SERGE GAINSBOURG; CHANSONNIER, MUZIKANT, COMPONIST, LIEDJESSCHRIJVER, PROVOCATEUR, REBEL, VROUWENZOT, CHARMEUR, MINNAAR, SCHUINSMARCHEERDER, CAFÉ- GANGER, KETTINGROKER, VADER, ECHTGENOOT EN PARISIEN.

25 jaar geleden, op 2 maart 1991, maakte een hartaanval tijdens zijn slaap een einde aan het leven van Serge Gainsbourg. Die geruisloze dood stond in schril contrast met het leven van deze Franse zanger en levensgenieter.

Het doet mij onwillekeurig terugdenken aan maart 2011. Bij toeval ben ik in de rue de Verneuil in het 7de arrondissement. Altijd als ik in Parijs ben ga ik even kijken op nummer vijf bis, omdat dit huis er geen dag hetzelfde uit ziet. In mijn ooghoek stopt plotseling een zwarte auto waaruit een frêle jonge vrouw stapt met lang donkerblond haar en met daar in gestoken een grote zwarte zonnebril. Zorgvuldig vermijdt ze oogcontact en welhaast schichtig opent ze de deur om gevolgd door een tweetal fotografen snel het pand binnen te gaan. Voor ik het mij goed en wel realiseer stond ik net oog in oog met de dochter van Jane Birkin en Serge Gainsbourg; Charlotte. De rue Verneuil 5bis was het woonhuis van haar vader en is na zijn dood, door haar toedoen, nog altijd onveranderd. Aan deze bijzondere ontmoeting moet ik terug denken als ik de DVD zit te bekijken van "La Vie Héroïque", een film over het leven van Serge Gainsbourg gemaakt in 2010, negentien jaar na zijn dood. “Het is niet de waarheid van Gainsbourg die me interesseert, maar het zijn zijn leugens”. Met deze uitspraak geeft de regisseur Joann Sfar al direct aan op wat voor soort film je je kunt voorbereiden.

Serge Gainsbourg is een van de meest tot de verbeelding sprekende namen uit de Franse populaire cultuur van de vorige eeuw. In 1928 zag Lucien Ginsburg het levenslicht als zoon van Jiddische ouders. Joseph en Oletchka Ginsburg waren tijdens de Bolsjewistische revolutie Rusland uitgevlucht en in Parijs neergestreken, waar vader Ginsburg werkte als nachtpianist in bars en nachtclubs en zijn moeder muziekles gaf aan het conservatorium. Oletchka had eigenlijk tot een abortus willen overgaan maar zag daar op het laatste moment vanaf, geschrokken door de zware ingreep. "Al voor mijn geboorte ben ik aan de dood ontsnapt" Zou Serge later zeggen.

Lucien Ginsburg, Lulu voor intimi, ging snel in de leer bij zijn vader, maar diep in zijn hart lag zijn grote passie bij schilderen. Zijn speeltuin was Porte de Clichy. Op z'n twaalfde schilderde hij al de 'meisjes' van Clichy. De hoeren van de buurt ontfermden zich als moederlijke juffen over hun snoezige wereldvreemde welpje, die ze gierend van het lachten de fijne kunstjes van hun vak leerden. Zijn 'éducation sentimentale', zo noemde hij zijn avonturen in de straten van woelig en robuust Pigalle. Tijdens de oolog wordt de familie gedwongen om te vluchten naar het Franse platteland. Vlak voor zijn vlucht uit Parijs staat de jonge Ginzbourg als eerste op de stoep bij de prefect van Clichy om een jodenster in ontvangst te nemen. "Een eer", zegt de wijsneus. Als de prefect hem vraagt waarom hij die ster zo graag wil dragen antwoordt hij: "Het is niet mijn ster, monsieur. Het is die van u"!  Voor schut gezet schopt de prefect de provocateur het gemeentehuis uit. Of deze anekdote waarheid is? Wat doet het er toe, Gainsbourg vond het in ieder geval de moeite waard om te vertellen.

