeg)

Lilian Widdershoven voor een kunstwerk van Danielle Lemaire, 'Cosmic Balance II'

Lilian, hoe zie jij je zelf: ondernemer, inspirator, kunsthistoricus, “cultuurlobbyist”? 

Goh, Ferry, daar vraag je me wat… Misschien van alles wel een beetje, afhankelijk van het moment… Maar ik zie mezelf misschien nog wel het meest als iemand die gepassioneerd in het leven staat en graag uit overtuiging en overgave iets doet, of er anders niet aan begint. Met alle voor- en nadelen die dat met zich meebrengt! 

V.w.b. mijn werk bij het Atelier voel ik me misschien het meest pleitbezorger voor het belang van kunst en cultuur, maar zeker ook voor de creatieve industrie. Bij het horen van een term als “creatief” haken veel mensen af, maar onze maatschappij zal voor een groot deel veranderen en belang hebben bij - juist ook - die creatieve industrie. Ik raad iedereen aan een keer naar de Dutch Design Week in Eindhoven te gaan: daar zie je deels al wat de toekomst zal brengen, door ontwikkelingen waar ook de creatieve industrie een groot stempel op drukt.

Onderdeel van de expositie 'Nouveaux Horizons'; 'The Awakening of Mary' van Titia Ex

 

Je hebt een heel gevarieerd en indrukwekkend CV: gewerkt in de kunsthandel in Amsterdam en Parijs, kunstbeurzen zoals Tefaf, een uitstapje buiten de wereld van de kunst bij Rothschild en vervolgens co-founder van een design agency die zeer gerenommeerde prijzen in de wacht heeft gesleept zoals meerdere Red Dot Awards. In hoeverre komt dit van pas in je rol als Hoofd van het Atelier Néerlandais? 

Uit de variëteit blijkt al dat ik nooit aan carriere planning heb gedaan… Als kind wilde ik kunsthandelaar worden, ik zat nog op de middelbare school toen ik voor het eerst een bijbaantje had op een kunstbeurs en ik ben pas van gedachten veranderd toen ik al afgestudeerd was en als kunsthistoricus voor een kunsthandelaar in Parijs werkte.

Toen begon het pas te knagen dat ik nooit meer serieus had nagedacht over wat ik wilde worden, want dat “wist” ik immers al mijn hele leven! Op dat moment ben ik i.d.d. andersoortige werkervaring gaan opdoen, zoals bij Rothschild, waar ik uiteindelijk veel langer ben gebleven dan oorspronkelijk voorzien (een jaar of zes) voordat ik nog een keer drastisch het roer heb omgegooid: ik ben een jaar naar Zuid Amerika vertrokken, standplaats Argentinië, en ben uiteindelijk al reizend (nota bene op een cargo-schip in Chileens Patagonië) iemand tegengekomen met wie ik uiteindelijk de door jou genoemde design agency heb opgezet.

Lilian in Argentinië, waar ze een jaar verbleef

Die diversiteit aan ervaringen leek lange tijd niet logisch, ook niet altijd voor mezelf. Sterker nog, mensen vonden het ook wel gek (en onverstandig) dat ik een paar keer nogal drastisch van richting ben veranderd, maar juist hier bij het Atelier komen al die ervaringen in zekere zin weer samen, en, inderdaad, ook van pas!

 

Is dan het werken in een ambtelijke, zeer formele omgeving niet beklemmend? 

Ambtelijk en formeel zijn voor mij niet hetzelfde: enige formaliteit is mij van huis uit niet vreemd, een ambtelijke omgeving wel, en ja, daar waar ik misschien eerst kijk naar wat er kàn (en soms al ja heb gezegd voordat ik e.e.a. precies heb uitgezocht, want waar een wil is, is altijd wel een weg) is dat misschien binnen een ambtelijke structuur wat minder courant. Ik ben vast af en toe de ietwat vreemde eend in de bijt, maar dat is het Atelier Néerlandais in zekere zin ook, dus dat past wel! Het AN is dat in die zin dat wij de uitzondering op de regel zijn, het is immers geen staand beleid van de Nederlandse overheid om instellingen zoals het Atelier te hebben, en we zijn dan ook de enige in z’n soort, wereldwijd, afgezien van het Erasmushuis in Jakarta, maar dat is niet geheel op dezelfde leest geschoeid als het AN, dat immers niet alleen door de ambassade gedragen wordt, maar ook door een ledenvereniging  voor ondernemers in de creatieve industrie en culturele sector.

