Bijgeloof en rituelen, je
kunt er in geloven of niet. Het houdt meestal in dat er iets veroorzaakt zou
kunnen worden door bovennatuurlijke krachten of machten. Door bepaalde
handelingen uit te voeren zou men deze krachten kunnen neutraliseren, oproepen
of bijsturen. Meestal heeft het betrekking op het verwerven van geluk en het
afweren van ongeluk. Wie heeft er nooit een muntstuk in een fontein gegooid,
gevolgd door het maken van een wens. Even iets afkloppen, toch maar niet onder
die ladder doorlopen. Hotels die geen kamernummer 13 hebben of een dertiende
etage. Niemand zit graag in het vliegtuig op rij dertien en ook vrijdag de
dertiende zien we niet zitten. We doen er vaak wat lacherig over, maar
bijgeloof speelt in het dagelijks leven een belangrijke rol. De psychologen
Frenk van Harreveld, Bastiaan Rutjens en Joop van der Pligt schreven er een
heel boek over: ‘Dat kan geen toeval zijn’.
Zie ik nou echt spoken? -
Cimetière Montmartre - foto © Alex Timmermans
Tijdens mijn velen
bezoeken aan Parijs ben ik toch een aantal vreemde rituelen tegengekomen die
aanschuren tegen hysterie, verafgoding, bewondering en voor buitenstaanders
heidense taferelen. Met name begraafplaatsen van beroemde of bijzondere
personen lenen zich voor bijzondere taferelen of zijn het onderwerp van vurige
bedevaarten.
Een kus voor Oscar
Mythes horen bij de
folklore van de begraafplaats Père Lachaise. Neem nou het graf van de schrijver
Oscar Wilde (ligplaats: 89e divisie), die in steen is/was weergegeven in de
vorm van een 'zwaar geschapen' gevleugelde sfinx. Wilde was oorspronkelijk begraven
op het kerkhof van Bagneux, een buitenwijk van Parijs, maar zijn stoffelijke
resten zijn een paar jaar na zijn overlijden overgebracht naar Père Lachaise.
Het grafmonument, ontworpen door Jacob Epstein, was een schenking van een
anonieme vrouwelijke bewonderaar. Het gezicht van de sfinx is het gezicht van
Wilde en wie weet, ook het evenbeeld van zijn geslachtsorgaan. Echter het
geslachtsorgaan is al sinds mensenheugenis verdwenen. Twee Engelse dames, die
over de begraafplaats wandelden, konden hun verontwaardiging niet onderdrukken
toen ze oog in oog kwamen te staan met Wilde's mannelijk attribuut. Met twee
stenen en twee forse slagen werd het edele deel verwijderd. De opzichter die
het kostbare stuk later terugvond, nam het mee naar zijn kantoor, waar het twee
jaar heeft gediend als presse-papier. Waar het daarna is gebleven is onbekend
(uit 'Au Père Lachaise van Michel Dansel). Sinds jaar en dag, vooral de laatste
tien jaar, drukten vele vrouwen hun vuurrode lippen op zijn grafsteen en
dreigde het graf ten onder te gaan aan een overdosis rode lippenstift. Op 30
november 2011, ter ere van de 111-jarige sterfdag van Wilde, is tot grote
teleurstelling van alle fans, het hele graf schoongemaakt en voorzien van een
dikke glasplaat, zodat liefhebsters er geen kussen meer op kunnen geven, maar
zoals rituelen moeilijk zijn uit te bannen, moet nu het glas er aan geloven.
Het bijzondere ritueel
bij het graf van Oscar Wilde op de begraafplaats Père Lachaise
Wrijven helpt wel!