Van Ginsburg naar Gainsbourg

Uit geldgebrek werkte Ginsburg twee jaar lang als mandolineleraar in een weeshuis te Champfleur, dat vooral plaats bood aan kinderen wiens ouders de gaskamers niet hadden overleefd. Toen hij het weeshuis binnenging was zijn naam nog Lucien Ginsburg. Een naam waar hij zich altijd mateloos aan ergerde. Een 'kappersnaam' vond hij en dus kwam hij op de proppen met een alternatief, iets wat in zijn ogen wel erg sexy klonk. Serge Gainsbourg. Serge was de voornaam van de directeur van het instituut.

Na de oorlog, nadat hij van de Ecole des Beaux-Arts was afgetrapt, probeerde Serge als 'kunstschilder' in leven te blijven met het inkleuren van filmposters. Gainsbourg was ook niet vies van vrouwen. De lijst van de hem toegedichte veroveringen in de jaren vijftig en zestig is volgens biografen lang genoeg om de Gele Gids te kunnen vullen. In 1957 regelt zijn vader, getergt door het leven van zijn zoon als schuinsmarcheerder, voor hem een baantje als barpianist in het café chantant 'Milord l'Arsouille' aan de rue de Beaujolais 5, in het eerste arrondissement van Parijs, waar hij de stiltes voor de voorstelling mag wegspelen. Hier maakt hij kennis met Léo Ferre, Jacques Brel en Boris Vian. Het is Boris Vian, de lijkbleke zanger met zijn verlammende teksten en ijle piepstem, die de onzekere pianist onder zijn hoede neemt en hem stimuleert om solo te gaan zingen. In het cabaret komt hij ook in contact met Dennis Bourgeois en Jaques Canetti. Zij stellen hem in staat om een aantal zelf gecomponeerde nummers op de plaat uit te brengen. In de film 'Vie héroique' is te zien hoe Gainsbourg na een bedwelmende drankorgie zijn schildersezel aan stukken slaat en vervolgens de brand schiet in zijn olieverfdoeken. Serge Gainsbourg de compositeur chansonnier wordt geboren. In 1958 verschijnt zijn eerste 25 centimètres: Du chant à la une'. 

Hij wordt een van de meest productieve songleveranciers in de jaren zestig, vooral voor jonge vrouwelijke sterren van het Franse Chanson. Waar zijn collega's blijven steken in zoet gevooisde liefdesballades hebben Gainsbourg's liedjes, als erotisch geschimpscheut, altijd wel iets schunnigs en scandaleus in petto. "Voor een vrouw te schrijven is de meest elegante manier om haar te dienen en tegelijkertijd te bezitten", aldus Gainsbourg.

Hij verleidde de vrouwen door ze aan te vallen. Zo schrijft hij voor Juliette Gréco, Isabelle Adjani, Isabelle Aubret, Dalida, Françoise Hardy, Mireille Darc, Catharine Deneuve, en Petula Clark, maar zijn bekendste nummer uit die periode is het winnende liedje op het Eurosongfestival in Napels; 'Poupée de cire, poupée de son' voor France Gall. Allemaal zongen ze het liefst Gainsbourg, want als tekstschrijver-componist was hij goud waard.

