MODESTAD PARIJS

Afgelopen donderdag 18 februari werd ik gegrepen door een documentaire over Raf Simons en het modehuis Dior. Vanaf het begin wordt je meegezogen in de snelkookpan van de Parijse mode en gunt het ons een blik achter de deuren die normaal voor ons gesloten blijven. De documentaire 'Dior et Moi' neemt je mee naar juli 2012. Raf Simons wordt haast op de huid gefilmd vanaf het eerste moment van zijn aanstelling bij Dior, het beroemde Parijse modehuis, als creatief directeur, tot aan zijn eerste coutureshow acht weken later. Raf is op een ongewone en intrigerende manier bij Dior beland. Zijn voorganger de 53 jarige John Galliano was in 2011 op staande voet door Dior ontslagen wegens racistische en antisemitische uitspraken in een amateurvideo waarin hij duidelijk onder invloed was. Vanaf het moment dat hij John Galliano in 2012 opvolgde, Dior zat inmiddels al een jaar zonder creatief directeur, belandde hij in een rollercoaster. Hij had nog nooit haute couture ontworpen en voelde vanaf dag één de immense druk van de krappe deadlines.

Het is de verdienste van de Franse regisseur Frédéric Tcheng dat hij zo dicht op de huid van Simons heeft weten te komen, want de Belg staat duidelijk niet graag in de schijnwerpers. Dat heeft hij gemeen met de oprichter van het befaamde Parijse modehuis Christian Dior. In de documentaire wordt een parallel getrokken tussen hem en Raf Simons, aan de hand van de memoires en authentieke filmbeelden van Dior. Hieruit blijkt dat zij beiden onder enorme druk stonden. Raf is in goede handen bij Frédéric Tcheng, die eerder documentaires maakte over andere iconen van de mode; Diana Vreeland - 'The Eye Has to Travel' en Valentino - 'The Last Emperor'.

Een ontroerende scène is het moment van de presentatie van de nieuwe Haute Couture collectie. Terwijl beroemde Hollywoodsterren Sharon Stone en Marion Cottilard worden ontvangen en de gevreesde hoofdredactrice van de Amerikaans Vogue, Anna Wintour haar plaats inneemt naast Charlene Wittstock, de echtgenote van vorst Albert II van Monaco, krijgt Raf Simons op het dak van het gebouw waar de show plaatsvindt zowat een zenuw inzinking. De tranen staan hem in de ogen. De lat ligt hoog, maar hij weet de verwachtingen meer dan in te lossen, want zijn eerste show wordt zeer positief ontvangen. Dat wist hij toen nog niet, daar op het dak vlak voor de aanvang.

Sinds de aanstelling van Raf Simons als creatief directeur bij het modehuis Dior is de omzet met 60% gestegen. Maar de verbintenis tussen Dior en de Belg is van korte duur. Op vrijdag 23 oktober 2015 wordt bekendgemaakt dat hij het Franse modehuis zal verlaten. In een persverklaring zegt Simons de beslissing te hebben genomen op basis van zijn verlangen de focus te verleggen naar andere interesses in zijn leven. Waarschijnlijker is het dat hij niet meer wilde en kon leven met de enorme druk die zijn werk met zich meebracht. Een verstandige beslissing.

De 52-jarige Galliano zei eens in een interview dat hij verslaafd was aan drank en drugs en dat hij 'gevangen zat in een neerwaartse spiraal' door de permanente druk te moeten presteren. Hetzelfde gebeurde met Marc Jacobs toen hij in 1997 werd gevraagd om het Franse modehuis Louis Vuitton af te stoffen. Het werd een triomf, maar privé groeide het succes hem boven het hoofd. Drank, cocaïne en zelfs heroïne hielden hem op de been, zo dacht hij. In 1999 liet hij zich opnemen in een afkickkliniek en vervolgens nog eens een keer in 2007.

Ook overkwam het Yves Saint Laurent in 2002. Drugsmisbruik, depressie, alcoholisme, kritiek op de YSL-ontwerpen en problemen met Tom Ford, was voor eigenaar Gucci de reden om het haute couturehuis van YSL te sluiten. Hierna trok Saint Laurent zich meer en meer terug in zijn huis in Marrakesh, Marokko, waar hij op 71-jarige leeftijd overleed. Hij werd begraven in Marrakesh.

In oktober 2014 laat ook Jean-Paul Gaultier weten zijn laatste prêt-à-porter collectie te tonen, hij gaf aan dat hij genoeg heeft van het hoge tempo en de commerciële druk van de hedendaagse mode.