 

Tijdens mijn interview met Lilian Widdershoven werd er nog druk gebouwd aan de expositie - Kunstwerk 'Soul' RVDK Ronald van der Kemp (r)

Het Atelier Néerlandais opende in 2014 en bestaat dus nu meer dan 10 jaar. Hoe zou je de groeicurve van het AN willen omschrijven? 

Ik ben er natuurlijk pas vanaf 2021 zelf betrokken bij geraakt, te midden van de pandemie, het AN was toen zelfs dicht. Maar ik denk dat het fair is te veronderstellen dat het in die eerste jaren een soort van “pionieren” was voor mijn voorgangster die zelf in zekere zin het wiel moest uitvinden en invulling geven aan iets wat er nog niet was. In dat opzicht had ik het misschien wat gemakkelijker, maar daar staat tegenover dat er nu ook een taak ligt om het AN meer toekomstbestendig te maken. Ik denk dat we in een periode zijn aanbeland waarbij er een goede basis ligt van waaruit we verder kunnen - en moeten - ontwikkelen en waar we ook, zeker nu we de zoektocht naar een nieuwe locatie en vervolgens de verbouwing en verhuizing hebben afgerond, verder moeten bouwen aan verdere professionalisering van de organisatie. Juist om ruimte voor verdere groei- maar ook om een zo groot mogelijk draagvlak, te creëren naar de toekomst toe, want ik geloof heilig in de kracht van kunst en cultuur als soft-power, zeker in een land als Frankrijk, maar ook in de impact van de creatieve industrie en de grote variatie aan thematiek die we daar, ook als ambassade, aan kunnen verbinden!

Aanpakken is uitpakken. Kunstwerk 'Hold your horses' van Louise te Poele
 

Wat was jouw inbreng hierin? 

Ik heb de afgelopen jaren geprobeerd mijn steentje bij te dragen aan de verdere ontwikkeling van het AN. We hebben geprobeerd nieuwe initiatieven voor de leden te ontwikkelen, zoals een ledententoonstelling die we ook dit jaar weer zullen organiseren en we zijn sinds 2021 bijna verdubbeld in ledenaantal. Daarnaast hebben we een slag gemaakt voor wat betreft onze zichtbaarheid op social-media en in de communicatie. Naast ledenvereniging zijn we natuurlijk ook het culturele platform van de ambassade en heb ik geprobeerd mijn ambassade collega’s van andere afdelingen te laten zien dat het AN ook een stuk gereedschap is dat ambassade-breed kan worden ingezet, niet alleen als locatie, maar juist ook door de grote variëteit aan thematiek die hier voorbij komt en die ook allerlei haakjes biedt voor andere afdelingen van de ambassade.

Misschien juist wel vanwege de overtuiging die ik ben toegedaan dat een plek als het AN waardevol is voor zowel de sector, de ambassade en in zekere zin zelfs de reputatie van Nederland in Frankrijk : we worden als land toch nog vaak (en zelf ook graag) gezien als handelsnatie, maar juist hier in Frankrijk, waar kunst en cultuur veel meer vanzelfsprekend is en gesteund wordt, kunnen we misschien soms als een druppeltje smeerolie fungeren in grotere processen.

 

Kunstenares Désirée Engelen krijgt uitleg van Sweet Scope Studio over 'Learning Sounds #1'

Jouw voorganger, Carolien van Tilburg die aan de wieg stond van het Atelier Néerlandais noemde haar werk “het orkestreren van toevallige ontmoetingen”; Hoe zou jij jouw werk in een zin omschrijven? 

