DE PETITE CEINTURE PARIJS, NIET LANGER MEER DE VERGETEN SPOORLIJN

In een cirkel aan de rand van Parijs, net binnen de périphérique, loopt een smalle strook geschiedenis. Een 19^de-eeuwse spoorlijn die jaren aan zijn lot is overgelaten. Hoewel er decennialang geen trein meer rijdt bevindt het overgebleven tracé zich nog vrijwel in oorspronkelijke staat. Dit is te danken aan de SNCF, Société nationale des chemins de fer français, de huidige eigenaar van de 23 kilometer ongebruikte spoorlijn.  Het spoor zelf ligt er wat roestig bij, maar regelmatig zie je werklui de bomen en struiken die te ver over het spoor hellen kortwieken. Viaducten die buiten gebruik zijn overbruggen nog steeds drukke boulevards. Bij de begraafplaats Père Lachaise loopt de ongebruikte rails door een donkere desolate tunnel van ruim een kilometer lengte onder de praalgraven door. In de parken Buttes-Chaumont, Montsouris en Georges Brassens wijst niets op de catacomben die zich onder de voeten van de wandelaars bevinden. Het is een spoor zonder bestemming en zonder reizigers, dat voert langs lege perrons van verlaten stations en vervallen pakhuizen. Maar vooral ook is het een plek waar de natuur ongeremd zijn gang kan gaan. Met name de zuidwestelijke hoek van het tracé. Tussen Porte d’Auteuil en Passy, beter bekend als de ligne d’Auteuil, is rijkelijk overwoekerd. Ook de oostzijde van het 12^e arrondissement tussen de Cours de Vincennes en het rangeerterrein van Bercy, biedt een overdaad aan groen. Beide tracés zijn respectievelijk drieëndertig en vierentwintig jaar buiten gebruik. De volledige cirkel kan niet meer gemaakt worden. Met name in het dertiende arrondissement heeft een paar honderd meter plaats moeten maken voor nieuwbouw in de wijk Tolbiac.

De aanleg van deze prachtige 32 kilometer lange spoorlijn duurde van 1852 tot 1867

Het tracé van de Petite Ceinture dateert uit het midden van de 19^e eeuw en legde pas het loodje in 1934, toen de auto een vertrouwd onderdeel van het straatbeeld was geworden en een busverbinding de route overnam. Wel werden enkele onderdelen onderdeel van het internationale en nationale spoorwegennet. Wie tot de jaren zeventig per trein van Amsterdam naar Italië reisde, passeerde Parijs op deze manier. Zelfs tot aan de jaren tachtig werden de passagiers van de nachttrein Calais – Bazel nog via het noordelijke deel van het traject om de stad geleid. Voor vrachtverkeer bleef de Petite Ceinture zelfs nog langer dienst doen. Het zuidelijke gedeelte bevoorraadde de Citroënfabrieken en de abattoirs van Vaugirard, en de laatste goederentreinen bereden het oostelijk deel tussen de Gare du nord en Gare de Lyon, zelfs nog tot in 1994. Vandaag de dag maakt de westzijde nog steeds deel uit van de RER-C, samen met de noordzijde, in gebruik als rangeerterrein, is dit het enige deel dat nog steeds in gebruik is.