Een ander bijzonder
ritueel vindt plaats bij het graf van de journalist Victor Noir (1848-1870)
(ligplaats: 92e divisie) Deze redacteur van de krant La Marseillaise stond
bekend als een berucht vrouwenversierder. Helaas heeft Noir maar kort kunnen
genieten van zijn reputatie als rokkenjager. Op 22 jarige leeftijd wordt hij
doodgeschoten door de neef van keizer Napoleon III, prins Pierre Bonaparte, die
genoegdoening eist voor een negatief krantenartikel, geschreven door collega
journalist; Pascal Grousset. Deze wordt door Bonaparte uitgedaagd voor een duel
met Noir als secondant. Als Noir zich meldt bij het huis van Bonaparte om plaats
en tijd af te spreken voor het duel, wordt hij ter plekke door de prins
doodgeschoten. De neef van de Keizer beweert in het daarop volgende proces, dat
Noir hem heeft beledigd en hem een handschoen in het gezicht heeft geworpen. De
rechters spreken Bonaparte vrij. Mede dankzij zijn reputatie is het graf van
Victor Noir een vruchtbaarheidssymbool geworden. Het bronzen evenbeeld van
Noir, met opengeslagen jas, toont onvermijdelijk de bobbel in zijn broek. Het
verhaal wil dat het aanraken van zijn geslachtsdeel de vruchtbaarheid van de
vrouwelijke bezoekster vergroot. De bobbel in de broek van het beeld is dan ook
danig opgepoetst. Om het beeld te beschermen tegen verdere beschadiging werd er
een hek rond geplaatst, dat echter in 2005 werd gesloopt na fel protest van
Parijse vrouwen. Nu staat er een bord met het opschrift dat elke schade
veroorzaakt door graffiti of onfatsoenlijk wrijven zal worden vervolgd. Het
geslachtsdeel blinkt er niet minder door.
Het graf van Victor Noir op cimetière Père-Lachaise - foto © Gaël Chardon – Wikimedia
Jim, mon amour
De grootste
"attractie" van Père Lachaise is het graf van de man die provoceerde
met extravagant, immoreel en choquerend
gedrag tijdens al zijn optredens.
Zwaar onder invloed van drank en drugs zijn leven invulling gaf en
misschien daardoor een levende legende werd. Nou ja levend? Zijn sober graf,
ontdaan van zijn stenen buste, staat inmiddels geïsoleerd door dranghekken,
maar is altijd voorzien van verse rozen. De stenen afbeelding is in 1987 al
stiekem meegenomen door een wat al te enthousiaste fan. De dranghekken zijn
geplaatst omdat de buurgraven wat al te veel te leiden hadden onder de
belangstelling van alle fans. Grafzerken werden beschadigd of voorzien van
graffiti met teksten zoals "Jim, ti amiamo, ti adoriamo".
Je zult je
inmiddels afvragen over wie heeft hij het nou? Jim Morrisson, die zijn debuut
maakt met The Doors in 1967. Een muzikale genius met bijnamen als the Lizard
King of mr. Mojo Risin, die uiteindelijk ten onder ging aan zijn exorbitante
levensstijl. Op 3 juli 1971 vindt zijn vrouw Pamela hem dood in bad in zijn
huis in Parijs. Overleden aan een hartaanval op 27 jarige leeftijd. Op een
bronzen plaat op zijn graf staat de bijzondere tekst: "kata ton daimona
eaytoy" Een Griekse tekst waarvoor meerdere vertalingen mogelijk zijn. In
het Oudgrieks is de strekking iets in de trant van trouw aan zijn ziel. In het
Nieuwgrieks is de vertaling; hij schiep zijn eigen demonen. Misschien is het
laatste meer op hem van toepassing; James Douglas Morrisson 1943 - 1971.
Het graf van Jim Morrisson is nog steeds de grootste "attractie" van Père Lachaise
Steentjes op een graf
'Lewaja' staat voor
joodse uitvaart. Een joodse uitvaart is vaak heel simpel en sober, zo ook de
begraafplaats. Er worden over het algemeen geen bloemen neergelegd en er wordt
geen muziek afgespeeld. Dit joodse gebruik komt vanuit de volgende gedachte:
"Met lege handen komt men op de wereld en met lege handen verlaat men de
aarde ook weer".
Bij een joods graf leg je
geen bloemen maar stenen. Door een steentje aan de grafsteen toe te voegen,
geeft de bezoeker aan verder te willen bouwen op de goede daden van de
overleden persoon. Als teken dat het graf bezocht is, zoals op andere
begraafplaatsen bloemen worden neergelegd.