De haute couture is ontstaan in de tweede helft van de 19e eeuw, doordat de Engelse couturier Charles Frederick Worth geen kleding maakte op verzoek van klanten, maar eigen collecties ontwierp. Die werden dan weer gepresenteerd aan rijke vrouwen die hun eigen stof toevoegden aan zijn ontwerpen. Vanouds komt de haute couture uit Frankrijk (Parijs), maar tegenwoordig steeds meer uit steden als New York, Londen en Milaan. Toch is couture nog steeds big business in Parijs. Les Créateurs de Mode, een industrie van miljarden euro's waarvan 67 procent wordt geëxporteerd. Het is niet verwonderlijk dat de meeste van de slechts 3000 haute couture klanten buitenlanders zijn. De prijzen zijn zo hoog, dat alleen de vrouwen van Arabische sjeiks, Amerikaanse-, Russische, Chinese- en Indiase multi-miljonairs zich dit nog kunnen veroorloven.

Overigens is haute couture meer dan een vak, het is een 'métier'. Eind negentiende eeuw werd de 'Chambre Syndicale de la Couture Parisienne' gestart als een soort vakbond die opkwam voor de rechten van de couturiers. De 'Chambre' beschermde de originele ontwerpen van de couturiers tegen namaak. Vandaag bestaat deze Kamer nog altijd. Zij regelt onder meer de twee haute couture weken in Parijs: een in januari (voor de zomercollecties), een in juli (voor de wintercollecties) en zij houdt nauwkeurig in het oog of de ontwerpers zich wel degelijk aan de regels houden. Want regels zijn er!

Slechts veertien merken mogen zeggen dat ze haute couture maken. Haute couture is een wettelijk beschermde benaming in Parijs, onderworpen aan strenge criteria. Mode-ontwerpers mogen zichzelf pas haute couturiers noemen als ze vijf jaar gastlid zijn geweest van het 'Chambre Syndicale de La Couture' - het instituut dat ontwerpers benoemt tot haute couturiers - en de leden van het instituut daarmee instemmen. Zij kent de titel haute couturier slechts toe wanneer de ontwerper voldoet aan de volgende voorwaarden: De kleding moet met de hand op maat worden gemaakt en vervaardigd worden in eigen ateliers. In de ateliers moeten minimaal twintig personen werken. Twee keer per jaar moet hun collectie gepresenteerd worden op een catwalk, met ten minste 50 verschillende, nieuwe ensembles. Er moet een speciale ruimte zijn waar kleding aan vaste klanten getoond kan worden. Gemiddeld komt een 'cliënt' zo’n drie keer langs, voor wat heet: een 'essayage’. De meest bekende haute couture huizen in Parijs zijn die van Chanel, Christian Dior, Jean Paul Gaultier, Shiaparelli en Elie Saab.

Door geduchte concurrentie uit Milaan, New York, Londen en Tokio  maakt de haute couture moeilijke tijden door. Parfum en prêt-à-porter collecties zijn vaak de sponsoren van het 'métier'. Een krengerige achterbakse wereld, maar met een glamoureuze uitstraling. Het houdt al jaren een arrogante greep op de kledingvoorkeuren van vrouwen over de hele wereld.

Elk jaar publiceert het Amerikaanse opinieblad TIME een lijst met de honderd 'all-time fashion icons' sinds 1923 - toen het blad werd opgericht. In vijf categorieën valt een plek te veroveren: ontwerpers, muzes, modellen, fotografen en editors & stylisten. Opvallend is de aanwezigheid van de hoeveelheid namen van reeds overleden 'iconen', zoals Jeanne Lanvin, oprichter van modehuis Lanvin dat nu al tien jaar door Alber Elbaz wordt geleid, tot Richard Avedon - de fotograaf die in 2004 overleed. Aan bod komen unieke couturiers die baanbrekend werk hebben verricht. Het zijn dè namen die ons collectieve idee over mode hebben bepaald. Creatieve talenten die niet onderdoen voor schilders, beeldhouwers of musici, en daar soms ook mee samenwerken.