Dat is een mooie omschrijving, die, kan ik me zo voorstellen, ook heel goed pastte bij het “pionieren” in die eerste jaren. Als de pandemie ons ìets geleerd heeft, dan is het (hopelijk) het besef dat niet alles maakbaar noch planbaar is. Daar staat tegenover dat de doorgemaakte groei van het AN en de noodzaak tot verdere professionalisering helaas minder ruimte overlaat voor het orkestreren van toevallige ontmoetingen, het faciliteren van ontmoetingen is nog steeds één van onze taken, maar dan misschien wat meer bewust en gestuurd, en wat minder toevallig, hoewel ook ik graag het toeval niet geheel uitsluit!

 

Opening speeches door Lilian Widdershoven en de Nederlandse ambassadeur in Frankrijk Z.E. Jan Versteeg - Foto's Marleen Serné

Hoe heb jij het Atelier Néerlandais sinds januari 2021 zien veranderen? 

Ik begon met een gesloten ‘toko’, om het maar wat ondiplomatiek te verwoorden, dat betekende overigens niet dat er niets te doen was: doordat we op het AN ruimte hadden en afstand konden bewaren ben ik destijds begonnen zoveel mogelijk ambassade collega’s te spreken en uit te nodigen op het Atelier om te zien waar de raakvlakken lagen en we mogelijk iets voor elkaar konden betekenen. Toen we een aantal maanden later heel even weer open konden heb ik de eerste expo georganiseerd in het AN, met werk van leden dat tijdens- of onder invloed van de pandemie was ontstaan. Momenteel zitten we duidelijk in een periode met minder ruimte voor dit soort initiatieven omdat de vraag is toegenomen van zowel de kant van de leden als de ambassade, dus zullen we ook moeten kijken hoe we processen meer kunnen stroomlijnen om, daar waar mogelijk, wat extra efficiëntie te behalen die we vervolgens in kunnen zetten voor verdere ontwikkeling. Nu ik dit zeg realiseer ik me ook dat dit voor een cultureel platform misschien wel wat zakelijk klinkt, maar ook dat is nodig, juist om het AN zo bestendig mogelijk verder te ontwikkelen. Ik ben hier immers niet gekomen om als laatste de deur achter me dicht te trekken - ook al dachten vast een paar mensen dat dat wellicht zou kunnen gebeuren, toen we wisten dat we niet meer konden blijven op de oude locatie aan de Rue de Lille!

Voormalig Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Robbert Dijkgraaf en schrijfster Pia de Jong krijgen uitleg over de expositie door Cultureel Attaché Reinout Huizer

 

Wat waren volgens jou de absolute high lights? 

Het is mooi een ontmoetingsplek en springplank voor de creatieve industrie en culturele sector te kunnen zijn, en ik merk ook dat we door steeds meer mensen zo gezien en ervaren worden en dat is mooi en bemoedigend. Absolute highlights, goh, het is gewoon goed dat deze plek er is en een doel dient voor de sector. En ik vind het oprecht een voorrecht dat dit werk me in contact brengt met zoveel getalenteerde mensen van de meeste uiteenlopende, vaak interessante, achtergronden en pluimage!

 

Het team van Kokke House; Romy Kokke & Daniel Beasley met kunstenares Louise te Poele

Annelies Breton-Bogaards. Correspondent Frankrijk druk in gesprek met een bestuurlid van het CAPA, Club Affaires Paris 

Het Atelier Néerlandais is verhuisd van het chique 7e arrondissement naar de Avenue Victoria 22 in het 1e arrondissement. Wat zijn volgens jou de voordelen van deze move? 

Ik zie eerlijk gezegd, een beetje tegen de oorspronkelijke verwachtingen in, alleen maar voordelen! Natuurlijk was de locatie en het pand in Rue de Lille prachtig, en lag er een lange historie vanwege onze voorganger, het Institut Néerlandais dat vanaf de jaren ‘50 van de vorige eeuw in hetzelfde pand gevestigd was. Maar nu we deze parel hebben gevonden zou ik niet meer terug willen: we zitten centraler dan voorheen, sterker nog, we zitten zo'n beetje op de meest centrale plek van de stad, zo naast Place du Châtelet, op een begane grond met veel zichtbaarheid, ingangen aan zowel Avenue Victoria als Rue Lantier, met meer vierkante meters en een ruimte die bovendien veel geschikter blijkt voor onze activiteiten dan de vorige locatie, what’s not to like!

