LA NOUVELLE SAMARITAINE

2013 het in warenhuis La Samaritaine in deplorabele staat

Voorjaar 2013 vroeg de hoofdredacteur van En Route, Andy Arnts, mij om een fotoserie te maken van het in 2005 gesloten warenhuis La Samaritaine. Eens het grootste warenhuis van Parijs. Dit voor een uitgebreid artikel in de voorjaarseditie 2013 over plannen van het luxewarenconcern Louis Vuitton Moët Hennessy (LVHM) met betrekking tot een nieuwe bestemming van dit icoon aan de Seine. Een ambitieus  restauratieplan van de vier panden van La Samaritaine, gelegen in het kwadrant quaie du Louvre (Seinezijde), rue de la Monnaie, rue de Rivoli en de rue de l'Arbre Sec. De voorzichtige aanvang van de renovatie en restauratie werd gemaakt medio 2012 en het geheel moest klaar zijn in 2016 / 2017. De totale kosten werden geschat op 450 miljoen euro.

Detail in 3D van het Samaritaine project - Photo ©  Cyrille Thomas

Het gepresenteerde en door de gemeente Parijs goedgekeurde ontwerp is van het Japanse architectenbureau SANAA. Dit bureau van de architecten Kazuyo Sejima and Ryue Nishizawa won in 2010 de prestigieuze Pritzkerprijs, zeg maar de nobelprijs voor architectuur. Zij waren ook verantwoordelijk voor de verbouwing van het New Museum of Contemporary Art in New York.

Zijaanzicht in 3D van derue de la Monnaie - Photo - © Sanaa

Zijaanzicht in 3D van de rue de l'Arbre-Sec - Photo © Sanaa

Inmiddels is het 2019 en bovengenoemde panden staan nog steeds in de steigers en bouwomheiningen. De planning voor opening van dit grootste particulier gefinancierde project ooit ondernomen is nu gepland in de tweede helft van 2020. En dat heeft zo zijn redenen. Uiteindelijk startte de echte bouw pas in september 2015. Het bouwplan werd daarna diverse malen aangepast wat weer voor extra vertraging zorgde. Tel daar nog het juridisch getouwtrek met de bouwvergunning bij op en je bent zo weer een paar jaar verder. Tussentijds werd de bouwvergunning opnieuw ingetrokken terwijl die al was afgegeven door het stadsbestuur van Parijs. Dit keer vanwege klachten van de ‘Société pour la Protection des Paysages et de l'Esthétique de la France’, een organisatie die let op de esthetiek van de Franse steden en het Franse landschap. Het nieuwe uiterlijk van het pand zou niet passen in het straatbeeld van de Franse hoofdstad. Een deel van het werk, aan de kant van de Rue de Rivoli, moest worden stilgelegd en dit had alles te maken met wat in de volksmond al snel het douchegordijn werd genoemd.

Aanzicht in 3D van de rue de Rivoli - Photo - © Rémy Kerbiquet

Het 'douchegordijn' staat voor een sierlijk golvende, transparante façade die een architectonische aanwinst voor Parijs moet vormen Het complex heeft zijn faam vooral te danken aan het imposante front aan de Seine bij de Pont Neuf en de zijkant van de rue de la Monnaie. De Rivoli-gevel aan de andere kant van het rechthoekige bouwblok is de minst aanzienlijke van het geheel. Het 'douchegordijn' van het beroemde Japanse architectenbureau Sanaa moest de tweede iconische façade worden. De kwestie paste geheel in de permanente controverse over moderne architectuur in de Franse hoofdstad. Tegenstanders vechten bouwplannen aan omdat zij vinden dat de klassieke harmonie van Parijs wordt verpest door lelijke nieuwe gebouwen. Voorstanders vrezen dat de metropool een openluchtmuseum zal worden als zij niet regelmatig wordt opgefrist met spraakmakende architectuur. 

Inmiddels is het 'douchegordijn' zichtbaar - Photo © Ferry van der Vliet

De Parijse burgemeester, Anne Hidalgo, staat bekend als fervent aanhanger van hoogbouw en moderne architectuur. Parijs mag niet de gevangene zijn van de 19de-eeuwse ordening van baron Haussmann. Als het wil concurreren met Londen, waar de ene wolkenkrabber na de andere verrijst, moet het ruimte bieden aan nieuwe gebouwen, vindt ook zij. In ieder geval zorgde het juridische gesteggel weer voor aardig wat vertraging. Inmiddels kunnen we stellen dat Hidalgo heeft gewonnen en is Parijs weer een iconische gevel rijker, die dankzij de reflectie zorgt voor een ongekende dialoog tussen binnen en buiten.

Parijs weer een iconische gevel rijker, die dankzij de reflectie zorgt voor een ongekende dialoog tussen binnen en buiten - Photo © Ferry van der Vliet

Inmiddels zijn de kosten opgelopen naar zo’n slordige 500 miljoen euro. Tijdens de pieken van de renovatie zijn er 1800 bouwvakkers werkzaam op de plek. Na oplevering zal het project 4400 nieuwe banen scheppen in het centrum van Parijs. Maar wat was ook weer het oorspronkelijke plan?

70.000 m²  gaat op de schop, 75% van de historische gevels blijft  behouden. 10.729 m²  wordt geconserveerd en gerestaureerd, wat alleen al vier jaar in beslag neemt.