Tijdens zijn carrière schreef Serge Gainsbourg soundtracks voor meer dan 40 films en regisseerde er vier. Zijn grootste hit, Je t'aime moi non plus, was zeer erotisch getint. Hoewel bedoeld voor zijn muze Brigitte Bardot (Bonnie & Clyde, Harley Davidson), werd het niet met haar stem uitgebracht (haar man Guenther Sachs eiste dat de release werd stopgezet), maar met die van zijn toekomstige vriendin Jane Birkin. Van de hit single worden meer dan zes miljoen exemplaren verkocht. Gainsbourg hield er van om te choqueren, zijn teksten gekenmerkt door scherpe randen en diepe gelaagdheid. Zoals met zijn Album 'Histoire de Melody Nelson', gebaseerd op de roman Lolita of met een rock album volledig gewijd aan het Nazisme. In 1978 nam hij in Jamaica een reggaeversie op van het Franse volkslied, de "Marseillaise", "Aux Armes et cetera" , samen met de band van Bob Marley, The Wailers. Op het einde van zijn leven werd Gainsbourg steeds controversiëler, hij weigerde concessies te doen aan het grote publiek. Zijn meest bekende provocatie toen hij  "I want to fuck you" zei tegen Whitney Houston tijdens een tv programma of live op TV een briefje van 500 Franse Francs verbrandde als protest tegen de hoge belastingen. Zijn liedjes werden steeds excentrieker zoals het super-dubbelzinnige "Lemon Incest" opgenomen samen met zijn dochter Charlotte, toen 12 jaar.

Als jonge snaak was Gainsbourg niet de knapste thuis, maar dat stoorde hem naar eigen zeggen niet. "Lelijkheid is superieur aan schoonheid, lelijkheid blijft duren, schoonheid niet.....". Brigitte Bardot noemde hem een aandoenlijke quasimodo met een schurkenbek, doelend op zijn altijd drie dagen oude 'barbe à l'Italiënne'. Boris Vian roemde hem als de nachtuil met het immer trieste gelaat. Correspondent en Frankrijk-kenner Jan Brusse kenschetste de zanger als een sombere uil die iedere nacht van het ene Parijs cabaret naar het andere fladderde om er zijn troosteloze chansons te fluisteren. "Zo afgeleefd ziet hij er uit, zo door-en-door vermoeid zijn z'n bewegingen, dat je steeds vreest dat hij het volgende liedje niet meer zal halen. Zijn grote ogen, waarop zware oogleden steunen, schijnen zich alleen maar af te vragen waarom dit alles noodzakelijk is". Gainsbourg was wel gewend aan de vernederingen die hem in zijn jonge leven als joods jongetje en onbeholpen zanger van bedenkelijk allooi te beurt waren gevallen. Hierdoor wist hij als geen ander de belediging als stijlmiddel te cultiveren, voor zijn alomvattende behoefte aan liefde en aandacht. Als er een ding was waar Serge Gainsbourg van genoot dan was het wel aandacht. Hij werd vaak extravagant genoemd, maar die toevoeging is gewoon te braaf voor deze man. Serge had figuurlijk controversieel op zijn voorhoofd staan. "Ik vermaak de wereld met injecties van lichte perversiteit en ik zal u beledigen tot u van me houdt".

Met zijn hulpeloze viriliteit wist hij aan de amoureuze sentimenten van de meest adorabele vrouwen te appelleren. Achter die ongeschoren, ongewassen look van de brutale mannenman met zijn diepe ijzige stem, de warrige lokken en de witte schoenen, herkenden zij een kwetsbare gevoeligheid. Na zijn scheiding van Françoise Pancrazzi, van wie hij twee kinderen had, had hij een kortstondige en heftige verhouding met Brigitte Bardot. Tot 1980 leefde hij samen met de veel jongere Britse Jane Birkin, die naakt voor hem moest poseren om zijn verworven imago als coole playboy hoog te houden. Van haar kreeg hij zijn dochter Charlotte. Zij moest het beeld van Serge, de incestueuze erotomaan bevestigen. Daarop volgde de 21 jaar jongere mannequin Caroline von Paulus, alias Bambou, bij wie hij een zoon had; Lucien. Zij moest de longen uit haar lijfje zingen terwijl ze deed of ze door sado Serge met zweepjes in extase werd geranseld. Na zijn dood werd ook bekend dat hij tegelijk een discrete verhouding onderhield met een zestienjarige fan en een 'vriendschappelijke' relatie met een twaalfjarige.