 

Beate Gerlings Hoofd Cultuur en Communicatie van de Nederlandse Ambassade samen met het team Atelier Néerlandais: Flora de Geus, Lilian Widdershoven, Gerco de Vroeg, Joan Mols (vlnr)

Wat zijn de plannen voor 2025? 

Het programma is druk en vol, zo ongeveer vanaf de dag dat we het eerste event organiseerden (expositie van Foam en Unseen/Unbound tijdens Paris Photo), waarbij een paar uur voor de opening notabene de gevel nog werd geschilderd en de verbouwing nog niet eens helemaal af was! Het verder professionaliseren van het Atelier, zowel van de ledenvereniging als onze rol als cultureel platform van de ambassade staat – naast alle events – ook op de agenda: dat is eens temeer van belang als je bedenkt dat we maar een heel klein team hebben, de dagelijkse bedrijfsvoering rust immers op 2 fulltime krachten Joan Mols en ik, aangevuld met onze parttime communicatie medewerkster Flora de Geus. Maar natuurlijk maken we ook deel uit van het cluster cultuur en communicatie van de ambassade waar we nauw mee samenwerken. In juni zal er voor de leden weer een mogelijkheid zijn om deel te nemen aan een leden-expositie, we hebben de fashion weken met veel showrooms en defilés, en tijdens Paris Design Week, Paris+ by Art Basel en Paris Photo zullen we weer vanuit het culturele cluster van de ambassade een instelling of curator carte-blanche geven om Nederlands talent voor het voetlicht te brengen, om maar een paar dingen te noemen, en voordat je het weet is dan het jaar alweer voorbij!

Onze ambassadeur Z.E. Jan Versteeg geeft uitleg over mijn reisgids 'Parijs budgetvriendelijk beleven' aan H.E. Mevr. Dewi van de Weerd, ambassadeur voor Internationale Culturele Samenwerking bij het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken - Foto's Marleen Serné

Je bent al heel jong naar Parijs vertrokken. Voel je je meer Parisienne of Limburgse? 

Ik voel mee heel erg thuis in Parijs maar zal mezelf nooit Parisienne noemen, iets wat ook heel veel verschillende betekenissen heeft afhankelijk van wie je het vraagt. Eén van de eerste dingen die ik leerde toen ik hier kwam wonen was de term « Parisien pure souche » dan ben je niet alleen zelf geboren in Parijs, maar ook je beide ouders en minimaal 3 van je grootouders. Maar er zijn ook zat mensen die iedereen die in Parijs intra-muros woont een Parisien(ne) noemen. Lachend, "dan ben ik in ieder geval een Limbourgeoise pure souche !"

Uitvoering door pianist, componist, producer en geluidstechnicus REYN, Reyn Ouwehand, 'Ecoute la Neige Tomber' met choreografie van Irene van Zeeland 

Een feest voor influencers en fotografen

Last but not least. Heb je nog tips voor mijn lezers als inmiddels doorgewinterde inwoner van Parijs. Must-see’s? Must-do’s? 