Paul Poiret, de grote pionier, schafte het corset af. Coco Chanel creëerde na de eerste wereldoorlog een nieuwe lijn voor de vrouw met soepele, jongensachtige modellen en het beroemde kleine zwarte jurkje - 'The Little black Dress'. Elsa Schiaparelli, die de crisis van de jaren dertig bestreed met humor. Zij introduceerde de schoudervulling. Christian Dior, die de naoorlogse wereld verraste met zijn 'new look' die vrouwen hulden in ruim bemeten stoffen. Yves Saint Laurent; in de jaren zestig en zeventig zette hij trends zoals het broekpak en de 'beatnik look' en de puntlaarzen die tot dijhoogte de benen omsloten. Jean Paul Gaultier, hij staat bekend om de korsetten met puntige beha-cups die hij ontwierp voor popartieste Madonna tijdens haar 'Blonde Ambition Tour' in de jaren '90. Maar ook buitenlandse couturiers zoals Viktor & Rolf, Alexander McQueen, Karl Lagerfeld, Kenzo, Miyake en Yamamoto. Zij zijn allemaal naar Parijs gekomen en bevestigen de tweeledige rol van de stad als bewaarder van de traditie en als jeugdige herrieschopper.

Maar op die lijst staan ook de muzes en de meest invloedrijke personages uit de modewereld. Alles wat zij droegen in hun glorietijd werd een modehit. Van de smoking van Marlene Dietrich tot het streepjesshirt van Brigitte Bardot. Top modellen zoals Heidi Klum, Kate Moss, Claudia Schiffer, Naomi Campbell, Elle Macpherson, en Gisele Bündchen, het best verdienende model ter wereld. Muzes zoals Andy Warhol, David Bowie en Lady Gaga. Ook fotografen Ellen van Unwerth en Helmut Newton en hoofdredactrice Anna Wintour komen voor in de lijst. Het tijdschrift beschrijft per icoon de hoogtepunten en invloed van diens carrière. Velen hebben problemen met het gebrek aan etnische diversiteit in de lijst van Time Magazine. Slechts 8 donkere en 2 Aziatische iconen haalden de top 100.

Parijs is weer voorlopig even tot rust gekomen. Vijf dagen lang, tijdens de Paris Haute Couture Fashion Week, van 24 januari tot 28 januari presenteerden prestigieuze modehuizen hun collecties. Denk nu niet dat je bij deze shows zo kunt binnenlopen. Je ontvangt alleen een uitnodiging als journalist of fotograaf, als je officieel geaccrediteerd bent door 'Le Fédération Française de la Couture, du Prêt-à-Porter, des Couturiers et des Créateurs de Mode'. Zij zetelen in een van dè modestraten van Parijs; de rue du Faubourg Saint-Honoré in het chique 8e arrondissement. Laat het duidelijk zijn, als je niet wordt uitgenodigd voor de shows van Dior, Jean Paul Gaultier, Chanel, Viktor & Rolf, dan hoor je zeker niet bij de echte incrowd. Overigens is dit ooit prachtig verfilmd, in 'the Devil wears Prada' uit 2006, van regisseur David Frankel.

Dinsdag 26 januari was misschien wel het hoogtepunt van de Paris Haute Couture Fashion Week 2016. Want op die dag presenteerde Karl Lagerfeld zijn Chanel couture. Karls creaties werden gepresenteerd, zoals altijd in het Grand Palais. Onder meer onze Nederlandse topmodellen Maartje Verhoef, Marjan Jonkman en Gigi Hadid (dochter van de Nederlandse Yolanda Foster) liepen mee in de show. De houten uitnodiging voor de show bleek al een voorbode te zijn: Het Grand Palais in Parijs was ditmaal getransformeerd tot Japanse tuin, met een groot Japans poppenhuis als pièce de résistance. Niet alleen het decor had een rustige Japanse zen-uitstraling. Kosten nog moeite worden gespaard bij de aankleding van een haute couture show. Zo liet Raf Simons bij zijn eerste show voor Dior, een leegstaand pand aan de Avenue d'Iena aankleden met meer dan een miljoen verse bloemen.

'The show must go on'; van 1 tot 9 maart 2016 is het weer tijd voor de prêt-à-porter collectie, 3 juli tot en met 5 juli 2016, de haute couture, gevolgd wederom door de prêt-à-porter collectie van 27 september tot en met 5 oktober 2016. Zo wisselen de seizoenen zich af, alleen lopen ze in Parijs een jaar vooruit.

Parijs is doordrenkt van mode. Geen enkele winkelstraat is compleet zonder een chique boetiek en geen modebewuste vrouw voelt zich zelfverzekerd zonder een accessoire van een bekend huis. Buitenlandse ontwerpers, modellen en fotografen stromen naar Parijs om zich te laten scholen en, dat vooral, iets op te snuiven van het Franse modebewustzijn. Parijs is en blijft nog altijd synoniem voor mode.

"Haute Couture is the extreme luxury. It is perfection with a unique personality. It has to do with patience and with modern and current times. Haute Couture is a maximum symbol of artisan’s refinement and beauty. This is the beauty and the magic of it"

Karl Lagerfeld