DAKLOOS IN PARIJS

Heb jij dat nu ook? Als ik door Parijs wandel zie ik op straat, in de metro, diverse bedelende mensen. De een vaak nog schrijnender dan de ander. Zal ik die dan wat geven, maar ja, dan kun je wel aan de gang blijven. Dus ik word selectief en geef alleen wat aan mensen waarvan ik denk dat het inwoners van Parijs zijn, oud en ik bedoel echt oud en sterk hulpbehoevend.

Parijs telt tien- tot vijftienduizend mensen zonder vaste woon- en verblijfplaats.

Hing aan de Parijse clochard vroeger nog een zweem van romantiek, hoe onterecht ook, vandaag de dag is de Parijse clochard gemondialiseerd. Meer dan de helft, zo’n 56%, komt uit het buitenland. Vroeger waren het arme sloebers afkomstig uit Bretagne of uit Auvergne maar nu zijn het vooral migranten uit Oost-Europa, Afghanistan, Soudan, Irak, Eritrea en Ethiopië. Parijs telt tien-tot vijftienduizend mensen zonder vaste woon- en verblijfplaats. Deze Sans Domicille Fixe, kortweg SDF, bevinden zich vooral in de binnenstad. ’s Nachts trekken ze zich terug naar de vele krottenwijken en tentenkampen onder en rond de périphérique. Schrik niet, Parijs kent ongeveer 120 krottenwijken met 7000 tot 9000 ‘bewoners’. Overdag trekken ze de stad in om te bedelen bij supermarkten, de boulangerie, onder een geldautomaat of bij de ingangen of de gangen van de metro. Sommigen maken vriendelijk een praatje, anderen kijken stil voor zich uit met een bekertje of een omgekeerde pet voor zich en een bordje “J’ai Faim”, ik heb honger.

Dan zijn er ook nog de professionele bedelaars, vaak Roma’s die overdag in Mercedessen over de stad worden verspreid. Vrouwen, jong en oud,  met slapende, vaak gedrogeerde, kinderen. Zij worden weer geposteerd bij de ingangen van kerken en in de diverse metrostations meestal met een bord “Famille Syrienne”. Maar ook bij de toegangsweg bij porte de la Chapelle. Tussentijds worden ze door mannen voorzien van eten en drinken om later op de dag weer te worden opgehaald en vervoerd naar de boulevard Ney in het 18^e arrondissement. Deze sloppenwijk is niet zichtbaar vanaf de weg maar is gebouwd langs een lager liggend, sinds 1934, ongebruikt traject van de Petite Ceinture. Als er geen dikke rookpluimen opstegen vanuit het ongebruikte treinspoor zou je nooit weten dat hier een van de grootste krottenwijken schuil gaat van de Franse Hoofdstad. Veel bewoners zijn Roma afkomstig uit het zuiden van Roemenië of uit Boekarest.

Ondanks alle voorzorgsmaatregelen van de Parijse burgemeester Anne Hidalgo kampt Parijs met een groot tekort aan opvangplaatsen voor daklozen 

Volgens het bureau Insee, Franse CBS, nam het aantal daklozen in Frankrijk tussen 2001 en 2012 toe met 44%. Waarschijnlijk veel meer, omdat het hier alleen gaat om mensen die bij hulpverleners bekend zijn. Wat maakt Parijs dan zo aantrekkelijk voor daklozen? De stad is tolerant voor daklozen omdat zij deel uitmaken van de Parijs traditie. Jarenlang hoorden zij bij het geromantiseerde beeld van Parijs. Vastgelegd door bekende fotografen als Eugène Atget, Brassaï en Robert Doisneau. In de jaren dertig telde Parijs al zo'n twaalfduizend 'vagabonds', de eveneens geromantiseerde benaming voor clochards. Balzac noemde ze 'Peau de Chagrin', Atget sprak over Chiffonnier (lompenboeren), het Parijse stadsbestuur heeft een officiële benaming: S.D.F. 'Sans Domicile Fixe' of zoals wij zeggen; 'zonder woon- en verblijfplaats', de daklozen. Clochards zijn onlosmakelijk verbonden met het beeld van Parijs. Een roman of film over de stad is niet compleet als er niet ergens een clochard  in figureert. En in het straatbeeld zijn ze net zo talrijk als de monumenten. Parijs hoort bij de clochards net zoals de clochards horen bij het Parijse straatbeeld.