Al jaren wordt er gespeculeerd over de toekomst van de Petite Ceinture. Er zijn veel particuliere initiatieven van Parijzenaars die de vergeten spoorlijn weer in oude luister willen herstellen. Als het aan Anne Hidalgo ligt, de burgemeester van Parijs, komen er overal wandel- en fietspaden en worden de hellingen bezet met stadsakkers en gemeenschapstuinen, zoals nu al te zien is in het 18e arrondissement. Daar strekt zich de Jardin du Ruisseau uit langs de verlaten sporen van de Petite Ceinture. Hier vormen smalle stroken tuin en groen een 55 hectare grote ecologische gang die zijn gelijke niet kent. Verder kunnen de tunnels gebruikt worden voor feesten en exposities. De voorganger van Hidalgo, Bertrand Delanoë bedekte in het 15e arrondissement 1,3 kilometer met loopplanken. Deze nieuwe ecologische wandelpromenade tussen de rue Saint Charles (metrostation Balard) en rue Olivier de Serres (metrostation Porte de Versailles) werd geopend op 24 augustus 2013 en een tweede gedeelte op 21 september 2013. Kosten ruim 7 miljoen Euro. Het uiteindelijke doel is om de parken Georges Brassens en André Citroën over het oude spoor met elkaar te verbinden.

Deze nieuwe ecologische wandelpromenade ligt in het 15e arrondissement tussen de rue Saint Charles en de rue Olivier de Serres

La Petite Ceinture is niet overal gemakkelijk te vinden in Parijs. De spoorbaan loopt vaak door tunnels of wordt aan het oog onttrokken door hoge gebouwen. Er bestaat ook helemaal geen overweg. Veel Parijzenaars hebben zelfs nog nooit van de spoorlijn gehoord. Overigens is het 'officieel' verboden om het spoor te betreden. Juist daarom neem ik u mee in een wandeling langs de Petite Ceinture die begint in het 18^e arrondissement en eindigt in het 17^e.

We beginnen onze wandeling bij het metrostation Porte Clignancourt (lijn 4) Aan de overzijde van de boulevard Ormano nummer 85 om precies te zijn. Ik begon deze wandeling in de ochtend dus het was voor mij tijd voor een koffietje in la REcyclerie. Daar is de Petite Ceinture meteen zichtbaar omdat la REcyclerie gevestigd is in een oud station van de ringspoorlijn. Het café-restaurant werkt volgen de 3R’s: REduire – REutiliser – Recycler, eigen initiatieven die te maken hebben met minderen, hergebruik recyclen.  Het gehele aanbod in de catering is daar op afgestemd. Het buitenterras waar het heerlijk toeven is ligt aan de verlaten spoorweg en kijkt uit op de Jardin du Ruisseau.

Les Jardins du Ruisseau is in 1998 bedacht door een collectief van inwoners speciaal voor milieu educatie en behoud van de biodiversiteit langs het oude spoor. Mede dankzij de gemeente Parijs en met behulp van direct omwonenden in de wijk Clignancourt werden de tuinen in 2004 ingehuldigd.  Het grondgebied, ruim een halve hectare is nog steeds eigendom van de SNCF, de Franse spoorwegen die het stuk land heeft verhuurd aan de Gemeente Parijs. De ingang bevindt zich op de spoorbrug aan de rue de Ruisseau die je bereikt door gewoon het spoor te volgen via de rue Belliard. Vanuit de hooggelegen spoorbrug heb je een mooi uitzicht op de Petite Ceinture. Schuin tegenover de ingang van de tuin , tussen de nummers 101 en 103, ligt de Villa des Tulipes een prachtige smalle impasse, een landelijk steegje, nog voorzien van oude straatlantaarns die bijna uit het Parijse straatbeeld zijn verdwenen. Bij de ingang wordt je begroet door prachtige muurschilderingen die de sfeer van deze kleine oase weergeven. Links en rechts kleine huisjes omgeven door planten, klimrozen en wilde wingerds. Luiken voorzien van felle kleuren en mini binnenplaatsjes verscholen achter verweerde hekken.

Ooit was dit verborgen straatje onderdeel van het dorpje Montmartre dat in 1860 door Parijs werd geconfisqueerd. Loop het doodlopende straatje helemaal heen en terug en geniet van de haast mediterrane sfeer.