Je t'aime, moi non
plus
Het graf van Serge
Gainsbourg op cimetière Montparnasse (divisie 1) ademt dezelfde sfeer als dat
van Oscar Wilde op Père Lachaise. Vol afdrukken van rode lippen, tekeningen en
liefdesverklaringen; "Je t'aime moi non plus". 140 Gitanes sigaretten
per dag en grote hoeveelheden whisky leiden uiteindelijk tot zijn dood in maart
1991. De arts constateert een 'natuurlijke' dood. Dit jaar is het drieëntwintig
jaar geleden, en de Fransen hebben nog steeds een permanente
haat-liefde-verhouding met deze man. Zijn graf en zijn woning aan de rue
Verneuil 5bis zijn tot de dag van vandaag bedevaartplaatsen voor zijn vele
fans. Het huis kunt u niet missen, het is bedekt met graffiti als een permanent
eerbetoon aan deze veelzijdige man.
Het woonhuis van Serge Gainsbourg aan de rue Verneuil 5bis is nooit hetzelfde
Tijdens zijn carrière
schreef Serge Gainsbourg soundtracks voor meer dan 40 films en regisseerde er
vier. Zijn grootste hit, Je t'aime moi non plus (1969), was zeer erotisch
getint. Hoewel bedoeld voor zijn muze Brigitte Bardot, werd het niet met haar
stem uitgebracht, maar met die van zijn toekomstige vriendin Jane Birkin. Van
de hitsingel worden meer dan zes miljoen exemplaren verkocht. Gainsbourg hield
er van om te choqueren, zoals met zijn Album Histoire de Melody Nelson,
gebaseerd op de roman Lolita of met een rock album volledig gewijd aan het
Nazisme. In 1978 nam hij in Jamaica een reggaeversie op van het Franse
volkslied, de 'Marseillaise', 'Aux Armes et cetera' , samen met de band van Bob
Marley, the Wailers. Op het einde van zijn leven werd Gainsbourg steeds
controversiëler. Zijn meest bekende provocatie toen hij "I want to fuck
you" zei tegen Whitney Houston tijdens een tv- programma of toen hij live
op TV, een briefje van 500 Franse Francs verbrandde als protest tegen de hoge
belastingen. Zijn liedjes werden steeds excentrieker zoals het
super-dubbelzinnige 'Lemon Incest' opgenomen samen met zijn dochter Charlotte,
toen 12 jaar.
Het graf van Serge Gainsbourg op cimetière Montparnasse ademt dezelfde sfeer als dat van Oscar Wilde op Père Lachaise
Gainsbourg was ook niet
vies van vrouwen. Na zijn scheiding van Françoise Pancrazzi, van wie hij twee
kinderen had, had hij een kortstondige en heftige verhouding met Brigitte
Bardot. Tot 1980 leefde hij samen met de veel jongere Jane Birkin. Van haar
kreeg hij zijn dochter Charlotte. Daarop volgde de 21 jaar jongere mannequin
Bambou bij wie hij een zoon heeft; Lucien. Na zijn dood werd ook bekend dat hij
tegelijk een discrete verhouding onderhield met een zestienjarige fan en een
'vriendschappelijke' relatie met een twaalfjarige.
Voor altijd verbonden
Over het ontstaan van het
volgende ritueel bestaan twee versies. De hangslotjes die (nog) steeds worden
bevestigd aan de bruggen over de Seine. Honderdduizenden slotjes zijn inmiddels
verwijderd door de gemeente omdat bruggen waaronder de Pont de Arts en de Pont
de l'Archevêché leken te bezwijken onder het tonnen gewicht van tienduizenden
hangsloten, vastgeketend aan de hekken.
In Frederico Moccia’s
boek 'Ho Voglia De Te' (Ik wil jou), 1,1 miljoen verkochte exemplaren, wordt
beschreven hoe de hoofdpersonages – volgens een oud gebruik – elkaar eeuwige
liefde zweren door aan de Milvio burg in Rome een hangslot vast te maken en de
sleutels in de Tiber te werpen. Zo zouden zij zijn gezegend met de eeuwige
liefde. En dat wilden sindsdien wel meer stellen. Sinds het eerste hangslot in
Rome in 2007 – de desbetreffende brug heeft het inmiddels bijna begeven – is
deze romantische rage over de hele wereld getrokken. Ook in Verona, Budapest,
Keulen, Venetië, en Sevilla hangen bruggen vol met grote en kleine sloten.
De hangslotjes die (nog) steeds worden bevestigd aan de bruggen over de Seine
Dit is het andere
verhaal: Een traditie uit de jaren zestig in Hongarije. Een verliefd stel
maakte toen een slot aan een hek vast om hun eeuwige liefde te bezegelen. Hun
voorbeeld werd gevolgd door Moskou, Nigata-Japan en vanzelfsprekend; Parijs.
