Deze blog was eigenlijk
bedoeld voor le quatorze juillet, 14 juli, Frankrijks nationale feestdag. Op
die bewuste donderdagavond, rond 22.30 uur, reed Mohamed Lahouaiej Bouhlel met
een vrachtwagen, met een snelheid van 80 kilometer per uur opzettelijk in op
een feestvierende mensenmassa op de boulevard des Anglais in Nice, met één
doel; het doden van zoveel mogelijk mensen. De nationale feestdag werd een
regelrecht drama voor 84 burgers. Deze feestdag verwijst naar de Franse
revolutie, waarbij gevangenen uit de Bastille
bevrijd werden, maar terwijl op deze dag de Fransen de bevrijding uit de
gevangenis vieren, doodde een moslim, zelf een gevangene van de islam, tientallen
onschuldige burgers. Wat een omgekeerde geschiedenis!
Een indrukwekkend plein met een ongekende historie: Place de la Bastille
De Bastille is een
legendarische naam in de Franse geschiedenis. Fransen gebruiken nog wel het
woord 'embastiller' voor gevangennemen, maar eigenlijk beseffen ze dan
nauwelijks waar ze het over hebben. De exacte gebeurtenissen van de veertiende juli
1789, de dag waarop de Bastille werd ingenomen, gaan verscholen achter
revolutionaire propaganda, volkslegenden, romantische verhalen en historische
films. Toch kunnen die woorden quatorze juillet de Franse verbeelding nog in
vuur en vlam zetten. Jaarlijks wordt die dag het 'Fête Nationale' uitbundig
gevierd met optochten, orkesten, dansen op straat en vuurwerk. En dat alles
omdat 633 mannen een nauwelijks meer gebruikt of verdedigd huis van bewaring
innamen.
De Bastille voor de Franse revolutie
Chastel Saint-Antoine,
eigenlijk gebouwd in 1370 als bastion om de porte Saint-Antoine te
beschermen. Het was de oostelijke tegenhanger van het Louvre en diende tevens
als een veilig verblijf voor Koning Karel V. De burcht met acht torens en hoge
muren van bijna drie meter dik, werd door de Parijzenaars omgedoopt tot
Bastille, naar de trieste moerassige buurt waar het stond. De bouw, onder
leiding van provoost Hugues Aubriot, werd uitsluitend uitgevoerd met
dwangarbeiders. Alle mannen die in de stad zomaar wat rondhingen werden
vervoerd naar de bouwplaats. De bouw duurde 12 jaar en was vanaf het begin ook
een gevangenis en een symbool van onrechtmatige Koninklijke willekeur, de
provoost zelf was namelijk de eerste gevangene. Veel gevangenen konden er niet
in, slechts vijftig.
De gevangenen hadden
hun verblijf te danken aan de 'lettres de cachet'. Een geheim Koninklijk bevel
tot inhechtenisneming of vrijlating in een verzegelde brief. De Koning drukte
er zijn eigen zegel (cachet) op. Je lot was letterlijk en figuurlijk bezegeld.
De Bastille kende bijzondere gasten, zoals de geheimzinnige man met het ijzeren
masker. Voltaire, pseudoniem van François-Marie Arouet, werd er zelfs twee keer
in opgesloten en verdreef zijn tijd met het schrijven van de tragedie; Oedipe.
Ook de Markies de Sade en de jonge zedeloze Mirabeau. De zwendelaar Latude,
deze laatste had het zo naar zijn zin dat hij er twaalf jaar verbleef,
uitgezonderd twee keer verlof door gewoon te ontsnappen.`
Deze fontein op de place de la Bastille heeft echt bestaan. De olifant wordt ook beschreven in het beroemde boek van Victor Hugo; Les Miserables
In 1784 wilde Lodewijk
XVI af van de Bastille gezien de hoge kosten. De gevangenis werd nog nauwelijks
gebruikt en sluiting zou zo'n slordige honderdveertigduizend pond besparen voor
de toch al niet zo goed gevulde Koninklijke schatkist. Lang hoefde de Koning
niet te wachten. Juli 1789 was een tijd van grote onzekerheid. Brood was niet
meer te betalen, de beurs verkeerde in crisis en arbeiders dreigden in opstand
te komen. Op 13 juli breekt de opstand uit en de Parijse menigte onder wie veel
gastarbeiders uit de Franse provincie beroven eerst de bakkerijen en plunderen
vervolgens de graanzolders. De opstandelingen willen ook wapens en in de vroege
ochtend van de veertiende juli volgt een aanval op de Invalides waar duizenden
geweren worden buitgemaakt. Het gerucht gaat dat er in de Bastille kruit ligt
opgeslagen. 'A la Bastille!' schreeuwt de menigte. "Aux armes, citoyens, Formez vos
bataillons - Marchons! Marchons!" Op weg naar de Bastille, meer met het
oog op wapens en munitie dan met de bedoeling gevangenen te bevrijden. De zeven
gevangenen, onder wie een gek, worden in triomf rondgedragen. De Koning, die in
Versailles verbleef, schreef in zijn dagboek: "Rien!" - voor hem viel
er die dag niets te melden. Eind 1789 breken zo'n achthonderd arbeiders de
Bastille steen voor steen af. Van een
deel van de stenen werden miniatuur-Bastilles gemaakt die als souvenirs werden
verkocht (toen al). Een ander deel van de stenen is verwerkt in de Pont de la
Concorde tegenover de Assemblée Nationale.
Le Génie de la Bastille boven op de Colonne de Juillet - Het origineel staat in het Louvre
Sporen
van de Bastille
Volgens het boek Metronome van Lorànt Deutsch, zijn op
het perron van lijn 5 nog gelige stenen te zien. Dit zijn de funderingen van
een Bastillemuur. Ze zijn in 1905 blootgelegd toen een tunnel voor de metro
werd gegraven. Ook de kelder van
een Koreaans restaurant (vroeger het etablissement La Tour de la Bastille) aan
de boulevard Henri IV nummer 47 bewaart nog een geheim. Hier is nog een oude
gevangeniscel op wonderbaarlijke wijze gespaard gebleven voor de razernij van
de revolutie.
Verder, daar waar de
rue Saint-Antoine begint, bij Café Français op de grond, tekenen klinkers de
omtrek van de vroegere vesting.
De catacomben onder de Colonne de Juillet; in werkelijkheid en op oude tekening
Na de sloop van de
vesting bestaat de geschiedenis van de plek uit mislukte afspraken en gemiste
kansen. Men besluit tot het aanleggen van een plein met in het midden een zuil
met daarop een vrijheidsbeeld. Bij het leggen van de eerste steen werd de bouw
al weer stil gelegd voor de aanleg van een fontein gegoten in brons, afkomstig
van de kanonnen, buitgemaakt op de rebellerende Spanjaarden. Een immense
olifant van vierentwintig meter hoog waarbij het water uit de slurf spuit. Het
komt niet verder dan de sokkel. Daarna wordt er in 1813 een gips model op ware
grootte gemaakt. De olifant wordt beschreven in het beroemde boek van Victor
Hugo; Les Miserables. Le petit Gavroche, de kleine held van de barricaden, die
onder de kogels zou sterven, gebruikte de buik van het beest als slaapplaats.
Gelukkig wordt het gevaarte in 1846 afgebroken. Uit de ruines van de dikhuid
ontsnappen zwermen ratten die de wijk Saint-Antoine nog wekenlang teisteren.
La Colonne de Juillet
In 1833 verordent
Koning Lodewijk Filips I dat er midden op het plein een zuil zal worden
opgericht, ter ere van de helden die zijn gevallen tijdens de julirevolutie van
1830. 'Les trois glorieuses': 27, 28 en 29 juli 1830. Het monument 'La Colonne Juillet' ofwel de
juli-zuil, 50,5 meter hoog wordt op 28 april 1840 onthuld. Onder de marmeren
sokkel, het fundament van de gipsen olifant, is een grafkelder waar 308
martelaren van de revolutie in 1830 en ook nog eens 196 van de revolutie in 1848
begraven liggen. Maar volgens het boek Metronome, en ik citeer, liggen er ook
een paar Egyptische mummies, die ouder zijn dan twee of drieduizend jaar. Ze
waren door Napoleon Bonaparte meegebracht van een veldtocht in Egypte. Ze
werden in eerste instantie verstopt in een park vlakbij de Nationale Bibliotheek
Richelieu, waar ook de lijken van de revolutionairen lagen begraven. Toen men
de helden onder de juli-zuil wilde neerleggen dacht niemand er aan om ze uit te
zoeken en dus namen ze alle lichamen maar mee. De basis is van rood en wit
marmer versierd met 24 leeuwenkoppen die dienen voor de afvoer van het
regenwater. Vervolgens een bronzen vierkante kolom met de tekst: " À la
gloire des citoyens français qui s'armèrent et combattirent pour la défense des
libertés publiques dans les mémorables journées des 27, 28, 29 juillet
1830" - ter eer en glorie van de
Franse burgers die gewapend vochten voor de verdediging van onze vrijheid op de
gedenkwaardige dagen van 25, 28 en 29 juli 1830. Vervolgens een kolom met een
hoogte van 23 meter met daarop alle namen van de 504 slachtoffers van de
revolutie. Daar weer bovenop een balustrade.
Afgelopen week begon
ook mijn avontuur. Binnen in de 'collonne' loopt een stalen trap naar boven,
normaal niet voor het publiek toegankelijk. Samen met mijn gids Bernard begin
ik aan mijn klim naar de top. Daar staat het zinnebeeld van de vrijheid, een
werk van Auguste Dumont: Le Génie de la Liberté, beter bekend als le Génie de
la Bastille, die de vergulde fakkel van de vrijheid en de gebroken ketting van
de tirannie vasthoudt.
Lichtelijk dol van de 200
treden van de draaitrap, kom ik hijgend boven waar, na het openen van een
stalen deur ik oog in oog sta met een werkelijk fenomenaal uitzicht over
Parijs. Ademloos kijk ik naar boven bijna oog in oog met le Génie de la Liberté,
ware het niet dat het bladgoud mij verblindt door de schittering van de zon. Onmiddellijk
moet ik denken aan een prachtige zwart-wit foto van Willy Ronis, 'Les amoureux
de la Bastille' (1957), gemaakt op dezelfde balustrade waar ik nu sta.
Bernard vertelt mij dat
het publiek sinds 1985, om veiligheidsredenen, geen toegang meer heeft tot de
crypte en de zuil. Het goede nieuws is dat na een grondige restauratie de
crypte opnieuw opengaat voor het publiek in 2018. Het slechte nieuws is dat het
niet mogelijk zal zijn om de 200 treden naar boven te beklimmen. U zult het dus
met mijn foto's moeten doen. Wat een gelukkig mens ben ik toch, de Marseillaise
fluitend steek ik de place de la Bastille over.
|
Een prachtige zwart-wit foto van Willy Ronis, 'Les amoureux de la Bastille' (1957)
Un Grand Merci aan
Bernard C. mijn gids.
GERELATEERD
Blog
'Bastille'
Blog 'Bofinger'
Blog 'Promenade Plantée'
Reacties van Nederlanders wonende in Frankrijk op Nederlanders.Fr
BeantwoordenVerwijderenReactie van Siep
Bedankt Ferry voor weer een prachtig verhaal.
Reactie van Jos van den Hout
Ferry.
Weer een juweeltje. Bedankt
Groeten Jos
Reactie van Boudewijn Bolderheij .
Ferry, wederom bedankt !
Boudewijn
Reactie van Wouter Schijf
Une belle histoire, je marchait la l'année derniere.
Reactie van Joost
dank Ferry