De Villa des Tulipes

We keren terug naar de rue Belliard en volgen verder het spoor tot aan de rue du Poteau waar de Petite Ceinture weer ondergronds gaat. We nemen vervolgens de promenade Dora Bruder, een wandelpad parallel aan de rue Belliard en de rue Leibniz. De promenade draagt de naam van het Joodse meisje Dora Bruder, de heldin uit de aangrijpende roman van Patrick Modiano, die onder andere hiervoor in 2014 de nobelprijs voor de literatuur ontving. Reden voor de burgemeester Anne Hidalgo om hem te eren met een wandelpromenade. Let vooral op de drie ronde torens die oprijzen vanuit het asfalt. Cheminée d'aération of te wel schoorstenen die dateren uit 1889 en dienden voor de ontluchting van de Petite Ceinture. Ventilatie openingen voor de ondergrondse tunnel, aangezien in die tijd de stoomlocomotieven met kolen werden gestookt.

Rue Belliard, drie schoorstenen uit 1889 die dienden als ontluchting voor het ondergrondse gedeelte van de Petite Ceinture

Aan het einde van de promenade wordt de spoorlijn weer zichtbaar. Let even op de diverse fraaie Haussmanngebouwen en op de bijzondere architectuur van het pand op de hoek van de rue Belliard en de rue des Tennis. Een mooi voorbeeld van een Jugendstil gebouw, gebouwd in 1913 door de architect Henri Deneux. Boven op de brug over het spoor weer een station dat van 1863 tot 1934 dienst deed als Gare Saint-Ouen. Na het hebben van diverse andere bestemmingen is het sinds april 2017 de ‘place to be’ voor creatieven uit de wijk. ‘Le Hasard Ludique’ kan ik zeker in de avonduren aanbevelen, waar je terecht kunt voor tapas en drinks en lekker kunt loungen en chillen op het oude perron aan het spoor. Le Hasard Ludique, avenue de Saint-Ouen 128. Het terras is gesloten op maandag. Metrostation porte Saint-Ouen.

Loungen, chillen op het perron van 'Le Hasard Ludique' - de 'place to be'

We vervolgen onze wandeling daar waar de Petite Ceinture weer ondergronds gaat, de rue Navier met aan de rechterzijde het parc square Jean Leclaire waar het op woensdag en zondag markt is. De marché Navier is een kleine intieme markt vol versproducten. Groenten, fruit, vis, gevogelte, kazen en zelfs een plaatselijke imker. Franse marktkooplieden zijn trots op hun waren die niet alleen luidruchtig worden aangeprezen maar waarbij ook regelmatig recepten worden verschaft. Van de uitstallingen worden ook hele kunstwerken gemaakt. Uren is de groenteman bezig om van zijn appels en perziken piramiden te bouwen, om rieten manden met druiven te versieren en een kleurrijk stilleven te maken van de bergjes rode tomaten, groene courgettes, witte bloemkool en donkerpaarse aubergines. “Ne touchez pas !” roept de groenteman, wanneer u alleen maar indringend naar zijn sappige perziken kijkt.

De marché Navier is een kleine intieme markt vol versproducten

We blijven de rue Navier volgen. Aan het einde van de straat wordt de spoorweg weer zichtbaar. Naast de spoorlijn is in 2005 een fraai wandelparkje aangelegd de Jardin Paul-Didier. Magistraat en verzetsheld die weigerde om trouw te zweren aan het Vichy regime van Maarschalk Pétain. Gearresteerd op 6 september 1941 en gedeporteerd naar het interneringskamp van Châteaubriant en in februari 1942 onder huisarrest geplaatst in zijn familiehuis in Moux (Aude). Hij keerde terug naar de magistratuur in oktober 1944 als president van het hof van beroep van Parijs. Hij ging met pensioen in 1958.