Het kon natuurlijk niet
uitblijven dat 's werelds grootste koffermaker Louis Vuitton een juwelenlijn
heeft gemaakt geïnspireerd door de duizenden hangsloten aan de pont de l'Archevêché
en de pont des Arts. Deze 15-delige sieradenlijn van Louis Vuitton Joaillerie, heeft de mooie naam
van 'Lock-it' meegekregen. Kettingen, ringen en armbanden, versierd met… een
hangslot. Tja,, dat lijkt op het eerste gezicht wellicht een stuk minder
romantisch dan een mooi hartje, wat verliefde duiven of een kleine cupido
hanger. Maar niets is minder waar. De hangslotjes met Louis Vuitton’s logo er
op zijn al wel langer bekend door de verschillende tassen en koffers waar er
eentje aanhangt. Maar in de 'Lock-it Collection' wordt dit slotje samengevoegd
met wit, rosé of geelgouden kettingen, ringen en armbanden. Sommige zelfs
volledig omhuld met diamanten.
Een munt voor een wens
Waarom gooien wij muntjes
in de diverse (Parijse) fonteinen?
Het schijnt een ritueel
te zijn dat extra populair werd door de speelfilm 'Three Coins in the Fountain
uit 1954. Sinds die tijd hebben toeristen de gewoonte om, met de rug naar de
fontein gekeerd, munten over de schouder in het water te gooien. Dat zou ervoor
zorgen dat de geldsmijter ooit terug zal keren naar deze eeuwige stad. Sinds
die gewoonte bestaat, hebben er in overal in de wereld altijd mensen
rondgelopen die best een nat pak wilden halen om zich te verrijken. Tien jaar
geleden liet de gemeente Rome uitzoeken hoeveel geld er eigenlijk voor het
grijpen ligt. Uitkomst: zo'n 125.000 euro per jaar.
Overigens; dat gooien van
een muntje mag je niet zomaar doen. Het correcte ritueel is als volgt: Sta met
je rug naar de fontein toe. Neem de munt in je rechter hand. Gooi de munt over
je linker schouder. Één muntje gooien betekent dat je zeker nog een keer
terugkeert in de stad, je mag dan bovendien een wens doen. Twee muntjes gooien
betekent een nieuwe liefde in je leven en drie muntjes gooien betekent dat je
gaat trouwen of als je al getrouwd bent dat je gaat scheiden. 't Is maar een
weet.
Al sinds het begin van de
20e eeuw hebben de studenten de gewoonte om de rechtervoet aan te raken vóór
het maken van een examen
De slof van Montaigne
Michel Eyquem de
Montaigne was een Franse filosoof, schrijver en politicus uit de periode van de
Franse renaissance. In zijn belangrijkste werk, Essais, bestudeert hij de
mensheid en met name zichzelf. Een bronzen beeld voorstellende een zittende
Montaigne is te vinden aan de place Paul-Painlevé, voor de rechtenfaculteit van
de universiteit de Sorbonne, in het 5e arrondissement. Al sinds het begin van
de 20e eeuw hebben de studenten de gewoonte om de rechtervoet aan te raken vóór
het maken van een examen. Zij groeten het beeld dan met steeds dezelfde
woorden; "Salut Montaigne". Dit gebaar zou de kansen op een succesvol
afgelegd examen aanzienlijk verhogen. Het oorspronkelijke beeld, gemaakt door
Paul Landowski, was gemaakt van wit marmer. Aangezien het beeld door het
bijzondere studentenritueel steeds beschadigde besloot de gemeente Parijs,
vermoeid door de kosten van de opeenvolgende restauraties in 1989 het marmeren
beeld te vervangen door een sterker bronzen beeld. Het ritueel is gebleven,
gezien de blinkende rechter slof van de Franse filosoof. We zullen maar denken,
de studenten slagen met glans door een hardnekkige traditie die niet snel zijn
glans verliest.
Het getal 13 of de zwarte
kat; ongeluk of gewoon bijgeloof?