Midden in de jaren tachtig ging het bergafwaarts met de gezondheid van Gainsbourg. Een leven vol sex, drugs, alcohol en sigaretten liet zijn sporen na. Het kapot gaan van zijn relatie met Jane Birkin is hij uiteindelijk nooit meer te boven gekomen. Na de breuk met Jane draaft Gainsbourg steeds meer dronken op in talkshows. In 1973, toen hij 44 jaar oud was kreeg hij zijn eerste hartaanval. Toen de ambulance hem thuis oppikte, nam hij twee essentiële zaken mee; een deken - die in het ziekenhuis waren zo lelijk - en twee sloffen sigaretten van zijn favoriete merkt Gitanes. Vanaf zijn ziekenhuisbed zou hij twee dagen later een interview geven om te verkondigen dat hij vanaf dat moment nog meer zou gaan roken en drinken.  Uit de as verrees een nog veel gruwelijker onbehouwen monster. Het overmatige alcoholgebruik en de 140 dagelijkse Gitanes mais-sigaretten hadden zijn lever vergiftigd, zijn hart op springen gezet en zijn ogen met een zeldzaam virus aangetast. Zelfs in het getemperde licht aan de rue de Verneuil 5bis droeg hij een donkere zonnebril. Toch bleef hij zich van televisieshow naar televisieshow slepen, slempend en paffend, om vervolgens  achter de piano de tekst van zijn liederen te vergeten en met een afsluitend scheldwoord het podium te verlaten.

Op 2 maart 1991, een maand later zou hij 63 zijn geworden, sloop de Franse zanger als een dief in de nacht weg uit dit leven. De arts constateert een 'natuurlijke' dood. De erotomaan stierf als Frankrijks meest verguisde, minst begrepen, maar ook meest beminde zanger. Het stoffelijk overschot werd begraven in het familiegraf van de Ginzburgs op het Cimétiere Montparnasse, daar waar ook Simone de Beauvoir, Jean-Paul Sartre en Charles Baudelaire begraven zijn. Zijn graf en zijn woning aan de rue Verneuil 5bis zijn tot de dag van vandaag bedevaartplaatsen voor zijn vele fans. Het huis kunt u niet missen, het is bedekt met graffiti als een permanent eerbetoon aan deze veelzijdige man.

Voor het huis van Gainsbourg aan de rue du Verneuil 5 bis

Naar aanleiding van het 25-jarig overlijden van Gainsbourg zijn er twee bijzondere evenementen die ik onder uw aandacht wil brengen. Allereerst de expositie over het leven van deze Franse legende in Galerie de l'Instant in Parijs. Deze expositie is nog te zien tot en met 31 mei 2016 in de rue de Poitou 46, 3e arrondissement.

De Nederlandse Britta Maria en pianist/zanger Maurits Fondse brengen het levensverhaal en repertoire van Serge Gainsbourg ten tonele. Zijn repertoire wordt op unieke wijze gebracht in nieuwe arrangementen van Maurits fondse. In de voorstelling 'Serge Gainsbourg Forever', worden de mooiste chansons van Gainsbourg gespeeld, ondersteund door het Red Limo String Quartet, Nicolaas Duin (accordeon) en met fragmenten uit zijn boeiende levensverhaal samen met authentiek beeldmateriaal.

In Tilburg op zondag 8 mei; Paradox

In Arnhem op donderdag 19 mei 2016; Luxor Live

In Bergen op zaterdag 28 mei; Ruinekerk

In Amsterdam op zaterdag 4 juni; Tolhuistuin

In Den Haag op zaterdag 11 juni; Atelier Mee in Zee

Het familiegraf op het Cimétiere Montparnasse

Je n’ai rien à te dire sinon que je t’aime ». C’est un beau titre, non ? 

Serge Gainsbourg 1928 - 1991