Tijdens de pieken van de renovatie zijn er 1800 bouwvakkers werkzaam op de plek

Photo © Ferry van der Vliet

Aan de Seine-zijde komt op de bovenste etages een nieuw super-de-luxe vijf sterren boetiekhotel genaamd ‘Cheval Blanc Samaritaine met slechts 72 kamers en suites in een residentiële stijl. Het hotel is vernoemd naar het beroemde wijnhuis uit de Saint-Emillion in de Bordeaux: Château Cheval Blanc, dat bekend staat om zijn uitstekende Grand Cru's. Het interieur is van de hand van architect en ontwerper Peter Marino die ook verschillende Louis Vuitton-winkels heeft ontworpen in SoHo, Parijs, New York. Het krijgt de beschikking over een gastronomisch restaurant en een panoramisch dakterras met uitzicht op de Seine en het Ile de la Cité. Overigens is dit het eerste vijf-sterren hotel in Parijs met uitzicht op de Seine.

Verder voorziet het plan in 24.000 m² voor luxe winkels, geheel gesitueerd onder de glazen koepel met de prachtige art deco trappen, 15.000 m² voor kantoren en, heel uniek op deze plaats in het 1e arrondissement, 7.000 m² (96 appartementen) bestemd voor sociale woningbouw. Last but not least; er is voorzien in een kinderopvang voor 80 kinderen.

Het boetiekhotel Cheval Blanc Samaritaine in 3D - Photo © Julien Alma, Sté Doug & Wolf

Sinds het voorjaar van 2013 bezoek ik jaarlijks de bouwplaats en zie met hoeveel liefde en zorg dit gebouw wordt omringd. De erfenis van de architecten Henri Sauvage en Frantz Jourdain. Alhoewel de architect Frantz Jourdain in 1891 de basis legde voor het ontwerp van het warenhuis La Samaritaine, werd Henri Sauvage (1873-1932) er vanaf 1926 bijgehaald voor de uitbreidingen van het hoofdgebouw aan rue de la Monnaie. Het interieur met de grote glazen koepel, hangende galerijen en de immense art deco-trap zijn van Henri Sauvage. Wie de emaillen decoraties aan de buitenzijde van het gebouw heeft ontworpen is onbekend. De enorme stalen structuur met goudkleurige ramen aan de voorzijde tegenover de Pont Neuf is van Frantz Jourdain. Het is dan ook geen wonder dat de gebouwen van La Samaritaine in 1990 werden geclassificeerd als cultureel erfgoed.

De erfenis van Henri Sauvage en Frantz Jourdain wordt met zorg gerestaureerd. Projectie in 3D van de binnenzijde onder de glazen koepel - Photo © Arforia

De afgelopen jaren is het gehele pand zorgvuldig gestript. Alle in en op het gebouw aanwezige fresco’s, friezen, ornamenten en geëmailleerde lava panelen, alle metalen structuren waaronder dakkapellen, luifels, kozijnen en deuren zijn uiterst zorgvuldig verwijderd. De verwijdering van alle dakkapellen duurde alleen al meer dan 10 maanden. Na demontage werden alle onderdelen overgebracht naar de ateliers van Socra in Marsac-sur-l'Isle (Dordogne) en Atelier Bouvier in Les Angles (Occitanie – Zuid Frankrijk) voor een grondige restauratie. Beide bedrijven hebben een grote reputatie op het gebied van erfgoedbehoud en worden vrijwel altijd ingeschakeld door de Franse overheid voor het onderhoud en restauratie van historische gebouwen en erfgoed in Frankrijk.

Een deel van de gerestaureerde gevel aan de rue de la Monnaie is al zichtbaar voor het publiek - Photo: © Ferry van der Vliet

Langs het gebouw lopend zie je inmiddels al de vruchten van deze grondige restauratie van wat eens de erfenis was van Ernest Cognacq en zijn vrouw Marie Louise Jay, verkoopster bij het warenhuis Le Bon Marché. Hun leven lijkt wel de verwezenlijking van de American Dream. Een weeskind dat het brengt van straatventer tot oprichter van La Samaritaine. De naam, la Samaritaine, is ontleend aan de waterpomp bij de Pont Neuf in de tijd van Hendrik IV. Het begon allemaal met het succesvol verkopen van stropdassen in een klein zaakje op de hoek van de rue Pont Neuf en de rue de la Monnaie in 1870. Toen Cognacq in 1883 hoorde dat de aangrenzende middenstandswoningen te koop kwamen was dit de aanzet tot de eerste winkel van het ‘Grand Magasins de la Samaritaine’.

3D projectie van het interieur van het nieuwe warenhuis La Samaritaine - Photo © Arforia

Gedurende de renovatie kun je terecht in het ‘Maison du Projet’ aan de rue du Pont-Neuf 1, de entree is gratis. Door middel van een virtual reality headset kun je virtueel een wandeling maken door het toekomstige warenhuis. Tevens krijg je informatie over de restauratie van de historische (art deco) elementen en is er een maquette aanwezig. Geopend op woensdag en zaterdag van 13.00 uur tot 20.00 uur. Sinds de opening van het voorlichtingscentrum hebben al 70.000 bezoekers zich laten informeren. Een rondleiding, alleen op aanvraag,  is ook mogelijk in het ‘Maison du Projet’. Elke woensdag en vrijdag om 15.00 uur. De tour duurt ongeveer 1 ¼ uur. 
Reserveren kun je per mail samaritaine@samaritaine.fr

Parijs is midden 2020 weer een icoon rijker - Photo © Arforia