Ik ben hier al zo lang dat ik me misschien niet altijd meer realiseer wat dat zou kunnen zijn, maar ik denk dat het in ieder geval goed is om te weten dat het bij je eerste contact met Fransen meestal verstandig is iets meer gereserveerder en minder direct te zijn dan dat we dat in Nederland gewend zijn. Het lijkt allemaal op elkaar maar de Franse samenleving en mentaliteit is op veel vlakken toch echt fundamenteel anders dan de Nederlandse. Voor wat betreft de dingen die je echt een keer in Parijs gezien of gedaan moet hebben… dat is natuurlijk heel persoonlijk, maar ik zal een poging wagen! Van « nice to naughty » : het Musée de la Vie Romantique in het 9e arrondissement. Het oude woonhuis en atelier van Ary Scheffer, de door de Fransen ingelijfde, maar van geboorte Dordtse, schilder wiens huis en atelier ook diende als Salon waar “le tout Paris” bijeen kwam: Chopin, Rossini, Sand, Dickens, Liszt etc. Er zit een leuke tuin met terras bij waar je een drankje kunt drinken (zonder dat je een kaartje hoeft te kopen voor het museum) waarbij je echt nog het gevoel hebt iemands huis te bezoeken en terug in de tijd te gaan (nu tijdelijk even dicht vanwege een verbouwing). Église Saint Julien le Pauvre in het 5e, in de buurt van de Notre Dame, net aan de overkant van de Seine, is een mooi intiem kerkje dat je makkelijk over het hoofd ziet en niet per se heel aantrekkelijk oogt van buiten, maar voor degenen die hiervan houden, even een moment van rust en bezinning kan bieden in de drukte van de stad. Op een steenworp afstand van Saint Julien le Pauvre ligt de Caveau de la Huchette, één van de oudste jazz clubs van Parijs waar zo ongeveer iedere jazz grootheid ooit gespeeld heeft en die nog steeds als zodanig in gebruik is. En laat ik dan ook nog maar La Sainte Chapelle in de mix gooien, niet echt een onbekend monument maar oh zo prachtig en, zeker op een mooie zonnige dag wanneer de zon door de hoge glas-in-lood vensters schijnt, adembenemend! 

Musée de la Vie Romantique, 16 Rue Chaptal, 75009 Paris

Caveau de la Huchette,  5 Rue de la Huchette, 75005 Paris

Saint Julien le Pauvre, 1 Rue Saint-Julien le Pauvre, 75005 Paris

La Sainte Chapelle, 10 Boulevard du Palais, 75001 Paris

Visual Artist en mode illustrator Margot van Huijkelom  en kunstenares Paola Kalshoven

En helemaal als laatste wat zijn jouw favoriete restaurants? 

Er zijn natuurlijk zoveel opties in een stad als Parijs dat het moeilijk kiezen is… maar 2 restaurants waar ik altijd graag kom zijn Café Marly en de Bouillon Julien : Café Marly ligt letterlijk ín het Louvre, aan de zijkant van de grote cour met de beroemde Pyramide. Het terras onder de mooie arcade is een geweldige plek wanneer het weer het toelaat, en anders is het ook binnen fijn zitten met zicht op een zaal met sculpturen van het Louvre. Bouillon Julien is nog een echte « bouillon » uit de Belle Époque met een fantastisch interieur dat nog geheel intact is en waar je, zeker naar Parijse maatstaven, voor weinig een degelijke Franse maaltijd krijgt voorgeschoteld. Allebei leuk, ieder op een heel eigen manier! 

Inmiddels lopen de fraai ingerichte ruimtes van het Atelier al vol met bezoekers, in afwachting van de officiële opening door onze ambassadeur in Frankrijk, Z.E. Jan Versteeg. Stiekem toasten wij alvast op een succesvol 2025.

Un Grand Merci Lilian!

 

Het team Cultuur en Communicatie van de Nederlandse ambassade & Atelier Néerlandais tezamen met de ambassadeur voor Internationale Culturele Samenwerking Dewi van de Weerd (2e van links): Flora de Geus, Beate Gerlings, Reinout Huizer, Lilian Widderhoven, Cléo Zwiers, Berend Sommer, Nynke de Vries, Agnès Raux, Joan Mols, Gerco de Vroeg (vlnr)

Wil jezelf het nieuwe Atelier Néerlandais bewonderen en genieten van de openingstentoonstelling ‘Nouveaux Horizons’ dat kan van maandag 17 februari tot en met vrijdag 21 februari. Door middel van hun prachtige kunst heb je een ontmoeting met Hans Boodt, Desirée Engelen, Titia Ex, Iris van Herpen, Kokke House, Danielle Lemaire, No Waste Chair, Louise te Poele, Carla van de Puttelaar, Reyn, RVDK, Sheltersuit, Sweet Scope, Sanne Terweij en Irene van Zeeland.

Het werd nog heel laat die avond