De rue Boulay en de passage Petit Cerf brengt je naar de ingang van het parc Martin-Luther-King

Langs de Petite Ceinture kronkelt de Jardin Paul Didier

Wij nemen de ingang aan de rue Bernard Buffet een zijstraat van de Avenue Clichy. Eenmaal in de rue Bernard Buffet valt u onmiddellijk de bijzondere architectuur op van de omliggende gebouwen. Een stedelijke ontwikkeling ooit bedoeld als atletendorp voor de Olympische Spelen van 2012, die uiteindelijk niet naar Frankrijk gingen maar naar Groot Brittannië. Je komt meteen in een prachtig en modern aangelegd park, met 624 bomen, 5600 struiken, planten en 47.000 bloembollen. Verdeeld in drie thema's: Water, sport en recreatie. In de lente en zomer bloeien hier de magnolia's, kersen- en appelbloesem. Kornoelje en Judasbomen zorgen voor een heerlijke geur. De eikenbomen geven de herfst kleur als een soort van 'Indian Summer'. Ook water speelt een belangrijke rol in het park. Grote waterpartijen waarvan een bassin groter dan 2900 m² voor de opvang van regenwater dat weer gebruikt wordt voor irrigatie van het gehele park. Er is genoeg ruimte voor recreatie; een grote kinderspeelplaats, skatebanen en een basketbalveld. Beschutte laantjes, overal banken en houten ligstoelen voor de zonaanbidders. 

Tussen de grassen een indrukwekkende glazen plaquette als herinnering aan de 11.000 Joodse kinderen, gedeporteerd uit Frankrijk tussen 1942 en 1944. Weggevoerd naar Auschwitz en nooit meer teruggekeerd. Velen van hen kwamen uit het 17e en 16e arrondissement. Stilstaan bij deze plek is nog beklemmender door het geluid op de achtergrond van alle spelende kinderen.

Het park Martin Luther-King is een creatie van landschapsarchitect Jacqueline Osty

Aan het einde van de waterpartij, majestueuze trappen die leiden naar een groot terras, van waaruit u weer een prachtig uitzicht heeft over het gehele park, de overblijfselen van de Petite Ceinture en het nieuwe Tribunal de Grande Instance de Paris, TGI. De vormgeving van deze nieuwe rechtbank van Parijs is toevertrouwd aan de Italiaanse architect Renzo Piano, die wij eerder kennen van het iconische ontwerp van het Centre Pompidou. Ook een omstreden gebouw. Een speelse vorm van vier in terrasvorm gestapelde glazen blokken, ieder ter hoogte van een traditioneel Parijs gebouw. De terrassen moeten kleine bossen worden. “Door gebruik van nieuwe technieken kunnen we licht glas gebruiken, waardoor het gebouw 'transparant' wordt. Door deze hoogbouw winnen we ruimte voor groen, voor parken en pleinen”; aldus de architect.

Rust en ruimte in het achtste grootste park van Parijs

Loop vooral door naar de uitgang van het park aan de noodwestzijde aan de boulevard Berthier. Rechts ziet u kleine volkstuintjes, een van de speerpunten van de huidige burgemeester van Parijs; Anne Hidalgo, om de vergroening van de stad te bevorderen. Een mooi contrast tussen de hypermoderne hoogbouw. Overal in het beton ingegoten spoorrailsen die herinneren aan de vroegere functie van het park. Vlakbij de uitgang naar de boulevard Berthier een indrukwekkend kunstwerk van de Engelse kunstenares Diane Maclean; 'Open Book'. Dit kunstwerk is een geschenk van Hare Majesteit Koningin Elizabeth II, Koningin van Groot Brittannië, aan de stad Parijs als teken van vriendschap. Gemaakt van roestvrij staal met daarin rood spiegelend glas. Aan de zijkant een plaquette met de woorden "Un livre ouvert que nous ecrivons ensemble" - Een open boek door ons gezamenlijk geschreven.

Afhankelijk van het tijdstip adviseer ik voor een lunch of diner, restaurant Coretta, aan de rue Cardinet 151 bis. Een absolute aanrader. Bon appétit !

Een absolute aanrader, restaurant Coretta