Wist jij dat er elke drie dagen iemand sterft op de straten van Parijs?

In de jaren dertig beschouwden de clochards het clochard zijn, als een beroep. Het verhaal doet nog steeds hardnekkig de ronde dat vele clochards vrijwillig gekozen hebben voor dit bestaan. Weggevlucht uit de zware last van het dagelijkse bestaan. Een echte clochard is trots en staat op zijn vrijheid. Het hoort bij zijn levensopvatting dat hij niet gebonden wil zijn en geen verplichtingen wil. De clochards hebben maar weinig nodig om van te leven. Ze struinen de markten af waar ze genoegen nemen met het restafval. Van de weinige euro's die zij bij elkaar bedelen 'kopen' ze alcohol. Vaak rode wijn, want wijn voedt.  Om hun ellende te vergeten, drinken ze veel, heel veel, want alleen in beschonken toestand is het leven draagbaar. Een clochard zei eens tegen mij op de vraag, “heb je een probleem met alcohol?” “Nee, ik heb een probleem zonder alcohol!”

De RATP heeft speciale ordebewakers in dienst, die ’s nachts de metrogangen afstruinen om de daklozen, die zich hebben laten insluiten, na middernacht uit de metro te verwijderen

Ondanks alle voorzorgsmaatregelen van de Parijse burgemeester Anne Hidalgo kampt Parijs met een groot tekort aan opvangplaatsen voor daklozen. Er is hooguit opvang voor 4500 personen en daarmee heeft nog niet eens de helft onderdak. De overigen slapen noodgedwongen op straat, in de beschutting van portieken, bij de warme luchtroosters en onder bruggen. Met name in de wintertijd wijken er velen uit naar de metrogangen. Het Parijse vervoersbedrijf de RATP heeft speciale ordebewakers in dienst, die ’s nachts de metrogangen afstruinen om de daklozen, die zich hebben laten insluiten, na middernacht uit de metro te verwijderen. Deze nachtploegen, zogenaamde 'Outreach' teams, gaan met zaklantaarns de gangen in, nemen koffie, broodjes en sigaretten mee om het contact met de clochards te vergemakkelijken. Ze worden aangesproken met “mijnheer” en “u” en begeleid naar een gratis bus van de RATP, die ze vervolgens naar een opvanghuis brengt. Vorig jaar transporteerden de RATP medewerkers in totaal ruim 40.000 daklozen uit de metrogangen naar de opvangvoorzieningen.

Notoire harddrugverslaafden, die eveneens rondzwerven en in een deplorabele toestand verkeren, worden uitdrukkelijk niet aangemerkt als daklozen

Parijs legt veel interesse aan de dag voor het daklozenvraagstuk. Maar die compassie strekt zich niet uit  naar de andere categorieën, zoals bedelende zigeuners of ontheemde illegalen. Ook notoire harddrugverslaafden, die eveneens rondzwerven en in een deplorabele toestand verkeren, worden uitdrukkelijk niet aangemerkt als daklozen. Zij worden weer opgevangen door vrijwilligers van het ‘Secours Catholique’, de 'Samu Social', of de liefdadigheidsinstelling Abbé Pierre. Wist jij dat er elke drie dagen iemand sterft op de straten van Parijs? Op 14 februari 2017 was het slachtoffer een kind van 20 maanden oud.

Een keer per jaar worden in Parijs alle 'straatdoden' van Frankrijk plechtig herdacht door het 'Collectief Les Morts de la Rue' onder leiding van de Fransman Christophe Louis. Zijn collectief, opgericht in 2002, bestaande uit 150 vrijwilligers, voert actie voor daklozen, maar bekommert zich vooral om hen na hun dood. Dan wordt de begrafenis georganiseerd en nabestaanden worden opgezocht. "Toen we begonnen lag de gemiddelde leeftijd van een straatdode op 49 jaar", vertelt Christophe Louis in een interview aan Le Figaro. "Dat is nu 47 jaar. twee jaar eraf, in vijftien jaar tijd. Dat gaat veel te snel".