Het getal 13
Op 1 Januari 1860, voegde
Napoleon III officieel de voorsteden van Parijs toe, aan de ring van
vestingwerken rond de stad. De annexatie omvatte elf dorpen waaronder: Auteuil,
Bagignolles-Monceau, Montmartre, La Chapelle, Passy, La Vilette, Belleville,
Charrone, Bercy, Grenelle en Vaugirard. De
ingezetenen van deze voorsteden waren nou niet bepaald gelukkig met deze
gedwongen samenvoeging, te meer omdat ze nu ineens veel meer belasting moesten
gaan betalen. Door de annexatie verdubbelde het grondgebied van de stad van
3.300 hectaren naar 7.100 hectaren en kreeg Parijs in een keer 20
arrondissementen in plaats van de voorgaande 12. Voor de uitbreiding werden de
arrondissementen in volgorde genummerd van links naar rechts en van boven naar
beneden. Door de groei van 12 naar 20 arrondissementen dreigde Passy en Auteuil
het 13e arrondissement te worden. Onbespreekbaar voor de inwoners van Passy en
Auteuil, want niemand wil trouwen op het stadhuis in het 13e, want dat zou
alleen maar ongeluk betekenen.
Sommigen zien de zwarte
kat als de reïncarnatie van Lucifer
Het was de burgemeester
van Passy, ene Jean-Frédéric Possoz, die met een briljante oplossing Baron
Haussmann wist te overtuigen. Hij stelde voor om de arrondissementen te
nummeren door een spiraal te volgen, vanaf het hart van de stad tot aan de buitenwijken.
Zo werd het centrum van Parijs, daar waar Parijs is ontstaan, het 1e
arrondissement en vervolgens vond de opbouw plaats als een spiraal die met de
klok mee van het centrum naar buiten draait. Toen men aan Possoz vroeg hoe hij
op dat idee gekomen was vertelde hij, dat hij de ingeving kreeg bij het eten
van een bord met escargots (slakken). Passy en Auteuil gaan sinds die tijd door
het leven als het 16e arrondissement. Of de inwoners van Gobelins, het huidige
13e arrondissement ooit hebben geprotesteerd is onbekend. Aan zijn ingenieuze
idee heeft Jean-Frédéric Possoz in het 16e arrondissement zijn eigen plein te
danken; de place Possoz.
De borsten van Dalida
Op 3 mei 1987 stond de
volgende merkwaardige advertentie in een Franse krant: " Dalida laissera
le souvenir d'une femme de cœur généreuse et malheureuse.... Le
souvenirs d'une grande artiste qui a marqué la chanson Française". Vrij vertaald: "Dalida zal worden
herinnerd als een vrouw met een hart van goud maar diep ongelukkig. Rest ons de
herinnering aan een groot artieste die een belangrijke bijdrage leverde aan het
Franse chanson". De advertentie was ondertekend door François Mitterrand,
Président de la République.
Het graf van Dalida op de begraafplaats van Montmartre
Die avond daarvoor werd
Dalida, een van de grootste Franse zangeressen, dood gevonden in haar huis aan
de Rue d'Orchampt 11bis op Montmartre. Naast haar een kort afscheidsbriefje met
de woorden: "Pardonnez-moi, la vie m'est insupportable" - Vergeef
mij, het leven is voor mij ondraaglijk. Zij stierf als gevolg van een overdosis
kalmeringsmiddelen. Frankrijk was in shock en in diepe rouw. Op donderdag 7 mei
1987 volgde een groots eerbetoon in de Madeleine kerk te Parijs, waarna zij
werd begraven, enkele honderden meters van haar woonhuis, op de Cimetière
Montmartre. Tot op de dag van vandaag, is het dè reden, dat vele fans een
bezoek brengen aan een van de mooiste graven op de begraafplaats van Montmartre
(divisie 18). Een prachtig levensgroot
stenen beeld van Dalida, van de Franse beeldhouwer Alain Aslan, staat voor een
zwart marmeren ark voorzien van een stralende gouden zon en haar naam eveneens
in gouden letters.
Het ritueel waar ik nog
geen verklaring voor heb kunnen vinden
Maar voor één typisch
ritueel heb ik nog geen verklaring kunnen vinden. Bij een wandeling op
Montmartre, neem ik op de hoek bij het restaurant Moulin de la Galette, de rue
Girardon richting de place Dalida en bekijk vol
verbazing naar de toch wat vreemde aantrekkingskracht die de beide
borsten van haar bronzen evenbeeld uitoefenen op de passanten. Mocht iemand
hiervoor een verklaring hebben dan hoor ik het graag.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten