PARIJS, PLACE DE LA RÉPUBLIQUE

Place de la République mag je rustig een historische plaats noemen in Parijs die metname dit jaar, symbool staat voor de waarden van de Republiek Frankrijk 'liberté, égalité, fraternité'; vrijheid, gelijkheid en broederschap. Sinds het begin van de 20e eeuw staat het motto afgebeeld op Franse munten. Ook de Franse versie van de euro draagt deze drie woorden. In het antroposofisch gedachtegoed wordt elk van deze drie waarden gezien als het ideale basisprincipe: Vrijheid als culturele vrijheid, gelijkheid als rechtsgelijkheid en broederschap als economische solidariteit.

Donkere wolken pakken zich samen boven het symbool van de Republiek

De reusachtige place de la République is een van Hausmanns minder gelukkige vondsten. Het plein maakte eens deel uit van het plan om Parijs open te gooien en revoluties en complotten tegen te gaan, maar net als de place de la Bastille en de place de la Nation wordt het nu vaak gebruik als begin- of eindpunt van demonstraties. Nation, Bastille, République wordt ook wel de route van de betogingen genoemd, voor altijd verbonden met de mijlpalen uit de Franse geschiedenis. Hier in de faubourgs, de arbeiderswijken, de bakermat van revoluties en straatvechters, werden dan ook de meutes gevormd voor grootse volksopstanden. Het begin van de revolutie in 1789, de bestorming van de Bastille, de drie revolutionaire dagen van 1848 en uiteindelijk de staatsgreep van Lodewijk Napoleon in 1851 en het verzet van de commune. Het is dan ook niet verwonderlijk dat arbeidersbetogingen in Parijs altijd de route volgen van place de la  Nation naar place de la Bastille en eindigen op de place de la République.

Place de la République anno 1900 met de eerste trams

Op de locatie van de Place de la République stond vroeger een toegangspoort tot de stad: de Porte du Temple. Deze was gebouwd in de 14de eeuw onder Karel V. In 1811 kreeg het toen driehoekige plein een fontein genaamd Château-d'Eau, ontworpen door Girard en het plein kreeg toen de naam place du Château-d'Eau. Alexandre Dumas had hier in de buurt zijn eigen theater, het Théatre Historique. Bij de openingsvoorstelling van Dumas' 'La Reine Margot' stond het publiek twee dagen en nachten in de rij om kaarten te bemachtigen.

In 1854 werd het plein op de schop genomen door de ingrijpende stedenbouwkundige plannen van Baron Haussmann. Naast het plein kwam een kazerne met 3200 soldaten. Zo kon deze troepenmacht, via de boulevards, snel bij mogelijke haarden van opstand geraken (zoals in de faubourg Saint-Antoine). Het nieuwe plein kwam in 1862 gereed. In 1866 werd de fontein verplaatst naar de slachterijen van La Villette om te dienen als drinkbak voor het vee. Gelukkig is de fontein met bronzen leeuwen bewaard gebleven en nog steeds te bewonderen op de Place de la Fontaine aux Lions in het 19e arrondissement.

De fontein met bronzen leeuwen verplaatst naar de Place de la Fontaine aux Lions, 19e

In 1879 werd een wedstrijd voor de installatie van een groot monument, gewijd aan de republiek, uitgeroepen en gewonnen door de broers Léopold en Charles Morice. Weinigen weten dat er twee inhuldigingen hebben plaatsgevonden. De eerste op 14 juli 1880 met het gipsmodel en op 14 juli 1883 de definitieve versie in brons. De gebroeders Morice streden met de beeldhouwer Aimé-Jules Dalou voor een plaats op de place de la République. Zijn versie van de Marianne werd niet verkozen maar geplaatst op de place de la Nation.

Het monument bestaat uit een kolossaal standbeeld van 9,50 meter, rustend op een stenen sokkel, van 15,5 meter hoog en een diameter van 13 meter. Aan haar voeten, de drie deugden, motto van de Republiek; vrijheid, gesymboliseerd door een fakkel, gelijkheid, belichaamd door de vlag en broederschap, verbeeld door een hoorn des overvloeds. Onder deze standbeelden, rondom het voetstuk, 12 bronzen reliëfs. Dalou kreeg ter compensatie de opdracht voor deze bronzen bas-reliëfs op de sokkel, waarin hij de geschiedenis van de Republiek uitbeelde. Op de begane grond een drie meter hoge bronzen leeuw, zijn poot rustend op een urn, die symbool staat voor het algemeen kiesrecht.

Place de la République voor 2000 met de twee verdwenen dolfijnfonteinen

Al 132 jaar overziet 'Madame de la République' het plein. Haar ogen gericht op de rue du Temple. Met haar jakobijnenmuts op het hoofd, de olijftak in de hand en de Verklaring van de rechten van de mens aan haar zijde, kijkt ze met haar bronzen blik naar de demonstraties van het volk waarvan ze sinds ruim een eeuw het trotse symbool is geworden. Dit monument is onontbeerlijk geworden voor het politieke klimaat van Parijs. Op 4 september 1958 kondigde de Gaulle, juist op deze onwaarschijnlijke plek aan, dat het ontwerp voor een nieuwe grondwet gereed was gekomen. Daarmee liep de Vierde Republiek ten einde (de Derde Republiek was in 1940 al ten onder gegaan). De Vijfde Republiek was een feit en is sindsdien de huidige staatsvorm van Frankrijk. In deze republikeinse staatsvorm gaat de meeste macht naar de president.

2013 het plein is weer een eenheid, kosten ruim 17 miljoen euro

In 2008 kondigde de toenmalige burgemeester van Parijs Bertrand Delanoë zijn plannen aan om het plein zijn oude grandeur weer terug te geven. Voorheen werd het plein in tweeën gesplitst door het verkeer. 12 Miljoen euro werd gereserveerd en de verbouwing begon in 2010. Het complete project, onder leiding van de architecten Trévelo & Viger-Kohler, werd afgerond in 2013 met een overschrijding van het budget met maar liefst 5 miljoen euro. Het plein werd geopend door Bertrand Delanoë en Anne Hidalgo (de huidige burgemeester van Parijs) en de meningen lopen uiteen. Persoonlijk vind ik het plein foeilelijk en zielloos. Mede dankzij de te kleine grijze tegels met aan een zijde nevelende fonteinen die de helft van de tijd buiten werking zijn.

De historische dolfijnfonteinen moesten plaatsmaken voor moderne nevelfonteinen

Het plein ligt te midden van het 3e, 10e en 11e arrondissement en vormt het kloppend hart, gevoed door de (verkeers)aders van de avenue de la République, de boulevards Voltaire, du Temple, Saint-Martin en Magenta en de rue du Temple en Château d'Eau. Het 10e en het 11e arrondissement dit jaar zo zwaar geteisterd door de aanslagen op Charlie Hebdo. Woensdagmiddag 7 januari maken schoten op de redactie van het blad Charlie Hebdo een einde aan het leven van twaalf mensen. De wereld stond even stil.

Twaalf, onder wie negen redactieleden, vallen er bij de laffe aanslag van de broers Chérif (32 jaar) en Saïd (34 jaar) Kouachi op de Parijse redactielokalen. Na de beschieting vluchtten de daders naar buiten en worden onder vuur genomen door de inmiddels toegesnelde politie. Een agent wordt neergeschoten. Eenmaal gewond op straat schiet een van de aanvallers hem in het hoofd. Tot op de dag van vandaag worden er nog bloemen gelegd en kaarsjes gebrand op de hoek van de rue Nicolas Appert en de passage Sainte-Anne Popincourt, waar de vroegere redactie van Charlie Hebdo was gevestigd en op de plek waar de politieman Ahmed Merabet het leven liet; boulevard Richard Lenoir tegenover de rue Moufle. In een reeks van aanslagen in de dagen die daarop volgen worden in totaal 17 mensen gedood, onder meer tijdens een gijzeling in een Joodse supermarkt in Parijs. De daders worden uiteindelijk doodgeschoten bij een vuurgevecht.

Op vrijdag de 13e november worden de beide arrondissementen wederom geteisterd door terroristische aanslagen. Vrijwel gelijktijdig beginnen op verschillende plekken in de Franse hoofdstad schietpartijen en zijn er explosies. De eerste schietpartij wordt gemeld bij restaurant Le Petit Cambodge aan de Rue Bichat. Ook gaan terroristen het Theater Bataclan aan de Boulevard Voltaire binnen tijdens een optreden van de Californische rockband Eagles of Death Metal en gijzelen de aanwezigen. Hierbij vallen de meeste slachtoffers. Ook op de Avenue de la République, de Boulevard Beaumarchais, de Rue de Charonne en op de Boulevard Voltaire, niet ver van theater Bataclan, worden aanslagen gepleegd. Verder zijn er buiten het stadion Saint-Denis explosies te horen. Daar voetbalt op dat moment Frankrijk een vriendschappelijke wedstrijd tegen Duitsland. Tijdens de aanslagen zijn er ten minste 129 doden en 352 gewonden te betreuren.

Na de indrukwekkende mars van de Republiek op zondag 11 januari waar 1,2 tot 1,6 miljoen mensen in Parijs aan deelnamen, is de place de la République wederom het centrum van demonstrerende en rouwende mensen. Bloemen worden gelegd en duizenden kaarsjes gebrand. 'Je suis Charlie' maakt plaats voor 'Pray for Paris'. Aan de voet van Marianne wordt gehuild, geapplaudisseerd en geschreeuwd van woede. De imposante sculptuur die de waarden belichaamt van de vrijheid, gelijkheid en broederschap staat fier overeind in het midden van het plein wetend dat op 'Quatorze Juillet' - 14 juli, straks om haar heen, weer zal worden gefeest en gedanst. Of honderden fietsers die zich onder haar voeten verzamelen voor de jaarlijkse Le Ride Béret Baguette van de Place de la République naar Bois de Vincennes. Maar ook zij die gewoon in vrijheid willen protesteren zodat ook hun geluid  wordt gehoord. 

'Liberté, égalité, fraternité' betekent ook vrijheid van demonstreren voor iedereen.

'Fluctuat nec mergitur' staat in het wapen van Parijs; dit betekent letterlijk: 'Ze wordt geteisterd door de golven, maar gaat niet ten onder'.