Woensdag 4 april 2018 was het weer zover. 510 Daklozen in 2017, in Frankrijk op straat gestorven waarvan maar liefst 140 in Parijs, werden herdacht in het stadhuis van Parijs het Hôtel de Ville. In 2016 stierven 501 daklozen op straat, in 2015; 510, in 2014; 513, in 2013; 453, in 2012; 423, 2011; 402 en in  2010; 431. De stand tot en met 17 juli 2018: 212 doden. De gemiddelde leeftijd dit jaar 47 jaar, maar met een gemiddelde leeftijd in Frankrijk van 80 jaar, ruim 33 jaar te vroeg. Van de 212 doden stierven er 64 op de straten van Parijs. De meesten in het 13^e arrondissement vervolgens het 10e, 12^e, 15^e en 14^e.

"La rue n’est pas une fatalité".

Leur vie devait-elle s’achever là ?

De straat is niet voorbestemd om te sterven

Moest hun leven daar dan ten einde lopen?

Het hoofdkantoor van het Collectif Les Morts de la Rue bevindt zich in het 20e arrondissement aan de rue Orfila 72. Door hier te klikken kom je rechtstreeks op hun website als je een donatie zou willen doen. Collectif Les Morts de la Rue kun je ook telefonisch bereiken voor een donatie onder telefoonnummer 00 33 1 42 45 08 01

De medemenselijkheid in Parijs is mede door de komst van vele migranten verhard. Bij het schrijven van deze blog zit in mijn hoofd het liedje van Edith Piaf: 'Les Clochards de Paris'

"Het zijn de zwervers van Parijs. Van Montmartre tot Bastille.

Ze zwerven in het donker van de nacht, moe en in lompen langs bordelen.

Hun beroep is niet van belang zolang ze maar met de armen delen, de clochards van Parijs".

De medemenselijkheid in Parijs is mede door de komst van vele migranten verhard

Ce sont les clochards de Paris

De Montmartre ou de la Bastille,

Ils errent dans la sombre nuit.

Lassés, ils traînent en guenilles…

Aux portes des boîtes de nuit,

Leur métier n'a pas d'importance,

Pourvu qu'il donne la pitance

Aux pauvres clochards de Paris.

Loop even met me door de stad en kijk wat er gebeurt op straat

Op YouTube zoek ik ook nog even naar de woorden van Guus Meeuwis; 'Op straat':

Zie je daar die oude man

graaiend in een vuilnisbak

zoekend naar iets bruikbaars voor in zijn oude plasticzak

net iets te veel meegemaakt

waardoor die dakloos is geraakt

praat in zichzelf

over hoe het vroeger was

en dan zeg jij

dat je eenzaam bent

omdat het even tegen zit

loop even met me door de stad en kijk wat er gebeurt op straat

dan zul je zien dat het met jou zo slecht niet gaat

zie je daar dat meisje

ze is net zeventien

en heeft nu al zo'n 10 jaar haar ouders niet gezien

muurtje om zich heen gebouwd

omdat ze niemand meer vertrouwt

vraag je haar wat liefde is

dan noemt ze jou de prijs

en dan zeg jij,

dat je eenzaam bent .

omdat het even tegen zit,

loop even met me door de stad en kijk wat er gebeurt op straat

dan zul je zien dat het met jouw zo slecht niet gaat

zie je daar die oude vrouw

die rustig voor de regen schuilt

deze bui is minder

dan de tranen die ze heeft gehuild

die vroeger een gezin bezat

maar later klap op klap gehad

nu sjouwt ze haar verleden

in een zelf gemaakte tas

en dan zeg jij

dat je eenzaam bent

omdat het even tegen zit

loop even met me door de stad en kijk wat er gebeurt op straat

dan zul je zien dat het met jou zo slecht niet gaat

zie je daar die jonge man

hij is bijna al zijn tanden kwijt

hij beet zich stuk op het vergif van deze tijd

elk uur een marteling

altijd zoekend naar een ding

kruipt eens per dag door het oog van de naald

en dan zeg jij

dat je eenzaam bent

omdat het even tegen zit

loop even met me door de stad en kijk wat er gebeurt op straat

dan zul je zien dat het met jou zo slecht niet gaat